نگاهی به نمایشنامه «فعل»
روایتی از عشق که در «فعل» نمی‌گنجد
حامد قریب: نمایشنامه «فعل» نوشته محمد رضایی‌راد، یکی از بهترین آثار ادبیات نمایشی معاصر ایران بوده که سال ۹۶، همزمان با اجرای آن در سالن چهارسوی مجموعه تئاتر شهر، توسط نشر بیدگل به چاپ رسیده است.
محمد رضایی راد که از نویسندگان و کارگردان‌های باسابقه تئاتر ایران است، با اجرای این نمایش، نگاه‌های بسیاری را به خود خیره می‌کند. اتفاقی که موجب استقبال گسترده مخاطبان از نمایش و نمایشنامه آن می‌شود.
داستان این نمایشنامه که سال ۹۶ با بازی بازیگرانی چون میلاد رحیمی، باران کوثری، به‌آفرید غفاریان و گروهی دیگر از افراد، روی صحنه سالن چهارسویِ مجموعه تئاتر شهر رفته، درباره معلم ادبیات میانسالی به نام فرهاد کاتب است که نظریه جدیدی در مورد تعریف و نقش فعل در دستور زبان دارد. او که برای تدریس ادبیات، واردِ مدرسه‌ای دخترانه می‌شود، تنها دبیر مرد این دبیرستان است. به همین دلیل فرهاد ناخواسته در نظام این مدرسه، موجب ایجاد زنجیره‌ای از روابط و آشفتگی‌ها می‌شود.
در واقع او که اولین سال تدریس خود را سپری می‌کند، در حال نوشتن پایان‌نامه‌ای درباره فعل است. چنانچه خودش می‌گوید؛ بر آن است که معنای فعل را به آنچه برای آن ساخته شده یعنی کنش احیا کند. در بخشی از نمایشنامه در توضیح برای این موضوع می‌گوید: «انسان نخستین نمی‌گفت می‌رم، می‌رفت. نمی‌گفت بده، می‌گرفت. نمی‌گفت می‌خوام بخورم، می‌خواست و می‌خورد.»
فرهاد هنوز به نتیجه نرسیده تا ایده خود را چگونه بیان کند اما ناگهان دچار تعارضی میان اندیشه‌ها و زندگی واقعی می‌شود. در حقیقت او عاشق یکی از دانش‌آموزانش؛ لیلا آرش شده است اما نمی‌داند که آیا باید عشق را به مثابه یک «فعل» متوجه شود یا در مقابل آن منفعل باشد؟
نمایشنامه «فعل» با زبانی ساده و در عین حال تأثیرگذار، چالش‌های روزمره زندگی انسان‌ها را به تصویر می‌کشد و در فضایی نمادین و سمبلیک روایت می‌شود. شخصیت‌های اصلی این اثر نمایندگان قشرهای مختلف جامعه هستند که هر کدام با مشکلات و چالش‌های خاص خود دست و پنجه نرم می‌کنند. این شخصیت‌ها از طریق دیالوگ‌ها و تعاملاتشان، مسائل اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی را بررسی کرده و به نوعی بازتاب‌دهنده واقعیت‌های زندگی روزمره مردم ایران هستند.
یکی از ویژگی‌های بارز نمایشنامه «فعل»، استفاده از زبان محاوره‌ای نزدیک به زندگی واقعی است که باعث می‌شود مخاطب به راحتی با شخصیت‌ها ارتباط برقرار کند. دیالوگ‌ها به خوبی تنش‌ها و درگیری‌های درونی شخصیت‌ها را به تصویر می‌کشند و این امر موجب می‌شود که مخاطب در جریان داستان و تحولات آن قرار گیرد.
موضوعات مطرح شده در این نمایشنامه شامل هویت، تعلق، امید و ناامیدی است. شخصیت‌ها در جست‌وجوی معنا و هدفی در زندگی خود هستند و این جست‌وجو باعث شکل‌گیری تنش‌های عاطفی و اجتماعی میان آن‌ها می‌شود. رضایی‌راد با دقت و ظرافت به این موضوعات پرداخته و عمق وجودی انسان‌ها را در شرایط مختلف به تصویر کشیده است.
ساختار داستانی «فعل» اگرچه به ظاهر خطی است، اما تنش‌ها و تعارضات بین شخصیت‌ها موجب می‌شود که داستان به شکلی پویا و جذاب پیش برود. این ویژگی‌ها مخاطب را به طور مداوم درگیر داستان کرده و سبب شده تا او از تجربه تماشای آن لذت ببرد.
در نهایت، «فعل» نه تنها یک اثر تئاتری بلکه یک اثر اجتماعی-فرهنگی است که به بررسی واقعیت‌های زندگی انسان‌ها در جامعه معاصر می‌پردازد. محمد رضایی‌راد با نگاهی عمیق و تحلیل‌گرانه، توانسته است تصویری واقعی از چالش‌های زندگی ارائه دهد و مخاطب را به تفکر درباره مسائل اجتماعی و انسانی ترغیب کند.
این نمایشنامه همچنین توانایی نویسنده در خلق شخصیت‌های چندبعدی و پیچیده را به اثبات می‌رساند. هر شخصیت دارای ویژگی‌ها و خصوصیات خاص خود است که باعث همذات‌پنداری مخاطب با آن‌ها می‌شود. این همذات‌پنداری موجب می‌شود که پیام‌های اجتماعی نمایشنامه به خوبی منتقل شود.
محمد رضایی‌راد با تجربه ساحت‌های تجربه نشده نمایشنامه‌نویسی و نبوغی که در نگارش این اثر داشته، توانسته اثری خلق کند که نه تنها در عرصه تئاتر بلکه در عرصه ادبیات معاصر ایران نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. این نمایشنامه می‌تواند برای علاقه‌مندان به تئاتر و ادبیات، تجربه‌ای ارزشمند و تأثیرگذار باشد.
نمایشنامه «فعل» نوشته محمد رضایی‌راد، در ۹۹ صفحه در انتشارات بیدگل به چاپ رسیده است. علاقمندان به خواندن این اثر، می‌توانند به کتاب فروشی‌های سراسر شهر مراجعه کنند.
