معرفی کتاب «پنج قاره تئاتر»:
تاریخ تئاتر از زاویه دید بازیگران
حامد قریب: کتاب «پنج قاره تئاتر» حاصل همراهی دو یار دیرینه ائوجینو باربا درمقام کارگردان و نیکولا ساوارزه به عنوان پژوهشگر و مورخ تئاتر است که برای نخستین بار تاریخ تئاتر را از زاویه دید بازیگران بررسی می‌کند.
در واقع «پنج قاره تئاتر» یکی از جدیدترین آثار گروه تئاتر اودین بوده که چندی است توسط محسن تمدنی‌نژاد و شهاب آگاهی به زبان فارسی ترجمه و در انتشارات نیماژ به چاپ رسیده است.
این کتاب به بررسی تئاتر در فرهنگ‌ها و جوامع مختلف می‌پردازد و تلاش می‌کند تا تنوع و غنای تئاتر جهانی را به تصویر بکشد.
انتخاب عنوان «پنج قاره تئاتر» یکی از جذاب‌ترین عناوینی است که می‌شد برای این اثر انتخاب کرد. زیرا به خودی خود به مفهوم و کانسپت اصلی آن اشاره دارد؛ پرداختن به تئاتر در ۵ قاره آسیا، آفریقا، اروپا، آمریکا و استرالیا که در واقع همان تئاتر جهان است.
نویسندگان این اثر با تلاشی ۲۰ ساله به فرمی در ارائه مطالب آن دست یافتند. اینکه نخستین کتاب تاریخ تئاتر را از زاویه دید بازیگران روایت کنند. بر همین مبنا، ۵ فصل ابتدایی این اثر با گفت‌وگوی دو دوست که احتمالا تجربه بازیگری دارند و با نام‌های بووار و پکوشه معرفی می‌شوند، آغاز می‌شود و با ارائه سندهای تصویری و تحلیل‌های مختلف بسط پیدا می‌کند. علاوه بر این فصل‌های کتاب «۵ قاره تئاتر» بر پایه ۵ کلید واژه «کِی»، «کجا»، «چطور»، «برای چه کسی» و «چرا» دسته‌بندی شده‌اند که پرسش‌هایی بنیادین برای هر تحقیق و پرس و جویی هستند.
در واقع با انطباق این پرسش‌ها برموضوع تئاتر، جمله‌ای پدید می‌آید که روش تالیف این کتاب نیز برمبنای آن جلو رفته است؛ اینکه آدم‌ها کِی، کجا، چطور، برای چه کسانی و چرا تئاتر کار می‌کنند؟ جمله‌ای که فرایند خلق این اثر را برای نویسندگان تبدیل به فرایند آماده‌سازی یک اجرا می‌کند.
البته این کتاب، فصل ششمی هم دارد که در آن به صفحاتی از تئاتر و تاریخ پرداخته شده است که از دفترچه بووار و پکوشه؛ دو دوستی که ۵ فصل ابتدایی با گفت‌وگوی آنها شروع می‌شود، جا افتاده‌اند.
به طور کل نویسندگان در این اثر با استفاده از تجربیات شخصی و مشاهدات خود از تئاترهای مختلف در سراسر جهان، به تحلیل عمیق جنبه‌های اجتماعی، فرهنگی و تاریخی هنر نمایش پرداخته و تئاتر در قاره‌های مختلف را مورد بررسی قرار می‌دهند.
به عنوان مثال در بخش‌هایی از کتاب که به تئاتر در قاره آسیا پرداخته شده است، نویسندگان به بررسی تئاترهای سنتی و مدرن آسیا می‌پردازند. از جمله نکات مهم این بخش، تأکید بر اهمیت تئاترهای آیینی و مذهبی در فرهنگ‌های آسیایی است که نه تنها جنبه تفریحی دارند، بلکه به عنوان ابزاری برای انتقال ارزش‌ها و باورهای فرهنگی نیز عمل می‌کنند.
