کاظم نظری: تئاتر خصوصی بازوی اجرایی تئاتر کشور است

به گزارش ایران تئاتر به نقل از روابط عمومی عمارت نوفل‌لوشاتو، مراسم تقدیر از منتخبین نمایش‌های عمارت نوفل‌لوشاتو در سال ۱۴۰۱ و آیین نکوداشت میکاییل شهرستانی، بازیگر و کارگردان پیشکسوت، شامگاه شنبه سوم تیرماه با حضور کاطم نظری (مدیرکل هنرهای نمایشی)، اسرافیل فرج‌اللهی (مدیرعامل انجمن هنرهای نمایشی ایران) و جمعی از هنرمندان با اجرای فرزاد حسنی برگزار شد.

در ابتدای این مراسم داوود نامور، مدیر عمارت نوفل‌لوشاتو با خیرمقدم به هنرمندان و کارگردانان حاضر در سالن گفت: «در شرایط سخت سال ۱۴۰۱ اجراهای نمایشی را تعطیل نکردیم و این فضا پر از توهین و فحش و تهدید بود. هیچ مسئولی غیر از کاظم نظری حال ما را نپرسید. در آن شرایط سخت حاکم در سال ۱۴۰۱ بیش از ۵۰ هزار تماشاگر داشتیم و ۴۱ نمایش روی صحنه رفت.»

مدیر عمارت نوفل‌لوشاتو با اشاره به فعالیت ده‌ساله خود در موسسه «بازیگاه» توضیح داد: «دغدغه تئاتر را داشته و دارم اما اگر بخش بیزینس فعال نباشد، مجموعه سرپا نمی‌ماند. امیدوارم بتوانیم میزبان نمایش‌های بهتری در نوفل‌لوشاتو باشیم.»

نامور درباره انتخاب آثار برتر سال ۱۴۰۱ عمارت نوفل‌لوشاتو هم گفت: «من همه اجراهای نوفل‌لوشاتو را دیدم و کارشناسان ما نیز همه آثار را ارزیابی کردند. بخشی از آثار برگزیده بر اساس تعداد مخاطبان و بخشی بر اساس کیفیت کار هنری انتخاب شدند.»

کارگردانی خلاق، ارزیابی کار اولی‌ها، نمایش‌های ایرانی، کارگردانی خلاق دانشجویی و آثار استادان ازجمله بخش‌هایی بود که به گفته نامور، آثار در قالب آن‌ها مورد ارزیابی قرار گرفت.

او تأکید کرد: «بخش خصوصی را جدی بگیرید؛ در بخش دولتی در عمل حمایت چندانی وجود ندارد.»

مدیر عمارت نوفل‌لوشاتو ادامه داد: «چرا تئاتر خصوصی جدی گرفته نمی‌شود؟ چرا جوانان و استادان و باسابقه‌ها جدی گرفته نمی‌شوند و برای استادان سالن وجود ندارد؟ به کار اولی‌ها توجه کنید بچه‌های تئاتر بیزینس‌های دیگری می‌توانند انجام دهند، اما علاقه دارند و نمی‌خواهند کارشان را تغییر دهند. اگر در بخش دولتی سالن کافی نداریم، از بخش خصوصی و تئاتر خصوصی حمایت کنیم.»

اجرای پرفورمنس توسط حامد نصرآبادیان بخش بعدی این برنامه بود.

با وجود بودجه اندک، از همه گروه‌های اجرایی بر اساس مقدورات حمایت کردیم

در ادامه این مراسم کاظم نظری، مدیرکل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با تقدیر از مدیر عمارت نوفل‌لوشاتو گفت: «از همه گروه‌های اجرایی بر اساس مقدورات حمایت کردیم اما بودجه تئاتر کشور اندک است. تلاش کردیم افزایش بودجه داشته باشیم و از مجلس ردیف بودجه بگیریم تا از استادان و باسابقه‌ها و کهنه‌کاران عرصه تئاتر حمایت کنیم و برای رشد و توسعه تئاتر قدم موثر برداریم.»

او افزود: «همه دغدغه من این است در این مسئولیت، برای تئاتر کاری کنیم اما در بخش بودجه بخش خصوصی دیده نشده است. تئاتر خصوصی بازوی اجرایی تئاتر کشور است. قطب‌الدین صادقی نیز سرمایه یک‌ساله خود را از دست داد و ما نتوانستیم کاری کنیم. با پنج سالن دولتی جوابگوی تئاتری‌ها نیستیم و برنامه ما حمایت از بخش خصوصی است.»

