گفت‌وگو با مختار سائقی
برای حضور روی صحنه در پوست خود نمی‌گنجم
مختار سائقی، بازیگر سینما، تئاتر و تلویزیون با بیان اینکه قرار است تا در نمایش «اتللو» به کارگردانی ابوالفضل پورعرب در نقش پدر دزدمونا به ایفای نقش بپردازد، گفت برای حضور روی صحنه در پوست خود نمی‌گنجم.
به گزارش ایران تئاتر، مختار سائقی فعالیت خود را در عرصه بازیگری با حضور روی صحنه تئاتر آغاز کرد و طی سال‌های فعالیتش در این زمینه در نمایش‌هایی چون «خسیس»، «آقای الف وارد می‌شود» و «وقایع اتفاقیه» به ایفای نقش پرداخت.
او درباره شروع حضورش روی صحنه تئاتر گفت: «شاید اینکه بگویم از دوران دبستان فعالیت در تئاتر را آغاز کرده‌ام، صحبت کلیشه‌ای باشد اما من دقیقاً از همان دوران روی صحنه رفت. در ادامه فعالیتم از سال ۶۱ وارد سینما شدم اما همچنان تئاتر هم کار می‌کردم. ما برای اجرای تئاتر گروهی داشتیم که در سراسر کشور حتی جزایر نفتی به اجرای تئاتر می‌پرداختیم.»
سائقی در پاسخ به اینکه اولویتش برای انتخاب نقش چیست، گفت: «من اثری را انتخاب می‌کنم که باعث شود نقشی متفاوت به رزومه‌ام اضافه شود. نمی‌گویم کار فاخر، ولی کلیت آن چیزی باشد که قابل‌احترام باشد.»
بازیگر نمایش «الف وارد می‌شود» توضیح داد: «تاکنون شاید نقش‌های کوتاهی بازی کرده‌ام اما تأثیرگذار بوده‌اند و این باعث شده وقتی به گذشته فکر می‌کنم بگویم راه را اشتباه نرفته‌ام البته گاهی هم راه دیگری برای بازی در تعدادی از نقش‌ها ندارم چراکه بحث گذران زندگی و امرارمعاش را نمی‌توان نادیده گرفت.»
این هنرمند با بیان اینکه توجه به کمیت کار برای من، به کارگردان و گروه نمایشی بستگی دارد، گفت: «اگر زنده‌یاد داوود رشیدی به من پیشنهاد می‌داد و می‌خواست تا تنها یک‌بار از صحنه عبور کنم، قطعاً می‌پذیرفتم چراکه در قالب آن کار قطعاً دیده می‌شدم ولی وقتی قرار است با کارگردان‌های جوان و کم‌تجربه کار کنم، نمی‌توانم این موضوع را بپذیرم. به‌طورمثال، من در نمایش «خسیس» به کارگردانی ابوالفضل پورعرب دو نقش که فوق‌العاده کوتاه بود، بازی کردم اما این کوتاهی نقش به اعتبار کارگردان و گروه بازیگرانی که با آن‌ها همراه بودم، اتفاق افتاد.»
او ادامه داد: «کتابی درباره فرهنگ سینمای ایران چاپ شده است که در فهرست حرف سین آن نوشته‌اند «مختار سائقی ایفاگر نقش‌های کوتاه»؛ من چنین چیزی نخواسته‌ام اما این اتفاق در روند پیشنهاد آثار برایم افتاده است.»
سائقی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه چه دلیلی باعث می‌شود تا نقش‌های کوتاه و گاه تکراری به بازیگران پیشنهاد شود، گفت: «متأسفانه تنها در سینمای ایران ما شاهد این اتفاق هستیم که به یک بازیگر نقش‌های تکراری پیشنهاد می‌شود. بازیگر به‌واسطه عنوانی که به او اطلاق می‌شود، باید در تمام نقش‌ها حضور داشته باشد و در ایران اگر در یک نقش دیده شدی تا ابد باید در همان نقش بمانی و کارگردان‌ها حاضر نیستند تا در این مورد ریسک کنند. در سینمای جهان بازیگران مدام تغییر می‌کنند اما در ایران ما این‌قدر بازیگر را نگه می‌داریم تا به جایی برسیم که تاریخ‌مصرفش تمام شود.»
او با اشاره به تنوع نقش در آثار تئاتر توضیح داد: «خوشبختانه در تئاتر با تنوع متون و سبک‌های اجرایی بیشتری روبه‌رو هستیم، درحالی‌که به نظرم در تصویر درگیر تکرار هستیم. صحنه تئاتر جذابیت زیادی دارد شما در سینما حق انتخاب نداری تمامی نماهای حضورت قبلاً برای تو انتخاب شده است، درحالی‌که در تئاتر می‌توانی سراسر صحنه را انتخاب کنی.»
