تماشاگر ایرانی نجیب و شریف است
سارا منصوری*: تئاتر ایران از هر لحاظ هر چقدر هم مشکل و کمبود داشته باشد اما دارای تماشاگران نجیب و شریفی است که کمبودهای سالن‌ها و تماشاخانه‌های قدیم و جدید را تاب می‌آورند و در پایان با تشویق گروه بازیگران و اجراگران، مأخوذ به حیا، سالن را ترک می‌کنند.
چندی قبل بخش تئاتر نشریه گاردین، چاپ لندن، یادداشتی به قلم «بتانی نورث» منتشر کرد که حکایت از رنج تئاتر انگستان از بی‌اخلاقی قشری از تماشاگران دارد که نمونه‌های آن در جریان تئاتر کشور ما اصلا روال و عادی نیست. تماشاگرانی که باعث گلایمندی بخش وسیعی از گروه فنی و دست‌اندکاران اجرایی سالن‌های تئاتر بریتانیا شده‌اند.
بتانی نورث در ابتدای یادداشت خود نوشته: از دوازده سال پیش که فارغ‌التحصیل شدم حداقل در چهل سالن تئاتر در سراسر بریتانیا کار کرده‌ام و با تماشاگران کوچک و بزرگ از نزدیک روبرو بوده‌ام. در طی این سال‌ها حضورم در سالن‌های مختلف نمایش یک نکته همواره ثابت بوده است: رفتار وحشتناک تماشاگران!
او در ادامه آورده است:
چندی پیش کالین مار، مدیر خانه نمایش ادینبورگ، در بیانیه‌ای اقدامات اقلیت کوچکی از تماشاگران تئاتر را محکوم کرد. او این عده اندک را که عامدانه با آواز خواندن و ایجاد سر و صدای عمدی و نیز ایجاد بی‌نظمی در سرتاسر اجرای نمایش باعث آزار دیگر تماشاگران حاضر در سالن می‌شوند، سرزنش کرد. بخش غم‌انگیز این اتفاق آنجاست که وقتی کارکنان سالن، قصد مداخله و آرام کردن فضای سالن را دارند، این گروه از تماشاگران بی‌محابا با آزار کلامی و گاه فیزیکی پاسخ تذکرات را می‌دهند. این بیانیه غمگینم کرد اما باعث تعجبم نشد؛ چراکه رفتار این نوع تماشاگران در دو تا سه سال گذشته بدتر نیز شده؛ گرچه این قبیل رفتارها برای ما کارکنان سالن‌های نمایش اصلا تازه نیست.
او نوشته است: من کارم را به عنوان کارمند سالن نمایش در یک تئاتر محلی شروع کردم. به یاد دارم وقتی اعلام شد که قرار است نمایشی ترسناک در آنجا به صحنه رود، از میزان نگرانی و شکایت‌های کارکنانی که مدت‌ها در آنجا کار می‌کردند، گیج شدم. وقتی پرسیدم چرا نگران این اجرا هستید، به سادگی گفتند: «تماشاگران!». کم‌کم متوجه شدم نمایش‌های ترسناک و در ژانر وحشت، همکارانم را بسیار عصبی می‌کند. خیلی زود متوجه شدم که نمایش‌های زیادی وجود دارد که هراس و نگرانی را در دل راهنماها و کارکنان بخش‌های مختلف سالن تئاتر ایجاد می‌کند.
در کشوری که مدعی غنای فرهنگی و آمیختگی سنت‌های کهنش با هنر است، رواج چنین بی‌اخلاقی‌ای در چنین سطحی بسیار تعجب‌برانگیز است.
در یادداشت گاردین ذکر شده که رفتار نامناسب این قشر هر چند کوچک، اغلب به دلیل مصرف زیاد الکل است. چرا که بسیاری از سالن‌های تئاتر در انگلستان در فاصله‌ی اندکی از یک میخانه یا بار قرار دارند و برخی از مشتریان پیش از آنکه به سمت تماشاخانه بروند، ساعت‌های زیادی را در آن مکان می‌گذرانند.
نکته دیگر، باج‌خواهی عجیب این گروه تماشاگران است که مدیران سالن‌ها را در برابرشان منفعل می‌کند. آنطور که از شواهد پیداست مدیران تماشاخانه‌ها، کارکنان خود را از برخورد قاطع با این تماشاگران منع می‌کنند چراکه می‌ترسند این قشر تماشاگر با ایجاد جو منفی بر علیه آن تماشاخانه یا آن نمایش در فضای مجازی، وبلاگ‌ها و صفحات اجتماعی خود، باعث افت فروش و شکست اثرشان در گیشه شوند.
بتانی نورث راه حل برون‌رفت تئاتر بریتانیا را از این وضعیت در تغییر رویه مدیران سالن‌های نمایش می‌داند و متذکر می‌شود: مدیران سالن‌ها باید اعتماد به نفس داشته باشند تا مشتریان دردسرساز را بیرون کنند و به آنچه کارکنان تماشاخانه‌ها می‌گویند اعتماد کنند. ما این تجربه را داریم که خیلی سریع تشخیص دهیم آیا کسی مشکلی دارد، خواه به لحاظ هوشیار نبودن آن فرد باشد خواه مشکلات رفتاری و پرخاشگرانه. در این مورد تعارف وجود ندارد. مخاطب مزاحم باید سالن تئاتر را ترک کند. هیچ چیز مانند دیدن یک نمایش، شگفت انگیز نیست. به همین دلیل است که من عاشق کار در سالن تئاتر هستم؛ اما ما آنجا هستیم تا به تماشاگران کمک کنیم تا از اجرا لذت ببرند، نه اینکه به مثل کیسه بوکس برای تماشاگران ناآرام باشیم. کارکنان تماشاخانه‌ها سزاوار احترام و محافظت بیشتری هستند.
خواندن این یادداشت احترام من را به عنوان منتقد ایرانی تئاتر نسبت به تماشاگران شریف وطنم چندین و چند برابر کرد. گرچه در سالن‌های رسمی تئاتر، تماشاگر یاغی نایاب است حتی در سالن‌های تئاتر آزاد که میزبان نمایش‌های صرفا مفرح برای تماشاگران به اصطلاح عامی است نیز چنین اخباری با این حجم به گوش نمی‌رسد. تماشاگران ما در اکثریت مطلق، شریف و فرهیخته‌اند و لایق بهترین‌ها. باشد تا همواره مخاطب بهترین‌ها باشند.
منبع: https://www.theguardian.com/commentisfree/2023/feb/22/front-of-house-theatres-audiences-managers-customers-staff
عضو انجمن صنفی سراسری منتقدان، نویسندگان و پژوهشگران تئاتر*
