مباحث روانشناختی «مرگ و دوشیزه» جذاب و پیچیده است

به گزارش ایران‌تئاتر، پویان باقرزاده، نویسنده و کارگردان نمایش «هارشدگی» که این شب‌ها در سالن 3 مجموعه تئاتر لبخند روی صحنه است، درباره روند تولید این اثر توضیح داد. 

باقرزاده با اشاره به برداشت نمایش «هارشدگی» از نمایشنامه «مرگ و دوشیزه» نوشته آریل دورفمان بیان کرد: من فکر می‌کنم؛ نمایشنامه «مرگ و دوشیزه» اثر دورفمان واقعاً یک شاهکار است و علاوه بر نمایشنامه، فیلمنامه‌اش هم بسیار خوب است. این اثر فارغ از مسائل و نگاه انسانی که درباره مفهوم گذشت، بخشش و انتقام دارد؛ فرم بی‌نظیری هم دارد. فرمی که جایگاه‌ها در آن مدام در حال تغییر است. 

او ادامه داد: از طرف دیگر، زیرلایه‌های روانشناسانه و جامعه‌شناسانه موجود در متن نیز بسیار جذاب است. به نظر می‌رسید که این زیرلایه‌ها می‌تواند بستر مناسبی برای روایت در جامعه امروز ایران باشد، چرا که در برخی موارد شباهت‌هایی هم بین این متن با جامعه احساس می‌کنم. در واقع این بستر روانشناختی و فرم جذاب نمایشنامه که بسیار جذاب و پیچیده است و راه‌های مختلفی برای ایجاد روابط میان شخصیت‌ها در استفاده از این نمایشنامه موثر بود. 

این هنرمند با اشاره به دلایل انتخاب بازیگران نمایش بیان کرد: من با بسیاری از بازیگران کار کرده‌ام و با شناختی که از توانایی‌ها و شخصیت‌های آنها دارم، خوشبختانه در این کار نیز توانستم با دوستان و همکاران قدیمی خود همکاری کنم. بازیگران این کار همگی افراد با استعداد و پرانرژی هستند. امین اسفندیار که سومین یا چهارمین همکاری من با اوست، یکی از بازیگرانی است که با توجه به استعداد و خلاقیتش هر کارگردانی آرزوی همکاری با او را دارد. ایمان صیادبرهانی که بسیار تمرکز بالا و توانمندی در نقش خود دارد. ماهورالوند  که شاید در تئاتر شناخته شده نباشد اما فارغ‌التحصیل دانشگاه هنرهای زیبا و تئاتر است و در این کار نیز به شدت باهوش و توانمند ظاهر شده است. همچنین نورآرش چارلی که در کار قبلی قرار بود با او همکاری کنم، در این اجرا هم نقش مهمی دارد. شکل کار کردن با این تیم بسیار جذاب و لذت‌بخش و پروسه تمرین بسیار دوستانه بود و این قطعا از رفاقت دیرینه ما می‌آید.

باقرزاده درباره دیگر عناصر اجرایی این نمایش مطرح کرد: در طراحی لباس و نور، تیم بسیار خلاق و با تجربه‌ای داشتیم. نور و لباس توسط نورآرش چارلی طراحی شده، که تجربه زیادی در این زمینه دارد. نور در این نمایش توسط علی کوزه‌گر طراحی شده که همکاری زیادی با هم در گروه «پاپتیا» داشته‌ایم. علی در طول سال‌ها خلاق‌تر و ماهرتر شده است و کارهایش هر بار جذاب‌تر و دقیق‌تر می‌شود. در طراحی صحنه هم حسین صحرایی با تمام محدودیت‌ها و امکاناتی که هست، یک شاهکار خلق کرد. تیم اجرایی ما هم تیمی جوان و جسور بود که با انرژی و خلاقیت زیاد همکاری کردند. برای من این همدلی و لذت بردن از کنار هم بودن اعضای گروه بسیار مهم است. در مورد نور و موسیقی نیز به دلیل اینکه ۷۰ درصد نمایش ما موسیقی دارد، کیارش خداشناس با الهام از کوارتت زهی «مرگ و دوشیزه» فرانتس شوبرت، موسیقی را به گونه‌ای طراحی کرده که مخاطب از این حجم صدا آسیب نبیند و فضاسازی نیز اتفاق بیافتد. همچنین تصاویر علی مقدم نیز در راستای انتقال فضای کار بود. در حقیقت، طراحی‌های ما در همه جنبه‌ها با دقت و هماهنگی صورت گرفته تا شکست‌ها و لایه‌های مختلف نمایش از نظر فرم و فضا به شکلی مناسب به مخاطب منتقل شود. این مرحله به مرحله شدن و لایه به لایه بودن برای رسیدن به عصیانی که در متن هست درست و به جا استفاده شده است.

کارگردان نمایش «هارشدگی» بیان کرد: من از تمامی کسانی که این نمایش را می‌بینند و نظرات خود را مطرح می‌کنند، سپاسگزارم. می‌دانم که این اجرا ممکن است بازخوردهای متفاوتی داشته باشد و شاید با سلیقه مرسوم تئاتر ایران که به واسطه سامانه‌های بلیت‌فروشی و همچنین شرایط اجتماعی که طی چند سال اخیر ایجاد شده، فاصله داشته باشد البته این به منزله خوبی یا بدی اثر نیست اما فکر می‌کنم با توجه به این مسائل اجرای ما کمی متفاوت است.

او با بیان اینکه شکل پرورش مخاطبان تئاتر در حال حاضر شبیه به فست‌فود شده و مسئله نقد نیز در مورد کارها کمی دم دستی است، ادامه داد: با توجه به فضای ایجاد شده در تئاتر حال حاضر به نظرم کار ما قابل بحث است. من نسبت به تمامی نظرات، نگاه بازی دارم. در این اثر شرم را کنار گذاشتیم و درباره نواقصی صحبت کردیم که همین امر می‌تواند بحث‌برانگیز باشد. مواجهه با اثر برای عده‌ای جذاب و برای عده دیگری مطابق با شرایط عرف و زیست حاکم با دافعه همراه شود. مهم این است که ما تلاش کردیم؛ یک تجربه جدید را به مخاطب ارائه دهیم. این اثر به دلیل فاصله گرفتن از برخی فضاهای عرفی و روانشناسانه ممکن است باعث واکنش‌های مختلفی شود، اما ما با علم به این بازخوردها اتصمیم گرفتیم. ما تحقیقات روانشناسانه‌ای در طول این پروژه انجام دادیم و خوشحالیم که می‌بینیم روانشناسان و افرادی که در این زمینه تخصص دارند، به ما بازخورد می‌دهند. امیدواریم که این تجربه موفق باشد و تماشاگران با لذت و از دیدگاه متفاوتی به این کار نگاه کنند.»

گفت‌وگو: نگار امیری