همچنین در بخش‌هایی از کتاب که به تئاتر در قاره آفریقا پرداخته شده است، این تئاتر به عنوان یک ابزار اجتماعی و سیاسی مورد توجه قرار می‌گیرد. نویسندگان در این بخش‌ها به بررسی چگونگی استفاده از تئاتر برای بیان مسائل اجتماعی و سیاسی در جوامع آفریقایی می‌پردازند و نقش آن را در ایجاد تغییرات اجتماعی تحلیل می‌کنند.
در بخش‌هایی از کتاب که به تئاتر اروپا اختصاص دارد نیز، نویسندگان به تاریخچه تئاتر اروپایی از دوران کلاسیک تا مدرن می‌پردازند. آنها در این بخش با بررسی آثار نویسندگان و چهره‌های برجسته تاریخ تئاتر، تأثیرات فرهنگی و فلسفی بر تئاتر را موردبررسی قرار می‌دهند.
همچنین در بخش‌هایی از کتاب که به تئاتر در قاره آمریکا پرداخته شده است، نویسندگان با تأکید بر تنوع فرهنگی و نژادی این تئاتر را بررسی می‌کنند. در واقع ساوارزه و باربا به تأثیر فرهنگ‌های بومی ومهاجران بر تئاتر آمریکایی اشاره کرده و چگونگی شکل‌گیری هویت‌های جدید در این زمینه را تحلیل می‌کنند.
در بخش‌هایی از کتاب که به تئاتر در قاره استرالیا پرداخته شده است، نیز نویسندگان تأثیرات فرهنگ‌های بومی بر تئاتر این قاره را مورد بررسی قرار داده‌اند. آنها همچنین به چالش‌ها و فرصت‌هایی که تئاتر استرالیا با آن مواجه است، اشاره می‌کنند.
یکی از ویژگی‌های بارز این کتاب، رویکرد تحلیلی نویسندگان است. آنها نه تنها به توصیف تئاترها می‌پردازند، بلکه سعی دارند تا ارتباطات عمیق‌تری بین فرهنگ‌ها و تئاترها برقرار کنند. باربا و ساوارزه با استفاده از مثال‌های عینی، نشان می‌دهند که چگونه تئاتر می‌تواند به عنوان یک زبان جهانی عمل کرده و انسان‌ها در سراسر جهان را به هم متصل کند.
کتاب «پنج قاره تئاتر» نه تنها به غنای ادبیات تئاتری کمک کرده است، بلکه پلی میان فرهنگ‌ها ایجاد می‌کند.
نویسندگان این اثر بانگاهی عمیق و تحلیلی، دنیای متنوع تئاتر را به تصویر کشیده‌اند و خوانندگان را دعوت به کشف زیبایی‌ها و چالش‌های این هنر بی‌نظیر می‌کنند. به همین دلیل این کتاب باید بخشی از کتابخانه هر علاقه‌مند به هنرهای نمایشی باشد.
محسن تمدنی‌نژاد و شهاب آگاهی مترجمین کتاب «پنج قاره تئاتر» از چهره‌های شناخته شده در حوزه تئاتر و ادبیات نمایشی ایران هستند که به هر ترتیب در ترویج و تحلیل تئاتر معاصر نقش مهمی ایفا کرده‌اند. ترجمه آنها از این اثر به گونه‌ای است که مطالب آن برای خوانندگان عمومی نیز قابل درک باشد.
کتاب «پنج قاره تئاتر» نوشته ائوجینو باربا و نیکولا ساوارزه با ترجمه محسن تمدنی‌نژاد و شهاب آگاهی در ۵۴۸ صفحه در انتشارات نیماژ منتشر شده است.
علاقه‌مندان می‌توانند از طریق کتاب‌فروشی‌ها نسبت به خرید این اثر اقدام کنند.
