مروری بر فعالیت‌های گروه تئاتر معاصر
رضا آشفته: آبان و آذر ماه ۸۸ قرار است گروه تئاتر معاصر با نمایش "مرغابی وحشی" به کارگردانی نادر برهانی مرند با حمایت دولت نروژ در جشنواره بین‌المللی ایبسن اجرا شود.
جشنواره تئاتر ایبسن امسال با حمایت دولت نروژ و همکاری مرکز آسیایی تئاتر در کشورهای بنگلادش و نپال برگزار می‌شود و طبق دعوت انجام شده گروه تئاتر معاصر 30 آبان ماه در شهر داکا و یک هفته بعد در نپال نمایش خود را به صحنه می‌برند. همچنین احتمال دارد که نمایش "مرغابی‌وحشی" در جشنواره ایبسن کشور هند هم اجرا شود.
گروه تئاتر معاصر برای اولین بار با نمایش "شکارگاه ممنوع" کار نادربرهانی مرند در جشنواره بلاروس شرکت کرده و پس از آن "شب‌های آوینیون" کار کوروش نریمانی در شهرهای مولهایم، مونیخ و برلین اجرا شد. به همین انگیزه نگاهی اجمالی بر فعالیت‌های گروه تئاتر معاصر می‌اندازیم.
ویژگیهای گروه تئاتر معاصر
گروه تئاتر معاصر، یکی از گروه‌های فعال و تثبیت شده با ویژگیهای خاص خود در یک دهه اخیر است. گروهی که به نمایش‌های اجتماعی بهای زیادی می‌دهد، و برای پرداختن به چنین مقوله‌ای از اجراهای رئالیستی و کمدی بهره‌مند می‌شود. شاید برای برخی رئالیسم دوره‌اش سرآمده و دیگر نباید به سمتش رفت اما گروه تئاتر معاصر در بازنگری به رئالیسم موفق بوده و تاکنون آثار در خور تاملی را به صحنه آورده است.
تا زمانی که گروه تئاتر معاصر به سمت نمایش‌های عروسکی می‌رود. با آن که به مقولات سورئالیسم، رئالیسم جادویی و فضاهای فانتزیک بهای زیادی می‌دهد اما همچنان گرایش به بسترهای اجتماعی در این آثار حفظ شده است.
نادر برهانی‌مرند و کوروش نریمانی دو عضو فعال‌تر گروه تئاتر معاصر هستند. البته فعال‌تر به این جهت که این دو در راس اعضای گروه قرار دارند و ما با نام این دو تن ما بقی اعضای گروه را مورد شناسایی قرار می‌دهیم. هر دو از تحصیل‌کردگان دانشکده سینما- تئاتر در دهه 70 خورشیدی هستند. کوروش نریمانی از شاگردان دکتر علی رفیعی هم به شمار می‌آید. بنابراین ریشه‌های مشترک و دوستی‌ها و صمیمیت‌ها باعث شد تا فصل مشترکی از سوی این دو نمایشنامه‌نویس و کارگردان در گروه تئاتر معاصر ایجاد شود.
نادر برهانی مرند در این سال‌ها از زوایای مختلف به مقوله رئالیسم در صحنه پرداخته وکوروش نریمانی نیز با پیروی از نگاه اجتماعی به مقوله طنز و کمدی علاقه‌مندی خود را نشان داده است. هر دو علاوه بر نگارش اقتباس و میزانسن، از بازنگری نیز غافل نبوده‌اند. شاید به معنای حقیقی‌اش بازیگر نباشند، اما با گذشت زمان هنوز هم در صحنه از بازیگران چیزی کم نمی‌آورند.
نادر برهانی مرند
در پر
ونده کاری نادر برهانی‌مرند کارگردانی نمایش‌های"جزیره"، "مرد مومی"، "تولد"، "شکارگاه ممنوع"، "پاییز"، "چیستا"، "تیغ کهنه"، "تهران بر بال فرشتگان"، "مرگ فروشنده"، "مرغابی وحشی"، "کابوس‌های پیرمرد خائن ترسو" و... تاکنون ثبت شده است. در تمام این آثار یک روند مشترک پیگیری شده است. رئالیسم تا پیش از "مرگ فروشنده" بیشتر به مفهوم بنیادین و کلاسیکش نزدیک بود و پس از آن به شکلی مدرن‌تر و کمی پیچیده‌تر در صحنه القا شده است. شیوه سیال ذهن و مقولات روانشناختی در سه اثر آخرش به عنوان رکن اصلی در اقتباس از دو متن خارجی و همچنین نگارش یک متن اورژینال به کار گرفته شده است. حتی زمانی که می‌خواهد در متن‌های خود رئالیسم را مورد کنکاش قرار دهد، آن قدر به مسایل اجتماعی روز خود توجه می‌کند که این آثار به بهترین نحو با مخاطب ایرانی ارتباط برقرار می‌کند و همین خود عیار کار را بالاتر می‌برد و همچنان بر حضور شیوه رئالیسم در زمانه امروز تاکید می‌کند.
جنگ تحمیلی در نمایشنامه پاییز، مهاجرت‌های پس از انقلاب در چیستا، جریان کودتای 28 مرداد 32 تا انقلاب بهمن 57 در "تیغ کهنه"، و مسایل پس از انقلاب در"کابوس‌های پیرمرد خائن ترسو" با تکیه بر واقعیت‌های اجتماعی چند دهه اخیر کدهای لازم را برای برقراری یک ارتباط دو سویه با مخاطب ایجاد می‌کند.
