گفت‌وگو با دبیر هفدهمین دوره جشنواره تئاتر رضوی
اتابک نادری: جشنواره امسال، مخاطب‌محور است
اتابک نادری، هفدهمین دوره جشنواره تئاتر رضوی را رویدادی مخاطب‌محور معرفی کرد که در آن، اجرای عمومی آثار و ارتباط گرفتن با تماشاگران، اهمیت بالایی دارد.
به گزارش ایران تئاتر به نقل از فارس، هنر نمایش یکی از مهم‌ترین عوامل یادگیری و فرهنگ‌سازی است، جدا از مفاهیمی که هر تئاتر به شما منتقل می‌کند از اساس دیدن یک اثر نمایشی باعث رشد فکر، تخیل و ابتکارتان می‌شود. بسیاری از نظریه‌پردازان تئاتر را یک هنر مادر حتی در زمینه آموزش می‌دانند، فردریک شومان نظریه‌پرداز واقع‌گرا نمایش را سبب آموختن عمقی امور پیچیده در انسان‌ها دانسته و آن را فراهم‌کننده زمینه یادگیری و درک ذهنی می‌داند.
همه این موارد باعث شده تا پرداخت موضوعی به تئاتر گسترش پیدا کند، جشنواره‌هایی که هرکدام برای نهادینه کردن موضوعی ایجادشده است و البته در ایران شمار بالایی دارد، از جشنواره تئاتر آیینی ـ سنتی گرفته تا جشنواره‌هایی مانند جشنواره تئاتر سردار آسمانی، جشنواره تئاتر شبستان و تعداد دیگری جشنواره که هرکدام با موضوعی مشترک برای آثارشان برگزار می‌شوند.
یکی از این جشنواره‌ها جشنواره تئاتر رضوی است که امروز به دوره هفدهمش رسیده است، تئاتر رضوی به گفته کوروش زارعی که دبیری دوره شانزدهمش را بر عهده داشته جشنواره‌ای با موضوعات خاص است.
زارعی در این رابطه گفته بود: «این جشنواره با موضوعیت امام رضا (ع) است که باید در قالب هنرهای مختلف، سیره عملی و علمی ایشان را تبیین کرده و این امام معصوم را به جامعه هنری و عموم مردم شناساند.»
او ادامه داد: «اجراهای این جشنواره توانستند دنیای وسیع معرفت امام رضا (ع) و شخصیت ایشان را به تصویر بکشند که از امام رئوف ممنونیم که شاهد این‌چنین اجراهای خوبی در این جشنواره بودیم.»
حالا اتابک نادری هنرمند تئاتری دبیری دوره 17 جشنواره تئاتر رضوی را بر عهده دارد. به همین مناسبت با او به گفت‌وگو نشسته‌ایم تا از چندوچون این جشنواره در دوره 17 مطلع شویم.
زمان اعلام‌شده در فراخوان برای ثبت‌نام در جشنواره رضوی به پایان رسیده، الان در چه مرحله‌ای از فرآیند جشنواره هستید و استقبال از این دوره چطور بوده است؟
بله زمان فراخوان به پایان رسیده و تجمیع آثار دریافتی و بررسی خروجی آن‌ها در حال انجام است که پس از ارزیابی و آنالیز اعلام می‌شود. استقبال از این بخش در دوره هفدهم واقعاً خارج از انتظارمان بود چون پیش‌بینی می‌کردیم که تعداد دریافتی‌ها کمتر از این باشد.
تعداد اثرهای رسیده واقعاً فراتر از حد انتظار ما بود و حتی با اتمام زمان فراخوان جشنواره نیز بسیاری از علاقه‌مندان به حضور، تماس گرفتند و خواهان تمدید مدت برای ارسال اثر شدند.
با این استقبال، نمی‌شد مدت‌زمان فراخوان را تمدید کرد؟
به دلیل اجرای درست زمان‌بندی گاه‌شمار فراخوان و نیز به دلیل ظرفیت خروجی پذیرش این جشنواره اصلا امکان تمدید نداشتیم. مقررشده بود از تعداد آثار دریافتی ۱۵ اثر به مرحله نهایی برسد، به‌طورمعمول می‌بایست سه برابر این تعداد دریافتی اولیه آثار می‌شد، اما با استقبال شایان توجهی که صورت گرفت؛ بیش‌ازحد پیش‌بینی ما متقاضی حضور در جشنواره شدند.
امسال هم آثار چاپ‌شده و هم آثار تازه به تحریر درآمده و تازه خلق‌شده به جشنواره رسید. در حال جمع‌بندی و آنالیز آثار دریافتی هستیم که بر این اساس طی هفته آینده آمار نهایی آثار اعلام خواهد شد.