در ادامه فرزاد حسنی به اهمیت توجه به تماشاخانه‌های خصوصی و تعطیلی تماشاخانه شانو اشاره کرد و درباره لزوم در اختیار گذاشتن ساختمان و موسسات به پیشکسوتان مؤثر، سخن گفت.

مدیرکل هنرهای نمایشی نیز با اشاره به پیگیری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها در وزارت ارشاد، گفت که به‌زودی دراین‌باره اطلاع‌رسانی خواهد شد.

برخی سالن‌ها به کلیت تئاتر کمک نکرده و به این هنر آسیب هم زدند

در بخش بعدی این مراسم شاهین چگینی، رئیس انجمن صنفی تماشاخانه‌های خصوصی با تقدیر از تلاش‌ها و زحمات داوود نامور، گفت: «نامور از معدود مدیرانی است که در کنار بخش تجاری اعتبار هنری را حفظ کرد. برخی سالن‌ها به کلیت تئاتر کمک نکرده و به این هنر آسیب هم زدند. تماشاخانه‌های خصوصی برای حمایت از کسانی بود که سخت‌تر فضای اجرا پیدا می‌کنند اما در دوره‌ای سرمایه‌های عجیب‌وغریبی به بدنه تئاتر اضافه شد که بعد دید و نگاه صرف تجاری شکل گرفت و تمام این قبیل کارها به‌پای بخش خصوصی نوشته می‌شود.»

او افزود: «باید فیلتری باشد تا هرکس که سرمایه‌گذار است، دارنده سالن محسوب نشود. باید بستر مناسب برای هنرمندان ایجاد شود تا چراغ تماشاخانه‌ها روشن بماند. جای تأسف است که تماشاخانه شانو تعطیل شد. امیدوارم این اتفاق برای سالن‌های دیگر رخ ندهد‌.»

در ادامه، مراسم نکوداشت میکاییل شهرستانی، بازیگر و کارگردان پیشکسوت برگزار شد.

درباره میکاییل شهرستانی حرف زدن سخت است

در بخش بعدی این گرامیداشت، محمد رحمانیان گفت: «درباره میکاییل شهرستانی حرف زدن سخت است. استعداد شگرف و بی‌نظیری دارد. اولین جمله سمندریان در جلسه اول این بود؛ تو مرا یاد اصغر همت می‌اندازی. از ۱۶ سالگی هم‌درس بودیم تا اینکه میکاییل نمایش کوچ بهزاد فراهانی را در هجدهسالگی به‌تنهایی و با استقلال کامل روی صحنه برد.»

او افزود: «میکاییل از سربازی که برگشت رادیو برایش جدی شد. آنجا سمندریان و فرزاد و فتحی امتحان می‌گرفتند، او از اولین نفراتی بود که در آن دوره برای رادیو استخدام شد و همزمان کار اجرایی هم می‌کرد.»

رحمانیان به هنرنمایی شهرستانی در نمایش‌های گوناگون و همکاری او با سمندریان، مجید جعفری، قطب‌الدین صادقی و... اشاره کرد و گفت: «مجموعه این‌ها از او چیزی ساخت که امروز می‌بینیم. او با بچه‌های جوان کار می‌کرد و شاید برای بزرگداشتش دیر شده باشد. من با افتخار می‌گویم با او دوست و همکار بوده‌ام.»

تعطیلی شانو، تلخ‌ترین خاطره زندگی‌ام است

در بخش دیگری از بزرگداشت میکاییل شهرستانی، قطب‌الدین صادقی با اشاره به تعطیل شدن تماشاخانه شانو گفت: «این اتفاق تلخ‌تربن خاطره زندگی‌ام است، نه برای ضرر ۱۰ میلیاردی که سرمایه زندگی‌ام بود، بلکه از دست دادن آن سرمایه معنوی مرا آزار داد و هیچ‌کس هم کمک نکرد؛ نه بخش خصوصی و نه بخش دولتی و نه نهادهای مردمی ‌و...»