اولین بار برهانی مرند با نگارش متن "ببین چه برفی می‌آید"، نامش بر سر زبان‌ها افتاد و پس از آن با کارگردانی "شکارگاه ممنوع" به قلم محمدامیر یاراحمدی به عنوان یک کارگردان مطرح به سمت هنرمندان جدی و حرفه‌ای پاپیش گذاشت. بعد هر روز بهتر از دیروز در صحنه آشکار شد و حتی زمانی که به سراغ آرتور میلر(مرگ فروشنده) و هنریک ایبسن(مرغابی وحشی) رفت، نشان داد که در بازنگری به نمایشنامه‌های خارجی و کلاسیک نیز با دراماتورژی سعی بر آن دارد که ضمن به روز کردن متن، به لحاظ تکنیک و شیوه اجرایی امضای خود را داشته باشد. به همین دلیل در هر دو مورد به عنوان کارگردانی توانمند، رضایت مخاطب عام و خاص را جلب کرد. ناگفته نماند که یکی از دغدغه‌های محوری گروه تئاتر معاصر، جذب هر دو نوع مخاطب عام و خاص است. آنها نمی‌خواهند فقط یک گروه خاص را مهمان آثار خود کنند. بلکه به دنبال ارتباط با اقشار مختلف اجتماعی هستند. برای آن که می‌پندارند تئاتر در ارتباط با مخاطب کشف شده و مفهوم حقیقی خود را پیدا می‌کند. بنابراین نگاه رئالیستی آنان نیز برگرفته از همین اصل ارتباط با توده‌های مردمی است که تاکنون نیز با موفقیت رو به رو بوده است. هر چند تلاش‌های گسترده‌ای برای رو در رو شدن با مخاطب نقاط مختلف شهری هنوز از سوی کارگردانان این گروه تجربه نشده است.
منظور اجرای یک نمایش درنقاط مختلف شهر تهران به عنوان بررسی برخورد مخاطب از طبقات مختلف اجتماعی است. مطمئنا با توجه به نگرش و رویکرد اصلی گروه تئاتر معاصر، برهانی مرند و نریمانی در هر نقطه‌ای از شهر تهران با برخورد‌های متفاوت و آشکاری رو به رو خواهند شد.
کوروش نریمانی
کوروش نریمانی از بهترین کارگردان‌های ایرانی است که به طور جدی به مقوله طنر و کمدی با رویکردی کاملا اجتماعی و ایرانی می‌پردازد. او با نمایش تخت حوضی و مدرن شب‌های آوینیون مطرح شد. نمایشی که هنوز هم به عنوان یکی از آثار برجسته در مسابقات ادبیات نمایشی مورد توجه داوران قرار می‌گیرد. پس از آ"ن والس مرده شوران" را نوشت و کارگردانی کرد. باز هم نشان داد که به مقوله طنز ایرانی واقف و مسلط است و این بار در فضایی شهری توانست بسیاری از مسایل اجتماعی را در موقعیتی کمدی مورد کنکاش قرار دهد.
بعد نوبت به دو اقتباس اساسی از دو رمان خارجی"دن کامیلو" و"شوایک" رسید که نریمانی باز هم تاکید بر موفقیت‌های گذشته خود کرد. هر چند او در پرداخت مقولات کاملا اورژینال و ایرانی با موفقیت بیشتری رو به رو شده است. سال 87 نیز موفق به اجرای یکی از سه اپیزود"هتل پلازا"ی نیل سامون با ترجمه شهرام زرگر شد. زن و شوهری که تمام ثروت خود را صرف یک شب عروسی دختر خود و کرایه اتاقی در هتل می‌کنند. البته تمام سعی نریمانی در"هتل پلازا" رسیدن به مسایل اجتماعی ما ایرانیان بود. بنابراین به جز اسم‌های خارجی همه چیز داخلی جلوه می‌کرد.
بازی
بازیگری مقوله پیچیده و حساسی در تئاتر است. اگر یک گروه نتواند بازیگران خلاق و توانمندی را به خدمت بگیرد، نمی‌‌تواند در دراز مدت بقای خود را تضمین و تثبیت کند. خوشبختانه گروه تئاتر معاصر همواره با استقبال بازیگران خلاق و توانمند رو به رو بوده است. سیامک صفری یکی از بازیگران خلاقی است که در هر دو شیوه ناتورالیستی و کمدی موفق بوده است.
پیام دهکردی، امیر جعفری، ریما رامین‌فر، الهام پاوه‌نژاد، مجید صالحی، علی سرابی، ایوب آقاخانی، ستاره اسکندری، فرزین محدث، افسانه ماهیان، امیر دلاوری و غیره از جمله بازیگران فعال و شناخت شده تئاتر هستند که تاکنون در چند نمایش این گروه پا به صحنه گذاشته‌اند. گروه تئاتر معاصر با بهره‌مندی از شیوه ناتورالیستی متد استانیسلاوسکی در اجرای واقعیت‌های رئال فعال بوده‌اند. نادر برهانی‌مرند بازیگران گروهش را طوری هدایت می‌کند که داخلی‌ترین رفتارهای فردی و اجتماعی در صحنه محقق شود. آنان با تکیه بر رفتارهای معمول و با پرهیز از اغراق چشمان تماشاگر را به سوی رفتارهای طبیعی سوق می‌دهند.
البته در همین گروه کارگردانی مانند کوروش نریمانی به دنبال بازی‌های اغراق شده، فانتزیک و تیپ‌سازی برای ارایه فضاهای کمدی و طنز نیز بوده است.