بهره‌گیری از مکتب تئاتر اصفهان، نقطه قوت «جادوی شهرزاد» است

به گزارش ایران‌تئاتر، نمایش «جادوی شهرزاد»، اثر برگزیده بیستمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی، نوشته شه‌ناز روستایی به کارگردانی احمد دهقان است که از نهم تا سی‌ویکم اردیبهشت ساعت 18 در تماشاخانه سنگلج روی صحنه می‌رود.

احمد دهقان با اشاره به داستان این اثر می‌گوید: «جادوی شهرزاد» برگرفته از قصه «زن مکاره» یکی از قصه‌های «هزارویکشب شهرزاد» است که من برای اجرا با اجازه نویسنده با افزودن یک داستان فرعی داستانش را بسط دادم.»

پایه مکتب تئاتر اصفهان روی کمدی سفید می‌چرخد

او شیوه اجرایی این اثر را کولاژی از تمامی شیوه‌های نمایش ایرانی دانسته و می‌افزاید: «من به نمایش ایرانی و تمام شیوه‌های این گونه نمایشی علاقه زیادی دارم و به همین دلیل در این تجربه با نگاهی عمیق شیوه‌های متفاوت اجرایی را با هم ترکیب کردم اما اصل و مبنای کار را بر پایه کمدی سفید و مکتب تئاتر اصفهان قرار دادم.»  

این هنرمند ادامه می‌دهد: «من افتخار داشتم تا مدتی به عنوان شاگرد زنده‌یاد استاد رضا ارحام‌صدر، بنیانگذار کمدی انتقادی در تئاتر ایران که بعدها به نام مکتب تئاتر اصفهان مشهور و مرسوم شد، از ایشان بیاموزم و به گمانم یکی از نقاط قوت «جادوی شهرزاد» همین بهره از مکتب اصفهان و کمدی سفید است.»

دهقان با اشاره به دوران طلایی تئاتر ایران در زمان فعالیت زنده‌یاد ارحام‌صدر می‌گوید: «ارحام‌صدر در کمدی سفید دیگر صورتش را سیاه نمی‌کرد، دایره زنگی به دست نمی‌گرفت و صدایش را تغییر نمی‌داد. او همه ویژگی‌های سیاه را داشت اما از نظر ظاهری سیاه نبود. این کمدی که دوران طلایی‌اش پیش از انقلاب بود، کم‌کم در میان هنرمندان محبوب شد و پیروانی پیدا کرد.»

او ادامه می‌دهد: «در واقع مکتب تئاتر اصفهان عمدتا روی کمدی سفید می‌چرخد. شخصیت این کمدی یک اصفهانی بذله‌گو است که رُک و راست‌ حرفش را می‌زند، انتقاد می‌کند، عمدتا از قشر پایین جامعه است و به جز لباس، چهره و صدا از دیگر ویژگی‌های سیاه نمایش‌های ایرانی برخوردار است. البته اکنون هم هنرمندان بسیاری از این کمدی استفاده می‌کنند اما کمی به سمت کمدی آزاد سوق پیدا کرده است.»

کارگردان نمایش «جادوی شهرزاد» می‌گوید: «شخصیت سیاه یا شخصیت اصلی کمدی سفید مکتب تئاتر اصفهان همچون شخصیت‌های بذله‌گو، نوچه، کنجکاو و حاضر جواب در کمدی‌های غربی مثل کمدیادلارته هستند و ما از دوره قاجار می‌توانیم در مورد آن‌ها صحبت کنیم. درحالی‌که به نظر من جنگ‌های مداوم و از بین رفتن کتاب‌ها و منابع ایران‌زمین  مهم‌ترین دلیل فقر منابع ما در زمینه پیشینه نمایش در ایران است. نویسنده کتاب «تاریخ براکت» در معرفی نمایش کشورها از ایران عبور می‌کند و دلیل آن را این‌گونه بیان می‌کند که ایران به طور مداوم در حال جنگ است و مستنداتی برای بیان تاریخ تئاتر در آن وجود ندارد. به جز منابع غیرمنسجم شفاهی تنها کتاب «نمایش در ایران» استاد بهران بیضایی که در قرن حاضر نوشته شده است، منبع ما در این زمینه به شمار می‌آید. اینکه به وجود چنین شخصیت‌هایی در تاریخ نمایش ایران کمتر پرداخته شده‌ است، دلیلی بر نبود آن‌ها نیست.»