او درباره میکاییل شهرستانی افزود: «او یک استعداد بزرگ بود. من از خارج آمده بودم، محمد رحمانیان دانشجوی ما بود و تئاتری از آرتور میلر کار کرد که متوجه یک بازیگر بااستعداد شدم. در نظر گرفتم از او دعوت کنم و این اتفاق با نمایش آرش رخ داد.»

صادقی ادامه داد: «استعداد او فقط تکنیک بیان نیست. آنچه من دیدم مجموعه ارزش‌های عاطفی بود که به‌عنوان یک انسان تجربه کرده بود. بزرگ‌ترین ذخیره یک بازیگر تجربه عاطفی اوست که ضرباهنگ همه این‌ها در صدای او وجود دارد. او قابلیت‌های زیادی دارد. سخت‌کوشی میکاییل برایم جالب بود. من مویه جم را یازده‌روزه برای میکاییل نوشتم؛ متنی دشوار با زبان باستانی و ۳۲ شخصیت. هر روز یک صحنه را طراحی می‌کردم و او هر شب یک صحنه را آماده می‌کرد. سحوری را نوشتم که سخت‌ترین قسمتش نواختن دهل سحوری است و میکاییل یاد گرفت که دهل بزند. این سخت‌کوشی بازیگر، مثال‌زدنی است. در هملت شمشیربازی یکی از سخت‌ترین صحنه‌ها بود و او و مهران مدیری هر دو شمشیرباز شدند.»

صادقی در بخش دیگری از صحبت‌های خود توضیح داد: «بازیگران چهار دسته‌اند؛ یک دسته بی‌استعداد هستند و آرزوی بزرگ دارند. خیلی‌ها می‌خواهند مشهور شوند اما فطرت‌شان آماده نیست. نشانه هوشمندی، شناسایی استعداد و توانایی است. دسته دوم مجری‌های خوبی هستند و خود را به آب‌وآتش می‌زنند که نظر کارگردان را جلب کنند که بد نیست اما زحمت است. دسته سوم بازیگرانی هستند که همه مفاهیم را تملک خود می‌کنند و میزانسن را به‌قدری درونی می‌کنند که تماشاگر رد دست کارگردان را نمی‌بیند. چنین بازیگرانی کم داریم. از این بزرگ‌تر بازیگری خلاق است. خلاق؛ همچون پرنده‌ای که پرواز را می‌آموزد اما خودش بدون از دست رفتن زیبایی در هوا معلق می‌زند و میکاییل جزو این دسته است.»

او در بخش پایانی صحبت‌های خود گفت: «مهم‌ترین ثروت ما به‌یاد‌مانده‌هاست؛ عواطف، آیین‌ها، فرهنگ شفاهی و اسطوره‌ای که بسیار تعیین‌کننده است. در تئاتر هم به‌یاد‌‌مانده‌ها از به‌جامانده‌ها مهم‌تر است. به احترام این به‌یاد‌مانده‌ها، به احترام میکاییل کلاه از سر برمی‌دارم.»

 یاد گرفتم سخت‌کوش باشم

سپس میکاییل شهرستانی در مراسم بزرگداشتش در عمارت نوفل‌لوشاتو گفت: «از محمد رحمانیان ممنونم که درام را به من شناساند و دکتر قطب‌الدین صادقی که حکم معلم ثانی من را (بعد از استاد سمندریان گه معلم اول و پدر معنوی‌ام بود) دارد. نسل من خیلی عادت به نکوداشت و تشویق ندارد. وقتی مویه جم را به اصرار بازبین‌ها به جشنواره معرفی کردیم و قرار شد اجرا کنیم. یک بازبین به دکتر صادقی گفت می‌خواهی خود را از جایزه محروم کنی؟ ما شرکت کردیم و من بیست‌وهشت‌ساله بودم و در سال‌های اولیه کار جایزه ارزشمند است. به تالار وحدت رفتم و جایزه را پشت پرده‌های مخملی عوض کردند و کسی دیگر جایزه را گرفت. ۲۴ سال بعد خانه تئاتر آن جایزه را به من برگرداند. «آوازه‌خوان خیابان‌های منهتن» جایزه گرفت.»

او افزود: «کارهایی که با دکتر صادقی روی صحنه بردیم با استقبال روبه‌رو شد. در نمایش «هملت» درِ ورودی سالن اصلی شکسته شد، آن سالن ۵۶۰ نفر ظرفیت دارد و بیش از هزار نفر آن اثر را نشسته و ایستاده دیدند. عادت به این تشویق‌ها ندارم و وقتی آن جایزه را به من برگرداندند، دیگر انگیزه‌ای نداشتم. من اولین و آخرین آدم نبودم و یاد گرفتم سخت‌کوش باشم.»

