نمایش «شاید»؛ بازتابی از انسان ایرانی سرگردان در جهان
سیدمصطفی مختاباد*: نمایش «شاید» را که در سالن چهارسوی تئاتر شهر روی صحنه رفته است، باید اتفاق صحنه‌ای مبارکی دانست که نسل تئاتر آگاه دانشگاهی بارقه‌های خلاقه و استعلایی خود را در کشف آنومی‌های انسان ایرانی از متن تا اجرا به جدیت در صحنه امروز تئاتر ایران بر می‌تاباند.
«شاید»، نگاه و خوانش هستمندانه و یا دازاینی به نسل دیاسپورای ایرانی است؛ اجرایی در سبک رئالیسم نو، بازتابی از انسان ایرانی سرگردان در جهان و مشتاق زیست در ایران، با زبانی دراماتیزه قابل فهم صحنه‌ای که به‌خوبی تئاتریکالی میشود.
کاوه، قهرمان نمایش در اثر از دست دادن پدر و مادرش در تصادف رانندگی به ایران باز می‌گردد تا بار اندوه قومی را بکاهد ولی دیگر شهامت مهاجرت ندارد، قصد اقامت ناموزنی در وطن میکند ولی تردید یاس آمیز فلسفی عبث گرایانه به زندگی، عاقبتی تراژدیک و ناکام برای او رقم می‌زند.
انتخاب جانمایه هجران و غربت و تجلی آن در صحنه تئاتر، مضمونی جهانشمول است که خوشایند مخاطب امروزین است. کارگردان، هم‌زمان نویسنده اثر هم است. او برای جانبخشی صحنه‌ای این جهان دیاسپوریک با تکیه بر سبک رئالیسم نو، و با بهره جستن از سنت صحنه آرایی پیسکاتوریک و اپیکی، سعی میکند حقایق چند لایه زندگی قهرمان را پدیدار نماید.
زبان نمایش با دیالوگی قابل لمس، فضای صحنه‌ای مجلسی آندره آنتوانی، بازی قابل قبول بازیگران و طراحی صحنه سنجیده، شاکله یک تجربه بسیار تئاتری دلچسب را شکل می‌دهد تا نمایشنامه «شاید» را به‌عنوان یک تجربه متفاوت زیباشناسانه تئاتری از سوی دکتر اسماعیل نجار نقادی کرد. تجربه‌ای که بایسته است نسل نوجوی تئاتر از دیدن آن دور نماند، به‌ویژه دانشجویان تئاتر و مخاطبان تجربیات صحنه‌ای آلترناتیو.
تئاتر امروز ایران بیش از هر زمانی نیاز به مضامین جهانشمول ایرانی دارد، مضامینی که انسان ایرانی را در یک موقعیت دراماتیک صحنه‌ای پرابلماتیک قرار دهد تا در این دایره و پرگار و فضای دیالکتیکی، هستی او بازشکافت شود. تجربه و نگاهی که قادر است زبان نمایش ایرانی را در جهان دهکده گونه و متمایل به قبیله‌ای شدن، شمایلی نو، جاندار و جهانی ببخشد، چشم انداز و تجربه‌ای که نباید آن را نادیده گرفت و در جستجو و خلق چنین مضامینی باید سعی بلیغ به‌خرج داد تا ادبیات و خلاقیت تئاتری ایرانی همانند سینمای هنری و شعر ایرانی و سایر هنرهای فاخر، راهی به اذهان مخاطب جهانی بیابد. مطمئنا تجربیات متنی و صحنه‌ای همانند «شاید»، در صورت تداوم، نوید بخش چنین دورنمایی خواهند بود.
**عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس، منتقد و کارگردان تئاتر