این جشنواره تاکنون در 16 دوره برگزارشده است، چه ویژگی‌ای را مدنظر دارید تا این دوره بهتر از دوره‌های قبل برگزار شود؟
در جشنواره ملی تئاتر رضوی امسال هدف بر این است که به‌گونه‌ای عمل شود تا بُعد حرفه‌ای جشنواره متفاوت از دوره‌های قبل باشد، در تمام مراحل جشنواره بر این بعد تأکیدداریم.
برای تحقق این هدف در مرحله انتشار فراخوان چه‌کاری انجام‌شده است؟ اعلام کردید که در انتخاب آثار سخت‌گیرتر هستید؟
عموماً جشنواره‌ها رقابتی و مسابقه‌ای هستند و هدف اصلی دریافت جایزه است، در راستای تحقق این هدف بهتر شدن کیفیت آثار در جشنواره امسال، بُعد رقابتی را کمرنگ کرده‌ایم تا بر پیکره اصلی و هدف نهایی جشنواره سایه نیندازد. تحقق این موضوع سبب می‌شود سطح جشنواره به لحاظ هنری، حرفه‌ای‌تر شود.
در جشنواره تئاتر امسال، تولید اثر، مقدم بر ماهیت مسابقه است، در این صورت بر تولید نمایش‌های حرفه‌ای مهم‌تر از مسابقه و ویژگی‌ها و ملاک‌های داوری خواهد بود.
صاحب‌نظران امروز تئاتر معتقدند که بحث داوری آثار نمایش، آفت امروزه تئاتر و اجراهاست. تولید نمایش تئاتر در صورتی موفق است که اثر تولیدشده برای مخاطب بازخورد خوبی داشته باشد. لذا به هر میزان که آمار تماشاگر و مخاطب اجرای عمومی اثر و نمایش تولیدشده در جشنواره، افزایش یابد نشان‌دهنده درست بودن تولید است.
پس باید برای شما در این جشنواره اجرای عمومی و ارتباط آثار با مخاطب اهمیت بالایی داشته باشد.
بله اهمیت دیدگاه مخاطب برای اجراهای عمومی بالا است.
با توجه به نظراتی که در رابطه با داوری آثار تئاتری داشتید، برای اعمال این موارد در این جشنواره چه تدابیری اندیشیدید؟ شکل داوری جشنواره تئاتر رضوی چگونه خواهد بود؟
امسال نمی‌خواهیم ملاک انتخاب آثار فقط سلیقه چند نفر داور و صاحب‌نظر باشد بلکه درصددیم تولیدات تئاتر جشنواره رضوی کارهای دلی برای خود مردم باشد تا درمجموع اجراهای عمومی پررنگ‌تر شود.
در این دوره تغییری را درروند اجرای داوری داشتیم، از زاویه مدیریتی یک جشنواره بزرگ دینی نیز درصددیم تا جلوی یک سری خرج‌ها و ریخت‌وپاش‌های اضافی گرفته شود.
کم کردن این هزینه‌ها چه نتیجه‌ای خواهد داشت؟
هزینه‌های اضافی گذشته حذف شد تا حمایت مالی گروه نمایشی بیشتر شود
برای افرادی که جشنواره برگزار می‌کنند و مدیریت هزینه دغدغه همیشگی‌شان است، شاید جالب باشد از هزینه برگزاری، چه چیزی را کم کردید؟
مبالغ سفر و اسکان و رستوران و هتل و... که سابقاً هزینه می‌شد، پول‌هایی است که به اسم تئاتر در جای دیگری هزینه می‌شود که در روند امسال با حذف خرج‌های اضافی، تلاش کردیم این بُعد به سفره خود هنرمند بازگردد.
در شرایط اقتصادی کنونی که وضعیت معیشتی مردم و قشر هنرمند نیاز به توجه دارد، اعتبارهای بخش هنر هر چه قدر کم هم باشد، باید به خود هنرمند بازگردد و صرف تولیدات فاخر شود.
این افزایش هزینه کرد برای هنرمندان باید در مبالغ اهدایی جشنواره به گروه‌های نمایشی دیده شود، مبلغ کمک‌هزینه ورودی جشنواره را افزایش دادید؟
رقم ورودی گروه‌های نمایشی در مقایسه با سال گذشته افزایش داشته است و رقم پیشنهادی امسال، برای تولید اثر مناسب است. این مقدار خصوصاً برای گروه‌های تئاتر استان‌ها، رقمی است که بر مبنای آن می‌توان کارهای خوبی را تولید کرد.
امسال کیفیت آثار برای ما بسیار مهم است، اینکه هنرمندان این عرصه، دغدغه مالی نداشته باشند و با فراغ بال برای تولید آثار باکیفیت برای مخاطب مردمی اقدام کنند، بسیار شایان توجه است.