او ادامه داد: «کاظم نظری را از نوزدهسالگی می‌شناسم. یک موی او در تن آن‌ کس که آن سال جایزه را عوض کرد، نیست. وقتی «جنایت و مکافات» را کارگردانی کردم، حسین پاکدل رئیس وقت تئاتر شهر بود که گفت مجوز ندادند و با مجوز من برو و ۱۳ شب با مجوز پاکدل روی صحنه رفتم. من کار بی‌خاصیت و برای پول‌شویی نمی‌کنم؛ چون بضاعتش را ندارم. در همه این سال‌ها شاید برای دو،سه تئاتر که در سالن‌های دولتی روی صحنه بردیم، بودجه جزئی گرفتیم.»

شهرستانی همچنین گفت: «یکی از کسانی که افتخار داشتم از او یاد بگیرم دکتر پروانه مژده بود که تئاتر «ابزورد» را عمیق می‌شناخت. ما برای تفنن کار نکردیم؛ استاد سمندریان بود که گوش ما را بگیرد و رفیقی مثل قطب‌الدین صادقی کنار ما بود‌. سینما و تلویزیون را دوست دارم اما هرکاری را نمی‌کنم که باید تاوانش را داد.»

میکاییل شهرستانی در ادامه خاطره‌ای از اجرای نمایش «مرگ فروشنده» به کارگردانی محمد رحمانیان را بازگو کرد.

سپس با حضور کاظم نظری، قطب‌الدین صادقی، مجید جعفری، اکرم محمدی، محمد رحمانیان و داوود نامور از میکاییل شهرستانی تجلیل و تقدیر شد.

در بخش بعدی این برنامه، منتخبین نمایش‌های سال ۱۴۰۱ عمارت نوفل‌لوشاتو در سه بخش‌ کارگردانی، بازیگری ونیز تهیه‌کنندگی و حمایت‌کنندگان آثار معرفی شدند.

منتخبین بخش کارگردانی:

۱. نمایش «اهل هوا» به کارگردانی محمد حاتمی، به دلیل رویکرد حرفه‌ای و کارگردانی با تجربه

۲. نمایش «درس بی‌پایان» به کارگردانی میلاد نیک‌آبادی

۳. نمایش «جنگ چهره زنانه ندارد» به کارگردانی نشاط میرمهدی

۴. نمایش «مائوزر» به کارگردانی پارسال گلدار (کارگردانی اول)

۵. نمایش «کِریم» به کارگردانی محمود حیدری (کارگردانی خلاق)

۶. نمایش «۲۲۲» به کارگردانی علی شایع (کارگردانی اول)

۷. نمایش «دِلاو» به کارگردانی جعفر مهیاری

۸. نمایش «مضحکه سیاه» به کارگردانی مهدی ملکی (در حوزه نمایش‌های ایرانی)

منتخبین بخش بازیگری:

۱. جواد یحیوی برای نمایش «اهل هوا»

۲. رامونا شاه برای نمایش «اوج طوفان»

۳. بهنام شرفی برای نمایش‌های «اهل هوا» و «شاه مردنی هیچ کجا»

۴. نادر فلاح برای نمایش «اوج توفان»

۵. آوا تدین برای نمایش «درس بی‌پایان»

۶. سوگند روستایی برای نمایش «آنتی اویل»

۷. سجاد حمیدیان برای نمایش «درس بی‌پایان»

منتخبین بخش تهیه‌کنندگان و حمایت‌کنندگان تئاتر:

۱. سجاد افشاریان برای نمایش «کا» (حمایت و پشتیبانی از گروه‌های جوان)

۲. هومن سیدی و معین شاه‌چراغی برای نمایش «موتورخونه»

۳. امین حیایی و امید حیایی برای نمایش «جنگ چهره زنانه ندارد»

۴. نوید محمدزاده برای نمایش «درس بی‌پایان»

۵. رضا بهدادنیا برای نمایش‌های «اوج توفان» و «فقط یک ساعت آرامش» (تهیه‌کننده مستقل جهت حمایت از تئاتر)

۶. محمد خان‌حسینی برای نمایش «گل به خودی»