نگاهی به نمایش «افرا» به نویسندگی بهرام بیضایی و کارگردانی مهرداد هنرمند
این ملت هنوز سزاوار سرافرازی است
علیرضا روحنواز: به احتمال زیاد دیدن نمایش «افرا» به کارگردانی مهرداد هنرمند که این روزها در تماشاخانه هلالاحمر رشت روی صحنه است، زاویه نگاه مخاطبان را به کم و کیف عنصر فرهنگ در ابعاد گستردهاش، وسعت میبخشد.
تصاویر دراماتیکی که از مونولوگهای فراگیر متن، موجهای توفنده به سمت تماشاگران دارند، روایتگر رنجهای پیدا و ناپیدای دغدغهداران کوی آدمیت است و نیز چهره کریه ناکسان آغشته به جهالت و حماقت. موجهای تاثیرگذار از دریای متلاطم متن در چند موقعیت دراماتیکی، وجهه هولناک یافتند و مخاطب نمیدانست که آیا اکنون وقت خندیدن است یا گریستن؟
نگارنده بهعنوان تماشاگر نمایش، با خردهسوادی از جهان تئاتر از متن تا اجرا، مدعیام که گروه اجرایی با هدایت هوشمندانه کارگردان (مهرداد هنرمند) در هماوردی با متن، در ربایش نگاه و ذهن مخاطبان موفق بودند و خوش درخشیدند، وگرنه امکان نداشت که در پایان نمایش به مدت طولانی مورد تشویق پرشور تماشاگران قرار گیرند.
جادوی صحنه همانا آگاهی و یادآوری به مخاطبان است تا در مواجهه با هیاهوی اغواگرانه بدمنشان و بداندیشان که در راستای از خودبیگانگی و بی هویتی کردن جوامع انسانی، نقش مخربی دارند، معقولانه و مدبرانه موضعگیری کنند.
نویسنده نمایشنامه (استاد بهرام بیضایی)، نماد فرهنگ جامعه را (معلمی به نام افرا سزاوار) در وضعیتی نامطلوب، نزار و مجروح، خسته و غریب نشان داد که با این وجود، با عنوان فامیلی (سزاوار) حرفش را زد.
این ملت با سابقه تمدن و فرهنگ غنی چند هزار و اندی ساله در فراز و نشیب تاریخ حیات اجتماعیاش، هنوز هم، سزاوار سرافرازی است. افرا (با بازی مطهره اخلاقی) اگرچه در موقعیتهای ناگوار و تلخ قرار میگیرد، اما در پایان، شخصیت نویسنده نمایش، رهایی از این وضعیت نامطلوب را نوید میدهد. نویسنده (با بازی سجاد مقصودی) تصمیم میگیرد با ورود به جهان متن، وجود خیالی و رویایی پسر عموی افرا را حضوری عینی و واقعی بخشد که این اتفاق دراماتیک، بهشدت رمزگونه است. همین فرد خیالی و رویایی که ساخته و پرداخته ذهن افراست که قرار بوده با وی ازدواج کند، سبب کینهورزی شازده خانم (با بازی متین نهاوندی) علیه افرا میشود و با دسیسه وی را متهم به دزدی از فروشگاه محله میکند. بهعقیده نگارنده، حضور پسر عموی افرا در این اثر، نگاه اصیل و نجیب و آسمانی به مقوله فرهنگ در نمایشنامه بهرام بیضایی است.