اتفاق ویژه‌ای برای درآمد بیشتر جشنواره تئاتر رضوی و حمایت بیشتر از هنرمندان پیش‌بینی کرده‌اید؟
یکی از اهداف دیگر جشنواره تئاتر امسال، تعریف مشارکت‌های فرهنگی ـ مذهبی در حوزه‌های هنری است. این اتفاقی است که می‌تواند باعث اعتلای این بخش از هنر شود.
اگرچه سابقاً نذورات در فرهنگ‌عامه ما اشکالی نظیر قربانی کردن، اطعام و ... داشته اما در شرایط کنونی می‌توان خیرین را به نذر فرهنگی برای هنرمندان عرصه‌های مختلف ازجمله نمایش ترغیب کرد تا با این کار باعث تبلیغ مفاهیم دینی شوند.
خیرین می‌توانند برای فعالیت هنرمندانی که در راستای آرمان‌های انسانی، اخلاقی و دینی فعالیت می‌کنند، بانی شوند. افراد خیری هستند که می‌توانند نذرهای فرهنگی و هنری در این زمینه ادا کنند.
با کمک به این جریان که منجر به تولید اثراتی با اهداف دینی و سیره ائمه اطهار سلام‌الله می‌شود می‌توان ذائقه و معنی نذر فرهنگی را هم‌ردیف با مسئولیت اجتماعی نیز تعریف کرد. با بینش افزایی نسبت به این مهم خیرین با فراغ بال به این مسیر فرهنگی مذهبی سوق داده‌شده و ادای دین می‌کنند. با جریان سازی در این نذر فرهنگی می‌توان به اهداف عالیه تئاتر مذهبی و اسلامی رسید.
البته نهاد‌های دولتی هم در این زمینه وظیفه حمایت از تئاتر رادارند، شاید باید در این بخش هم تلاش بیشتری کرد.
تئاتر مختص یک‌نهاد خاص چون وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و... نیست، تئاتر، شاخصه ارشد و درخشان ترقی فرهنگ یک ملت است که باید در هر سطحی از سوی مردم حمایت شود لذا برای بالنده شدن آن، همه مردم و هنرمندان باید همگام، باشند.
جشنواره تئاتر رضوی به‌صورت ملی برگزار می‌شود، اما موضوعی که در این جشنواره محوریت دارد سیره زندگی امام رضا (ع) است که از فراملی‌ترین موضوعات است. آیا ظرفیت این جشنواره را تا حد فراملی شدن می‌دانید؟
هنر تئاتر به‌خودی‌خود پتانسیل فراملی شدن را دارد، تئاتر یک‌زبان مشترک است، حدود سه سال پیش یکی از دوستانم که مدیر تئاتر در تاتارستان است به دیدن نمایشی که مربوط به گردان شهدای کانال بود آمد و بااینکه ایشان فارسی نمی‌دانست اما تحت تأثیر این نمایش اشک می‌ریخت و بعد از پایان، به من گفت این نمایش را برای اجرا در جشنواره جنوب روسیه دعوت می‌کنم؛ این موضوع نشانگر زبان مشترک داشتن هنر تئاتر است.
ما در تئاتر رضوی از محتوای خاصی چون فرهنگ رضوی استفاده می‌کنیم که این محتوا را به هر میزان انسانی‌تر بیان کنیم، طبیعتاً فرامرزی‌تر می‌تواند گسترش‌یافته و محلی برای عرض‌اندام در عرصه فراملی باشد.
با توجه به‌تمامی این سخنان و باوجوداینکه تا امروز 16 دوره از جشنواره تئاتر رضوی گذشته است، آیا در این مقطع قصدی برای فراملی کردن جشنواره برنامه‌ای دارید؟
منظور این نیست که در این برهه جشنواره را فراملی کنیم، بلکه این هدف می‌تواند در آینده دورتری با تحقق اهداف و طی مسیری درست به انجام برسد.
جدا از خود جشنواره و روند برگزاری آن، با توجه به اینکه خودتان هم از اهمیت مخاطب تئاتر گفتید و هم از فراملی بودن این هنر صحبت کردید، آیا امکان اجرای بین‌المللی برای آثار حاضر در جشنواره تئاتر رضوی وجود دارد؟ به‌نظر این می‌تواند نقطه شروع فراملی شدن جشنواره باشد.
در همین دوره نهادهایی مثل سازمان ارتباط فرهنگی می‌توانند کار برگزیده جشنواره را به کشورهای مسلمان و شیعه‌نشین بفرستد تا اجرا داشته باشند، این روند سبب نشر فرهنگ رضوی در خارج از مرزها به‌وسیله تئاتر خواهد شد؛ چراکه تئاتر زبان مشترک جوامع است.