تئاتر شهرستان یک‌سروگردن از تئاتر تهران جلوتر است

این هنرمند در ادامه به چالش‌هایی که هنرمندان دیگر استان‌ها در روند اجرا در پایتخت با آن روبه‌رو هستند، توضیح می‌دهد و براین باور است که تئاتر شهرستان یک سروگردن از تئاتر تهران جلو زده است چراکه هنرمندان آن بسیار قدرتمند هستند و با بهره از تکنولوژی و امکانات محدودی که در اختیار دارند، خوب کار می کنند.

دهقان می‌گوید: «اجرای نمایش در تهران برای هنرمندان بسیار گران تمام می‌شود. من می‌توانستم همین نمایش را با یک سوم مبلغ در اصفهان روی صحنه ببرم اما در هر شکل نمی‌توان مخاطب حرفه‌ای تئاتر در پایتخت، دیده شدن کار و بازخورد بیشتر آن در تهران را نادیده گرفت.»

این هنرمند ادامه می‌دهد: «اما عمده مشکل هنرمندان مهمانِ پایتخت در بخش تبلیغات است. ما اینجا افراد زیادی نمی‌شناسیم و تنها با پخش تراکت و دعوت از افرادی که ما را می‌شناسند، سعی می‌کنیم تا در جذب تماشاگر عملکرد مناسبی داشته باشیم. البته در زمینه حضور مخاطب بر این باور هستم که نمایش خوب تماشاگر خود را جذب خواهد کرد و خوشبختانه درباره «جادوی شهرزاد» با وجود عدم تبلیغ، افزایش تعداد تماشاگران در هر شبی که از اجرا می‌گذرد، مشهود است و من این اطمینان را به تماشاگران می‌دهم که این نمایش حداقل برای یک بار ارزش دیده شدن دارد و در طول زمان اجرا اوقات خوشی خواهند داشت.»

حمایت تنها مادی نیست؛ با حمایت معنوی‌ همراه‌مان باشید 

او در بخش دیگری از سخنانش با قدردانی از کاظم نظری، مدیرکل سابق هنرهای نمایشی از مدیرکل جدید این اداره‌کل درخواست کرد به گروه‌های نمایشی به ویژه گروه‌های دانشجویی توجه بیشتری داشته باشد.

کارگردان نمایش «جادوی شهرزاد» می‌گوید: «خوشبختانه آثاری که بازیگران چهره و شناخته‌شده دارند به فروشی نسبی دست پیدا می‌کنند اما ما نیازمند دیدگاهی جدید نسبت به تئاتر دانشگاهی و هنرمندان دانشجو و تازه‌کار به‌ویژه در زمینه نمایش ایرانی هستیم. اگر شرایط به این شکل پیش برود، هیچ‌کس دیگر حاضر به اجرای نمایش ایرانی نخواهد شد و این گونه نمایشی از دست‌مان می‌رود.»

او با بیان اینکه بسیاری از حمایت‌ها معنوی هستند و نیازی به پرداخت هزینه نیست، ادامه می‌دهد: «لازم نیست همیشه کمک مادی باشد، ما نیازمند کمک معنوی هستیم. ما نیاز داریم تا اداره‌کل هنرهای نمایشی با امکان ارتباطی که با دیگر سازمان‌ها دارد، بلیت آثار را حتی شده با تخفیف ۵۰ درصد پیش فروش کند، چراکه اگر سالن‌ها پر باشد، هنرمندان انرژی می‌گیرند و به ادامه فعالیت دلخوش خواهند بود. اگر اداره‌کل هنرهای نمایشی حداقل پلاتوهای تمرین در اختیار هنرمندان قرار بدهد کمک بیشتری در روند تولید آثار کرده است، چراکه بیشتر هزینه ما صرف اجاره پلاتو می‌شود. کوچک‌ترین انتظار هنرمندان این است که بتوانند هزینه رفت و برگشت‌شان و هزینه بیمه‌شان را بپردازند، اما با شرایطی که هست این امکان هم فراهم نمی‌شود.»

دهقان در پایان سخنانش می‌گوید: «در شرایط فعلی، سرمایه‌گذاری مبلغی که صرف تولید یک اثر هنری می‌شود، در بازار بازگشت بهتری خواهد داشت و تنها با حمایت اداره‌کل هنرهای نمایشی است که امید هنرمندان فعال در زمینه نمایش ایرانی تبدیل به ناامیدی نخواهد شد و به همین دلیل امیدوارم مدیرکل جدید نگاه ویژه‌ای به نمایش ایرانی، هنرمندان دانشجو و برپایی جشنواره تئاتر دانشگاهی داشته باشد و با تغییر مدیریت تلاش‌هایی که برای تشکیل بنیاد تئاتر ملی و اهمیت دادن به نمایش ایرانی انجام شد، ادامه‌دار باشد.»

گفت‌وگو: نگار امیری