هنرمندان استانی در جشنواره تئاتر فجر (بخش اول):
فرصتی برای سنجش کیفیت در میان بهترین‌ها
چهل و سومین جشنواره تئاتر فجر در حالی از ۳ تا ۱۳ بهمن در تهران در حال برگزاری است که امسال هم مانند ادوار گذشته؛ تئاتر شهرستان‌ها حضور تاثیرگذاری در بزرگترین رویداد تئاتری کشور دارد.
به گزارش ایران تئاتر، در این مطلب با هنرمندانی که از سایر استانها در جشنواره تئاتر فجر حضور دارند درباره آثارشان و تجربه حضور در این رویداد گپ و گفتی داشته‌ایم که می‌خوانید:
هدف ما از حضور در جشنواره تئاتر فجر جایزه نیست
پدرام رحمانی، نویسنده و کارگردان نمایش «با من بمان»، که نماینده ارومیه در بخش صحنه‌ای است؛ درباره تجربه حضورش در جشنواره تئاتر فجر و ویژگی‌های نمایش خود توضیح داد.
او گفت: «در طی این سه دوره حضورم در جشنواره تئاتر فجر، جایزه‌ای کسب نکردم، اما دوبار به عنوان نامزد در رشته بازیگری مطرح شدم. نمایش‌های من در این مدت توانستند توجه‌ها را جلب کنند. سال گذشته، نمایش «لابیرنت» هم در دو بخش بازیگری زن و چهره‌پردازی و گریم نامزد شد.»
رحمانی در ادامه درباره مضمون نمایش «با من بمان» توضیح داد: «این نمایش حول محور مقاومت است. ما سعی کردیم نگاهی بسیار شاعرانه و انسان‌دوستانه به مقوله جنگ و مقاومت داشته باشیم. جنگ چیزی است که در آن انسانیت به خطر می‌افتد و ما در این نمایش می‌خواهیم نشان دهیم که در این شرایط، خانواده و عشق به آن می‌تواند یک موضوع مظلوم و فراموش‌شده باشد.»
او افزود: «این نمایش به شیوه‌ای سمبولیک و نمادگرایانه اجرا می‌شود. ما تلاش کرده‌ایم که با استفاده از نمادها و المان‌ها داستان نمایش را به مخاطب منتقل کنیم. طراحی صحنه و نور نیز به شکل مینیمالیستی است تا مفاهیم عمیق‌تری بدون حواس‌پرتی از دکورهای حجیم به بیننده منتقل شود.»
رحمانی درباره هدف خود از حضور در جشنواره گفت: «هدف ما از حضور در جشنواره تئاتر فجر هیچ‌گاه جایزه نبوده است. هدف اصلی ما یادگیری، دیدن کارهای دیگران و سنجش کیفیت آثار خودمان در برابر بهترین‌هاست. جشنواره فجر برای ما فرصتی است تا آثار خود را با گروه‌های دیگر مقایسه کنیم و بعد از آن، با آسیب‌شناسی به تولید آثار بهتر در آینده فکر کنیم.»
او در ادامه به برخی مشکلات جشنواره اشاره کرد و گفت: «یکی از مشکلات اصلی جشنواره تئاتر فجر این است که تعداد آثار از تهران بسیار زیاد است. این موضوع باعث می‌شود که گروه‌های شهرستانی کمتر دیده شوند و فرصت کمتری برای حضور در جشنواره پیدا کنند. من معتقدم باید فرصت بیشتری برای گروه‌های شهرستانی در نظر گرفته شود تا آنها هم بتوانند در معرض رقابت قرار گیرند.»
رحمانی همچنین به مشکلات مالی اشاره کرد: «ورودی و کمک هزینه‌ای که جشنواره پرداخت می‌کند، با توجه به تورم سال‌های اخیر، افزایش مناسبی نداشته است. هزینه‌های گروه‌ها چند برابر شده، اما مبلغی که جشنواره برای کمک هزینه می‌پردازد تنها افزایش۲۰ تا ۳۰ درصدی داشته است. این عدم تناسب یکی از بزرگترین مشکلات جشنواره تئاتر فجر است.»
