گفت‌وگو با پویا بازرگان، نقال کرمانشاهیِ حاضر در جشنواره آیینی و سنتی
حفظ اصالت شاهنامه‌خوانی و نقالی به شیوه کهن ضروری است
پویا بازرگان، نقال حاضر در بیستویکمین جشنواره بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی، اعتقاد دارد نسل جدید هنرمندان این عرصه، هنرهای نمایشی را وارد شاهنامه‌خوانی و نقالی کرده در حالی که حفظ اصالت این هنرها به شیوه کهن آن‌ها ضروری است.
به گزارش ایران تئاتر، پویا بازرگان، نقال کرمانشاهی است که با نقل «رزم رستم و پولادوند»، در بخش معرکه‌ها، نمایش‌های فردی، نقالی، کارآواها و روایت‌های ملیِ بیستویکمین جشنواره بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی که در استان چهار محال و بختیاری برگزار می‌شود، حضور دارد.
بازرگان درباره آغاز فعالیت خود در زمینه نقالی گفت: «از سال 1376 کار نقالی را به صورت جدی آغاز کردم. سعی کردم هرجایی از ایران که پیشکسوت و نقال باسابقه‌ای حضور دارد برای مدتی هرچند کوتاه از او بیاموزم و از تجربیاتش بهره ببرم.»
او درباره نقل «رزم رستم و پولادوند» توضیح داد: «رستم در نبردی اشکبوس را شکست می‌دهد. افراسیاب تصمیم به دعوت پولادوند که یک دیو است، می‌گیرد تا رستم را شکست دهد. در این نبرد رستم به سختی با پولادوند می‌جنگد و پیروز می‌شود.»
این نقال ادامه داد: «آنچه در نقالی «شاهنامه» اهمیت دارد، پیروزی رستم بر دیو یا انسان نیست. ما در جای جای نبردهای این پهلوان ایرانی شاهد هستیم که با تمام قدرتی که دارد زمانی که در مقابل بلند دادار پاک زانو می‌زند، گویی هیچ چیز نیست و این بُعد وجودی رستم است که ارزشمند است.»
این هنرمند کرمانشاهی با بیان اینکه ایران و ایرانی باید ارزش خاک خود را بداند و با داشته‌های فرهنگی و هنری خود آشنا شود، گفت: «برگزاری جشنواره‌ها در استان‌های مختلف با رویکرد تمرکززدایی از پایتخت و آمدن این رویداد هنری در دیگر مناطق نکته ارزشمند جشنواره است؛ اما نکاتی هست که قطعا باید بیش از پیش به آن توجه شود، به‌ویژه زمانی که جشنواره‌ای بیست دوره برگزار شده است دیگر نباید شاهد نواقص سطحی باشیم.»
بازرگان ادامه داد: «زمانی که ما جشنواره را به شکل بین‌المللی برگزار می‌کنیم باید به فکر ارزش این رویداد باسابقه و همچنین هنرمندان شرکت‌کننده باشیم. قطعا برای بهتر شدن شرایط تئاتر نیاز به حمایت معنوی، مادی و تجهیز زیرسخت‌ها هست.»
او افزود: «به عنوان یک شرکت‌کننده توجه به این موضوع که چقدر فرصت برای برنامه‌ریزی و اجرای یک رویداد هنری وجود داشته است، وظیفه من نیست. هنرمند باید دغدغه تولید اثر داشته باشد. ستاد اجرایی جشنواره در شهرکرد تلاش زیادی برای همراهی با گروه‌ها داشته و دارد، اما آنچه اهمیت دارد برنامه‌ریزی بهتر از طرف ستاد مرکزی و حتی ستاد استانی برای برگزاری و میزبانی از بیستویکمین دوره از جشنواره‌ای است که با عنوان جهانی برگزار می‌شود.»
این هنرمند گفت: «من دوست داشتم تا «شاهنامه کردی هورامی» نوشته الماس خان کندوله‌ای را برای اجرا آماده می‌کردم اما از آنجا که «شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی» در بخش رقابتی جشنواره ملاک و معیار اجرا بود، این اتفاق نیفتاد. البته در کرمانشاه نیز آن طور که باید به اجرای نقالی «شاهنامه کردی» نمی‌پردازند. همراهی و همکاری مدیران فرهنگی در حمایت از نقالان خیلی کم است.»
بازرگان ادامه داد: «نقالی 3 هزار سال قدمت دارد و باید این قدمت و اصالت در اجراها حفظ شود.»
این نقال جوان با اشاره به شیوه اجرای خود توضیح داد: «من در اجرای «رزم رستم و پولادوند» سعی کردم به شیوه کهن وفادار بمانم و از مقام‌های شاهنامه‌خوانی که از مناطق مختلف فراگرفته‌ام، بهره ببرم. به عنوان مثال شروع کار من با مقام زورخانه‌ای بود و پس از آن به دیگر مقام‌ها پرداختم که شرح آن نیاز به اجرای زنده و تصویری دارد.»
او افزود: «ما در طول تاریخ 14 مقام برای خواندن «شاهنامه» داشتیم که متاسفانه طی تاخت و تازها و گذشت زمان تنها هفت مقام آن باقی مانده است. این مقام‌ها شفاهی هستند و نمی‌توان آن‌ها را به عنوان دست‌نوشته استفاده کرد. برای حفظ این مقام‌ها می‌توان از ضبط ویدئویی و تولید مستند بهره برد که این موضوع نیازمند حمایت است و متاسفانه تاکنون در این زمینه نیز همراهی صورت نگرفته است.»
این هنرمند ادامه داد: «امیدوارم تا زمانی که نقالان پیشکسوت زنده هستند به فکر ثبت و ضبط تجربه‌های ارزشمندشان باشیم. «شاهنامه» فردوسی نیازی به مراقبت و نگهداری ندارد چراکه سالیان سال و با وجود تمامی فراز و نشیب‌ها نقالان آن را حفظ کرده‌اند اما باید برای حمایت از این وارثان «شاهنامه‌خوانی» کاری کرد.»
پویا بازرگان در پایان سخنانش گفت: «شهرکرد بام ایران و مهد «شاهنامه‌خوانی» است و ای کاش می‌توانستیم بیشتر با پیشکسوتان این هنر در این استان آشنا شویم و شاهد شاهنامه‌خوانی آن‌ها در طول اجراها باشیم. متاسفانه نسل جدید هنرهای نمایشی را وارد «شاهنامه‌خوانی» و «نقالی» کرده‌اند، درحالی که ما نیازمند حفظ اصالت این هنرها به شیوه کهن آن‌ها هستیم.»
بیستویکمین جشنواره بین‌المللی نمایش‌های آیینی و سنتی با دبیری احمد جولایی، از یکم تا یازدهم مهر، در بخش‌های «رادیو تئاتر» و «نمایشگاه هنرهای نمایشی» به میزبانی تهران، «صحنه‌ای» (ویژه-آزاد) و «بین‌الملل» به میزبانی استان گلستان (گرگان و کردکوی)، «شبیه‌خوانی» به میزبانی استان مرکزی (تفرش)، «نمایش‌های فردی، نقالی، روایت‌های ملی و کارآواها» و «معرکه‌ها، آیین‌ها و بازی‌های نمایشی» به میزبانی استان چهارمحال و بختیاری ( شهرکرد، جونقان و بروجن) و «سمینار‌های پژوهشی» و «نمایشنامه‌نویسی» به میزبانی آذربایجان شرقی (تبریز) در حال برگزاری است.
