تئاتر دانش‌آموزی نیاز به توجه بیشتر دارد
حمیدرضا قنبری*: شاید همه موافق این نظر باشیم که عوارض ضربه‌ای که کووید به تئاتر زده است همچنان پیدا و تا سال‌ها، باقی خواهد بود؛ اما چه باید کرد تا از عوارض سلسله‌وار این ضربه، فرو کاسته شود؟
اگر گفته شود تئاتر نیز یکی از قربانیان جدی عوارض کووید بوده، حرف گزافی نیست اما ترسناک‌تر آن است که متوجه شویم برخی عوارض آن ممکن است تا مدت طولانی و نامشخصی ادامه یابد.
در کشورهای توسعه‌یافته که توجه ویژه‌ای به هنر فرهیخته تئاتر مبذول میشود، انتشار گلایه‌های متعدد از سوی هنرمندان و نویسندگان تئاتر نسبت به عوارض ناشی از کووید نسبت به این هنر هشداربرانگیز است. حال در کشور ما که گاه با برخی بی‌مهری‌ها به تئاتر به‌مثابه طفلی ناخواسته، نگاه میشود و بی‌توجهی‌ها گاه عادی جلوه می‌کند، این عوارض تا مرحله ناخوشایندی امکان بروز دارد.
تعطیل شدن تعدادی از تماشاخانه‌ها و به تبع آن بیکاری برخی از اهالی تئاتر در همه کشورهای صاحب این هنر در دنیا رخ داد اما با فروکش کردن همه‌گیری کووید، بی‌توجه ماندن نسبت به عوارض باقی‌مانده از آن، شایسته نیست.
در همان ایام قرنطینه تلاش شد با برگزاری رویدادها و جشنواره‌های آنلاین همراه با تئاترهای ضبط‌شده، جریان تئاتر زنده نگه داشته شود؛ اما حقیقت این است که تئاتر به معنی واقعی آن، اجرای زنده روی صحنه با حضور تماشاگران است و هر مانعی که باعث جدایی اجراگران و تماشاگران در لحظه اجرا شود، خصلت و ماهیت تئاتر را دستخوش تغییر می‌کند.
یکی از خطراتی که نسبت به روال شدن جریان تئاتر ضبط‌شده (که اساساً نمی‌توان آن را تئاتر خُلَص دانست) متوجه تئاتر دانش‌آموزی است که متولی آن نیز آموزش‌وپرورش است. اگر متولیان تئاتر کشور را بخواهیم برشماریم حتماً یکی از بااهمیت‌ترین نهادها آموزش‌وپرورش است که بذر فرهنگ و هنر و هنرشناسی را کِشت می‌کند و ثمراتش را به جامعه وا‌می‌گذارد. نتایج توجه یا بی‌توجهی به این بذر، متوجه آیندگان است.
آموزش‌وپرورش گرچه تئاتر را در بیلان فعالیت‌های خود دارد و هرساله مسابقات تئاتر دانش‌آموزی را به‌صورت مستمر دنبال می‌کند اما عادت به تئاترهای ضبط‌شده بدون توجه به خطرِ روال شدن این روش، می‌تواند آسیب بلندمدت داشته باشد.
مدارس بنا بر فرهیختگی و آگاهی مدیران و نیز بنیه مالی‌شان، نسبت به تئاتر، توجهی در حد هیچ تا حد مقبول دارند. برخی از مدارس از پس خرج روزانه خود نیز برنمی‌آیند و تئاتر را برای دانش‌آموزان تفریحی لوکس می‌دانند که ناگزیر از خیر آن می‌گذرند و برخی دیگر از مدارس، تئاتر را نه برای رشد دانش‌آموزان بلکه صرفاً با هدف حضور در رقابت‌های منطقه‌ای و استانی و شاید هم برای پر کردن بیلان کاری خود دنبال می‌کنند. البته ناگفته نماند در این میان در برخی مدارس نیز تئاتر فارغ از هیاهوی رقابت‌های تئاتر دانش‌آموزی، تئاتر را برای تعلیم و تربیت و رشد و پرورش فرزندان ایران زمین به خدمت می‌گیرند.
مسلماً نهاد آموزش‌وپرورش نمی‌تواند الزامی برای مدارس جهت بهره بردن از تئاتر دانش‌آموزی داشته باشد گرچه مشوق‌هایی در این میان وجود دارد؛ اما ناگفته پیداست تئاتر دستوری، نه‌تنها فوایدی ندارد بلکه موجبات خسران هم خواهد بود.
آموزش‌وپرورش در ایام قرنطینه رقابت‌های آنلاین هنرهای نمایشی را در بخش‌های مختلفی از جمله تئاتر تک‌شخصیتی، پانتومیم و نمایش محیطی طراحی و تعبیری متنوع کرد و سعی داشت روال برگزاری مسابقات تئاتر مدارس نیز قطع نشود اما اکنون که اوضاع آرام و مدارس دایر است، اصرار بر استفاده از تئاترهای ضبط‌شده برای رقابت‌های تئاتر مدارس که امکان اجرای زنده برای آنها وجود دارد، جای پرسش دارد. تئاتر وقتی تئاتر است که به‌صورت زنده روی صحنه و با حضور توأمان اجراگران و تماشاگران اجرا شود. اگر دانش‌آموزان این کیفیت را درک نکنند از حقیقت آن به دور خواهند ماند و با گسترش انواع رسانه‌ها و مدیاهای تصویری در فضای مجازی، تمایلی به تئاتر نخواهند داشت.
آنچه قابل‌تقدیر است، برگزاری مستمر رقابت‌های تئاتر دانش‌آموزی است و اهمیت یافتن این رقابت برای مدیران مدارس و دانش‌آموزان، قابل‌توجه است. خوب است دست‌اندرکاران تصمیم‌ساز نسبت به اهمیت اجرای زنده نیز توجه لازم را داشته باشند که نتایج آن در بلندمدت متوجه تئاتر رسمی کشور خواهد بود.
*منتقد و روزنامه‌نگار