او در پایان به مشکل دیگر جشنواره اشاره کرد و گفت: «تعداد اجراهای جشنواره بسیار زیاد است، اما اغلب اجراها در ساعات مشابه برگزار می‌شوند و این باعث می‌شود که امکان دیدن تمامی آثار وجود نداشته باشد. اگر اجراها به صورت منظم‌تر و در ساعات مختلف روز تقسیم شوند، تماشاگران می‌توانند از نمایش‌های بیشتری بهره ببرند.»
جشنواره امسال همراهی نسل‌های قدیم و جدید در عرصه اجراست
مهدی صالحیار، نویسنده و کارگردان نمایش «شمس» که از تبریز در بخش خیابانی حضور دارد؛ گفت: «
دوازدهمین دوره‌ای است که در جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر حضور پیدا می‌کنم. اولین حضورم به سال ۱۳۸۸ برمی‌گردد که با نمایش «تراژدی آب» در این جشنواره شرکت کردم. طی این سال‌ها عناوین مختلفی مانند رتبه طرح و ایده، رتبه طراحی موسیقی و بازیگری توسط گروه من کسب شده‌اند.»
صالحیار در ادامه به توضیح درباره نمایش «شمس» پرداخت و افزود: «نمایش «شمس» به نظرم نخستین نمایش خیابانی است که به یکی از شخصیت‌های ادبی و هنری تاریخ ایران می‌پردازد و در جشنواره فجر حضور دارد. این نمایش کاملاً بی‌کلام است و با حضور ۱۱ بازیگر و گروه فرم، به شیوه فیزیکال و موزیکال اجرا می‌شود. من به دلیل علاقه‌ام به اجراهای فرم و گروهی، این نمایش را به این سبک طراحی و اجرا کرده‌ام و مطمئنم که برای مخاطبان اجرای جذاب و تماشایی خواهد بود.»
او درباره اهمیت جشنواره تئاتر فجر گفت: «جشنواره تئاتر فجر ویترین تئاتر ایران است و هر هنرمندی دغدغه مشارکت و اجرا در این رویداد را دارد. برای من، علیرغم این دغدغه، اجرایی شدن نمایش‌هایی که با زحمات و تلاش بسیار توسط گروهم آماده می‌شوند، دلیل و بهانه‌ای دیگر است که در بزرگترین رویداد نمایشی کشور حضور داشته‌باشم»
او افزود: «به نظر من جشنواره فجر امسال نوعی برگشت دوباره نسل‌های قدیم و جدید به عرصه اجراست. من اعتقاد دارم که زبان هنر، خصوصاً نمایش، نباید ساکت بماند و صحنه‌های آشتی، اعتراض، نقد و همبستگی باید پابرجا بماند. از اینکه در این دوره اتفاقات خوبی برای دورهمی بزرگان نمایش کشور رخ داده است، خوشحالم.»
صالحیار در ادامه به مشکلات موجود در داوری آثار بخش خیابانی اشاره کرد و گفت: «مشکل بسیار بزرگی در داوری آثار بخش خیابانی دارم. تئاتر خیابانی مشارکت و حضور مخاطب را می‌طلبد و به نوعی آشتی میان نمایش و مردم است. اما در داوری‌ها این امر کمی مورد بی‌مهری قرار می‌گیرد. کارگردانانی در این عرصه حضور دارند که تمایل به استفاده از بازیگران با تعداد بالا برای ارتقای مشارکت بیشتر دارند. من نیز در تمام ۱۲ دوره گذشته، کارهای فرم و حرکتی که مخاطب را بیشتر مجذوب می‌کند، ارائه کرده‌ام. اما در داوری‌ها متوجه شدیم که نمایش‌های تک‌بازی و دو‌بازی که بیشتر بر بداهه‌پردازی استوار هستند، برای داوران محترم مورد پسندتر واقع شده‌اند. این موضوع آسیب بزرگی به بدنه نمایش خیابانی در درازمدت وارد می‌کند.»
او در پایان گفت: «در فستیوال‌های خارجی نمایش‌های شرکت‌کننده با گروه تعداد بالا و جذابیت‌های بصری از لحاظ تعداد بازیگر، فرم، موسیقی و تاکید بر بی‌کلامی بیشتر مورد پسند قرار می‌گیرند.»
