مهدی دریایی، شبیه‌خوان پیشکسوت پاسخ می‌دهد
چرا مجالس تعزیه مناسب دهه آخر صفر، اجرا نمی‌شوند؟
مهدی دریایی، تعزیه‌خوان پیشکسوت و سرپرست گروه محبان اهل بیت، دلیل کم‌توجهی به مجالس رحلت پیامبر (ص) و شهادت امام حسن (ع) و امام رضا (ع) را سخت بودن خواندن و اجرای آن‌ها می‌داند.
به گزارش ایران تئاتر، روزهای پایانی ماه صفر برابر با سالروز رحلت پیامبر اکرم (ص)، شهادت امام حسن مجتبی (ع) و شهادت امام رضا (ع) است.
با وجود نسخه‌های بیشمار تعزیه که به زندگی پیامبران، امامان معصوم و اولیاء‌الله می‌پردازند، ما همچنان در بیشتر مجالسی که در گوشه و کنار کشور برپا می‌شوند، بیشتر شاهد اجرای تعزیه‌های عاشورایی هستیم.
مهدی دریایی، سرپرست گروه تعزیه محبان اهل بیت (ع)، درباره اجرا نشدن مجالس مربوط به رحلت پیامبر (ص) و شهادت امام حسن (ع) و امام رضا (ع) در دهه آخر صفر می‌گوید: «مجالس تعزیه پیامبران و مجالس غریب با موضوع وفات پیامبر (ص) و شهادت امام حسن (ع) و امام رضا (ع) برای اجرا وجود دارند اما از آنجا که خواندن این مجالس سخت است، افراد کمتری به آن می‌پردازند. به‌علاوه این مجالس مخاطب خاص خود را می‌طلبد.»
او ادامه می‌دهد: «ما تاکنون ۵۳۷ نسخه تعزیه بدون تکرار جمع‌آوری کرده‌ایم که طبق شنیده‌ها در گذشته، هر روز دو مجلس تعزیه اجرا می‌شده است. از این تعداد حدود 200 نسخه تعزیه غریب است که شیوه اجرایی آن را نمی‌دانیم.»
این تعزیه‌خوان پیشکسوت توضیح می‌دهد: «تعزیه‌های مرتبط با تولد تا شهادت امام حسن (ع) شامل مباحثه ایشان با قیصر روم، عروسی امام، زهر خریدن معاویه برای مسموم کردن‌شان و ... است. همچنین تعزیه‌های مرتبط با زندگی حضرت رسول هم از مبعث تا جنگ‌ها، رفتن ایشان به معراج و ... را بازگو می‌کنند.»
سرپرست گروه تعزیه محبان اهل بیت(ع)، در توضیح دلیل کمتر کار شدن مجالس مناسب با تعزیه‌های آخر ماه صفر می‌گوید: «تعزیه‌های حضرت رسول (ص) و امام حسن مجتبی (ع) به دلیل کمتر اجرا شدن، بسیار سخت هستند، اما تعزیه‌های عاشورایی به دلیل اجراهای مکرر فراگیر شده‌اند و اکثر تعزیه‌خوان‌ها شیوه خواندن و اجرای آن‌ها را آموخته‌اند.»
او توضیح می‌دهد: «از دهه هفتاد، با تکثیر و انتشار سی‌دی‌های تعزیه، کم‌کم میرزاها و مرشدهای کاربلد کنار گذاشته شدند و تعزیه‌های غریب دیگر خوانده نشد. در حالی‌که این تعزیه‌ها برای مخاطب با توجه به موضوعات و موسیقی متنوع، جذاب هستند. متاسفانه همین امروز هم به عمد یا غیرعمد با وجود اینکه نسخه‌های تعزیه شهادت امام حسن (ع) و وفات پیامبر اکرم (ص) در دسترس است، در دهه آخر صفر، همچنان تعزیه‌های عاشورایی در سراسر کشور اجرا می‌شوند.»
دریایی با بیان اینکه در گذشته، تعزیه شهادت امام حسن مجتبی (ع)، ام‌الصوت نامیده می‌شده است، ادامه می‌دهد: «مجلس شهادت حضرت امام حسن (ع) به دلیل اینکه تمام موسیقی‌های ایرانی در آن استفاده می‌شود، بسیار سخت است و شبیه‌خوان‌ها از آنجا که مسلط به خواندن این تعزیه نیستند، کمتر به سراغ آن می‌روند.»
او می‌افزاید: «تعزیه نیاز به پایگاهی برای آموزش، پژوهش و آفرینش دارد. در بخش اجرا، مردم به صورت خودجوش و بدون کمک دولت، تعزیه را زنده نگه داشته‌اند اما در بخش آموزش ما همچنان اقدامی انجام نداده‌ایم. باید آموزشگاهی برای آموزش در نظر گرفته شود تا پیشکسوتان، شیوه اجرایی تعزیه‌ها را به جوانان منتقل کنند.»
این تعزیه‌خوان می‌گوید: «تعزیه مانند تئاتر نیست. نشانه‌ها در این هنر نقش اصلی دارند، به همین دلیل است که بسیاری به سراغ تعزیه‌هایی چون نبوت حضرت موسی(ع) یا وفات پیامبر (ص) نمی‌روند، چون نشانه‌ها را به خوبی نمی‌شناسند و نمی‌دانند که چگونه رود نیل یا بهشت و جهنم را با نشانه نمایان کنند.»
سرپرست گروه محبان اهل بیت (ع) با اشاره به نقش موسیقی در تعزیه ادامه می‌دهد: «موسیقی تعزیه، طبل، سنج، نی، سنج و دهل است اما امروزه اجراهایی می‌بینیم که از گیتار، ویلن و.. استفاده می‌کنند، این موضوع به اصالت تعزیه ضربه می‌زند. در گذشته به طبل، نفس‌گیر می‌گفتند؛ نواختن طبل فرصتی به تعزیه‌خوان می‌داد تا نفسی تازه کند اما امروزه به جای اینکه موسیقی در اختیار کار باشد، همه کاره تعزیه شده است. اکنون موسیقی تعزیه به نوعی از بین رفته است و با این روند تا ۱۵ سال آینده ما دیگر شاهد تعزیه به معنای واقعی نیستیم. هم اکنون نیز ما در حال اجرای شبیه تعزیه هستیم.»
مهدی دریایی در پایان می‌گوید: «ما مخالف نوآوری نیستیم اما نوآوری باید براساس چارچوب و قوانین تعزیه باشد. اگر تعزیه طبق اصالت خود پیش برود، قطعا مخاطب از تماشای آن راضی خواهد بود. نگارش تعزیه و اجرای آن اصول دارد. تعزیه شامل شروع، پیش واقعه، اوج، مخالف اوج و فرود است؛ موضوعاتی که در تعزیه‌های نو و اجراهای آن کمتر مورد توجه قرار می‌گیرند.»
گفت‌وگو: نگار امیری