بازیگر سریال «ستایش» افزود: «به نظر می‌رسد اگر در تئاتر نقشی را بازی کنی، در نمایش بعدی تماشاگر تکرار کردن آن شخصیت را نمی‌پذیرد؛ اما در آثار تصویری اصلاً انگار تو را برای همان نقش قبلی ساخته‌اند. خدا رحمت کند همه هنرمندان درگذشته را، زنده‌یاد نعمت گرجی همیشه می‌گفت یک نفر پیدا نشد که این سینی را از دست ما بگیرد و بگوید بیا نقش یک پدر یا مهندس بازی کن. من در یک تله‌فیلم نقش مهندس ساختمان بازی کردم که از حقوق کارگران می‌دزدید یعنی باز هم در یک نقش منفی اما به شکلی دیگر. انگار ما برای برخی نقش‌ها تثبیت شده‌ایم. عنایت بخشی همه عمر نقش منفی بازی کرد. شاید فیزیک، ظاهر، بیان و ارائه یک نوع بازی باعث این موضوع می‌شود.»
سائقی گفت: «مسیر بازیگری و کارگردانی تغییر کرده است. خاطرم هست در مجلسی از استاد محمدعلی کشاورز خواستیم تا چیزی به ما بیاموزد. او گفت «نجابت داشته باشید.» ما منتظر یک تکنیک از بازیگری بودیم ولی او گفت نجابت اگر باشد، پشت آن همه‌چیز هست. ما آموخته‌ایم که به‌موقع و آماده برای رفتن روی صحنه حضور داشته باشیم اما دیگر این موضوعات برای اکثر افراد اهمیتی ندارد. اصالت ما در همه‌چیز از بین رفته است. بعضی‌ها در ذهن‌شان این نیست که اثری را روی صحنه به یادگار بگذارند تا در ذهن مخاطب ماندگار شود و بیشتر به دنبال گذران وقت هستند.»
او ادامه داد: «ما سه نوع بازیگر داریم؛ اول بازیگرانی که تاجر هستند و نقش برای‌شان تجارت است. فرقی ندارد نقش چه باشد کافی است پول را بگیرد. گروه دوم با تعصب و تلاش در این عرصه حضور دارند و برای بهتر شدن تلاش می‌کنند. گروه سوم هم به قول زنده‌یاد استاد حمید سمندریان به نقش کمک می‌کنند یعنی چیزی را از خود به نقش اضافه می‌کنند که نویسنده و کارگردان اصلاً انتظار آن را ندارند. به‌جرئت خیلی جاها سعی کرده‌ام در گروه سوم قرار بگیرم و بازیگری باشم که خلاقیت دارد و می‌تواند به نقش کمک کند.»
این بازیگر افزود: «شاید خیلی از افراد فکر کنند این جمله برای من زیاد است اما من هنوز مثل پاکت دربسته‌ام. دوست دارم نقش‌هایی به من پیشنهاد شود که بتوانم خودم را در آن به‌خوبی به نمایش بگذارم. قرار است تا در نمایش «اتللو» به کارگردانی ابوالفضل پورعرب در نقش پدر دزدمونا به ایفای نقش بپردازم و برای حضور روی صحنه در پوست خود نمی‌گنجم. من در بیشتر آثار حق انتخاب ندارم و بیشتر به دلیل امرارمعاش خانواده نقش‌هایی را که پیشنهاد می‌شود می‌پذیرم؛ چراکه همچنان اجاره‌نشین هستم.»
او درباره اولویتش برای حضور در تئاتر و تصویر توضیح داد: «بخش اقتصادی زندگی اجازه نمی‌دهد تا تئاتر را در اولویت قرار دهم اما در حالت رؤیایی اگر شرایط اقتصادی مناسب و یکسانی باشد قطعاً تئاتر را انتخاب می‌کنم. تئاتر عشق است. با هر بار بازی روی صحنه، انگار برای اولین بار است که نقشی را اجرا می‌کنی.»
سائقی در پایان گفت: «جوانان زیادی هستند که اصولاً به دلیل جاذبه بازیگری وارد عرصه هنر می‌شوند ولی نمی‌دانند که با حرفه سختی روبه‌رو خواهند بود و واقعاً باید آن‌قدر چکش بخوری تا به نتیجه‌ای نسبتاً مطلوب برسی. من همیشه به جوانان می‌گویم که وارد این عرصه نشوید. روزی حمید طاعتی سر فیلم «گمشدگان» برای من به یادگار نوشت: «تو امروز به چیزی علاقه‌مند شدی که من از آن متنفرم.» آن روز از او ناراحت شدم اما امروز می‌بینم راست گفته بود؛ بازیگری در شرایط سختی که داریم چیزی جز ویترین نیست.»
گفت‌وگو: نگار امیری