مهدی صالحیار در پایان ابراز امیدواری کرد که این مشکلات به تدریج حل شوند تا فضای تئاتر خیابانی در ایران رشد و پیشرفت بیشتری داشته باشد.
جشنواره تئاتر فجر هنرمندان را به مطالعه، پژوهش و تجربه فرا می‌خواند
سعید بادینی، نویسنده و کارگردان نمایش «کالبد شکافی یک نامه ساده» که از زاهدان به بخش خیابانی جشنواره تئاتر فجر آمده‌است گفت: «این هشتمین حضور من در مقام نویسنده و کارگردان در جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر است. جوایز متعددی کسب کرده‌ام که از جمله آنها می‌توان به کارگردان برگزیده تئاتر خیابانی در بخش هویت ملی با نمایش «شجاع دل» در ۴۲مین جشنواره، کارگردانی اول بخش خیابانی با نمایش «پلاسما» در ۴۱مین جشنواره، سه تندیس اول برای کارگردانی اول بخش خیابانی، نویسندگی اول بخش خیابانی و کاربرگزیده در ۳۹مین جشنواره و همچنین تقدیر بهترین بازیگری مرد در ۳۶مین جشنواره با نمایش «آیفون» اشاره کرد.»
بادینی در ادامه درباره مضمون نمایش «کالبد شکافی یک نامه ساده» توضیح داد : «موضوع نمایش در مورد مدیری است که برای حل مشکلات مردم به منطقه‌ای می‌رود و جواب نامه‌هایشان را می‌دهد، اما هنگام خروج متوجه می‌شود که کفش‌هایش به سرقت رفته است. در نتیجه، تمامی افراد را بازرسی می‌کند تا کفش‌ها را پیدا کند. این اثر که امسال در جشنواره فجر حضور دارد، به صورت فیزیکال و موزیکال است و بر اساس فضاسازی توسط تمامی بازیگران درون صحنه شکل می‌گیرد.»
او جشنواره تئاتر فجر در واقع معتبرترین و مهم‌ترین جشنواره بین‌المللی تئاتر کشور دانست و گفت: «رقابت بسیار سختی بین گروه‌ها وجود دارد و محک زدن و رقابت در چنین میدان بزرگی قطعاً باعث ارتقا و پیشرفت گروه‌های نمایشی خواهد شد. من و گروهم هر سال مشتاقانه برنامه‌ریزی می‌کنیم تا اثری متفاوت‌تر از سال قبل برای حضور در جشنواره تئاتر فجر آماده کنیم.»
بادینی درباره تأثیر جشنواره بر هنرمندان توضیح داد: «جشنواره تئاتر فجر میدان بزرگی است که هنرمندان تئاتر را برای تولید آثاری فاخر مجاب می‌کند. با توجه به تجربه و شناختی که از تئاتر استانها دارم، می‌دانم که گروه‌هایی هستند که از این جشنواره تا جشنواره سال بعد تمام تلاش خود را می‌کنند تا کاری ارزنده‌تر نسبت به قبل ارائه دهند. به جرات می‌توانم بگویم که جشنواره تئاتر فجر هنرمندان را به مطالعه، تحقیق، پژوهش و تجربه فرا می‌خواند تا برای حضور در این فستیوال بزرگ اثری با علم و آگاهی به روی صحنه ببریم.»
او در پایان به اهمیت داوری بخش خیابانی اشاره کرد و گفت: «خیلی اهمیت دارد متولیان هنر و دبیران جشنواره‌ها به بخش خیابانی تئاتر احترام بگذارند و افرادی را در مقام قضاوت قرار بدهند که تجربه نمایش خیابانی را دارند.»
حضور در جشنواره یعنی تئاتر ما زنده است
احسان جانمی، کارگردان نمایش «چند گرگ از عروسی مادرم ماه جان» از اصفهان در بخش صحنه‌ای شرکت کرده‌است؛ گفت: «این دوازدهمین دوره است که من در جشنواره فجر شرکت می‌کنم و موضوع نمایش ما درباره یک عروسی است که اتفاق می‌افتد و بعد از سال‌ها فرزندی که از این عروس متولد می‌شود دنبال پدرش می‌گردد. در این مسیر، مادرش ماه جان برایش قصه‌هایی را تعریف می‌کند که هر کدام از این قصه‌ها پشت یک دری مخفی شده‌اند. هر دری که باز می‌شود، یک قصه جدید برای او باز می‌شود تا به پدرش برسد و ... این نمایش در مورد آدم‌هایی است که از خود گذشتگی می‌کنند تا دیگران باقی بمانند، کسانی که می‌روند تا دیگران بمانند. این موضوعات به نوعی به شهیدان و فداکاری‌هایشان اشاره دارد.»
او در ادامه درباره شیوه اجرایی نمایش افزود: «نمایشنامه توسط رضا گشتاسب در فصای رئالیسم جادویی نوشته شده و من سعی کردم هم پایبند به این جریان سیال ذهنی که در اثر وجود دارد باشم و هم اینکه شیوه اجرایی خودم را داشته باشم و مفاهیمی که در اثر نوشته شده، را به درستی اجرا کنم.»
جانمی با اشاره به این موضوع که جشنواره فجر ویترین تئاتر ایران است و حضور در آن برای هر تئاتری افتخار است تصریح کرد:« این حضور نشان از این دارد که ما همچنان تئاتر کار می‌کنیم و تئاترمان پویاست. گروه تئاترمان زنده است. ما با این گروه تئاتر نزدیک به ۱۰ سال است که فعالیت می‌کنیم. حضور مستمرمان در فجر نیز به این معنی است که در این مسیر ادامه می‌دهیم. در گذشته در جشنواره فجر موفق شدم در بخش‌های مختلف کاندیدا شوم و جوایزی کسب کنم، از جمله جایزه طراحی صحنه و جایزه نمایشنامه‌نویسی. البته در بخش کارگردانی هم هر سال تقریباً یکی از نامزدها بوده‌ام.»
او در ادامه به مشکلات موجود در برگزاری جشنواره اشاره کرد و گفت: «برای جشنواره فجر خیلی زحمت کشیده می‌شود اما باید قبول کنیم که هزینه تولید تئاتر در این شرایط سخت‌تر شده و هزینه‌هایی که گروه‌ها باید پرداخت کنند بیشتر است. هزینه‌ای که به گروه‌های شهرستانی برای حضور در جشنواره داده می‌شود، بسیار کم و ناچیز است. با اینکه همه چیز برنامه‌ریزی می‌شود، گاهی موضوعات پیش‌بینی‌نشده‌ای به وجود می‌آید که باعث می‌شود گروه‌ها دچار عدم تمرکز شوند. هماهنگی سالن‌ها هم سخت است، ولی اگر واقعاً شعار حمایت از تئاتر شهرستان‌ها را داریم، باید هوای تئاتر شهرستان‌ها را بیشتر داشته باشیم.»
او افزود: «اگر بعد از هر دوره جشنواره فجر جلسه‌ای با کارگردانان برگزار می‌شد و آسیب‌شناسی صورت می‌گرفت، به طور حتم اتفاقات بهتری می‌افتاد. باید ببینیم چه اتفاقی به نفع تئاتر است و چه اقداماتی می‌تواند تئاتر را سرپا نگه دارد.»
جانمی در پایان با اشاره به توجه به پیشکسوت‌ها در این دوره از جشنواره گفت: «چیزی که در این دوره از جشنواره تئاتر فجر خیلی برای من جالب بود، اهتمام و احترام به پیشکسوت‌ها بود که این به وضوح دیده می‌شد. ما هم در بخش مسابقه تئاتر صحنه‌ای به عنوان تنها نماینده استان اصفهان حضور داریم و امیدوارم اجرای خوبی در تالار وحدت داشته باشیم. تالار وحدت برای من خاطره‌ساز است؛ من بهترین تئاترهای زندگیم را از کارگردان‌های بزرگی مثل دکتر علی رفیعی، پری صابری و حتی کارگردان‌های خارجی در این سالن دیده‌ام. و از اینکه نمایش جدیدم را در این تالار به صحنه می‌برم، بسیار خوشحالم.»
