تئاتر فقط در اجرای نمایش خلاصه نمی‌شود

به گزارش ایران‌تئاتر، نمایش «ونوش و کوهستان» به نویسندگی شهرام کرمی با کارگردانی مهدی قلعه از 24 فروردین در سالن بوستان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان میزبان مخاطبان است.  

شهرام کرمی، نویسنده «ونوش و کوهستان» درباره فکر و ایده‌ای که باعث نگارش  این نمایشنامه شده است، گفت: نوشتن یک اثر ریشه در منابع مختلف دارد. ذهن نویسنده چون یک حافظه قوی از محیط و تجربه‌های شخصی و آثار هنری الهام می‌گیرد. گاهی یک کلمه و یا جمله و داستان و ماجرای واقعی و یا خیالی در ذهن جرقه‌‌ای را ایجاد می‌کند که به مرور مثل یک بوته بزرگ ریشه و جوانه زده و بعد شکوفا می‌شود. معمولا ریشه این جرقه چندان مشهود نیست مگر اینکه به شکل مستقیم از یک منبع استفاده کرده باشیم؛ مثلا یک شخصیت و یا داستان که ما را جذب کند و تصمیم می‌گیریم که آن را به یک اثر هنری تبدیل کنیم.

او ادامه داد: در نوشتن نمایشنامه مهم‌ترین منبع الهام من قصه قدیمی «ولفگانگ و شینا» بود که درباره صلح و دوستی یک گرگ و گوسفند است. آن‌ها در یک علفزار در کنار هم زندگی می‌کنند و قصه آن‌ها مضمونی درباره صلح و دوستی دارد. جالب است که بر خلاف باور عامه و قصه‌های قدیمی، این روایت قصه همیشگی گرگ و گوسفند شکل دیگری تجسم شده و بچه‌ها از این نگاه استقبال کرده‌ا‌‌ند.

این هنرمند افزود: داستان نمایشنامه شبیه ماجرا و  قصه‌های همیشگی نیست که در آن گرگ بدجنس در برابر گوسفند ناقلا قرار گیرد. در نمایشنامه داستان نوعی ضد کلیشه پرداخت شده تا مفهوم صلح و دوستی را انتقال دهد. روایتی درباره دوستی گرگ و گوسفند که می‌خواهند با هم دوست باشند. نمایشنامه را با نام «گرگ میاد می‌بردت» سال 1399 نوشتم و در سال 1401 توسط انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان چاپ شده است. اسم شخصیت‌ها ونوش و کوهستان است و آقای مهدی قلعه در حین تمرینات نمایشنامه پیشنهاد داد که عنوان اثر تغییر کند و من هم حساسیتی برای عنوان اثر نشان ندادم و فکر کردم اسامی اشخاص هم می‌تواند عنوان مناسبی برای اسم نمایش باشد.

کرمی ضمن تاکید بر اینکه ساختار و نوع نگاه اثر مناسب گروه سنی رده چهارم، یعنی کودک است، درباره لزوم توجه به جامعه مخاطبان نمایش بیان کرد: بچه‌های شش تا دوازده سال مخاطب نمایشنامه هستند؛ البته این اثر بیشتر برای گروه اول رده کودک یعنی شش تا نه سال مناسب‌تر است. تفکیک سن و رده مخاطب موضوع مهمی است که همه نویسنده‌های کودک و نوجوان باید به آن توجه کنند. اگر قرار بود برای مخاطب خردسال این نمایشنامه را بنویسم نگاه و زاویه دید من طور دیگری بود. اینکه همه رده‌های سنی با یک اثر کودک ارتباط برقرار می‌کنند؛ دلیل بر این نیست که مخاطب پایه یک اثر را در نمایشنامه و اجرا تعیین نکنیم. هدف نوشتن هر اثری در ماهیت وجودی آن و گروه مخاطب نهفته است. ما برای چه تئاتر می‌بینیم؟ برای چه رده سنی نمایشنامه می‌نویسیم؟ در تئاتر کودک و نوجوان سرگرمی و آموزش و فکر و اندیشه هدف مهم تولید یک تئاتر حرفه‌ای است که با زبان و پرداخت خلاق و نوآوری شکل می‌گیرد. 

این هنرمند با اشاره به اینکه قرن بیستم را قرن هنر کودک و نوجوان می‌شناسند، گفت: از قرن بیستم به بعد تئاتر کودک و نوجوان رشد و دگرگونی زیادی پیدا کرده است. تئاتر کودک و نوجوان وجوه مختلف دارد. ظرفیت تام و کامل که در جنبه آموزشی و تعلیمی و دگرگونی فکر و روان بچه‌ها تاثیر تام و شگرف دارد. تئاتر کودک و نوجوان آمیخته با تخیل و فانتزی دنیای رویایی و خیال‌انگیز بچه‌ها را تجسم می‌کند. من در حوزه تئاتر بزرگسال و کودک و نوجوان سال‌های زیادی است که کار هنری می‌کنم. تئاتر کودک و نوجوان با ظاهر ساده، هنری پیچیده است. نباید این هنر را ساده و دم دستی تجسم کنیم. ظرفیت تئاتر کودک و نوجوان خیلی گسترده است چون در دنیای بچه‌ها دامنه خیال وسعت دارد و منطق و علیت این گونه نمایشی جنبه رویایی دارد. در تئاتر کودک و نوجوان منظر و صحنه وسعت بی‌انتها دارد که این قابلیت در تئاتر بزرگسال محدود است. به قول «شل سیلور استاین» اگر وارونه نگاه کنی درخت‌ها را در هوا در حال تاب خوردن خواهی دید و اتوبوس‌ها معلق و ساختمان‌ها آویزان خواهند بود. چه خوب است بعضی وقت‌ها دنیا را از زاویه دیگری ببینیم!

این نمایشنامه‌نویس و کارگردان تئاتر ادامه داد: تئاتر هنری برای آفرینش و جلوه حقیقی زندگی است. مخاطبان کودک و نوجوان در مواجهه با یک تئاتر فقط یک تجربه حسی و ادراکی را درک نمی‌کنند. تئاتر به عنوان هنر زنده تاثیر مستقیم بر بچه‌ها دارد. در سن کودکی آن‌ها تحت تاثیر مستقیم و زنده قرار می‌گیرند که روح و روان آن‌ها را تغییر می‌دهد. تئاتر نسل آینده را آگاه و هوشیار می‌کند چون هنر نمایش زندگی را آن طور که باید باشد تجسم می‌کند. مستقیم یا غیرمستقیم بچه‌ها مفاهیم زندگی را در اجرای یک تئاتر درک می‌کنند.

او افزود:کارکرد هنر نمایش برای بچه‌ها در همه بخش‌های زندگی و آنچه این گروه از مخاطب با آن سروکار دارد؛ وسعت پیدا کرده است. هنر تئاتر فقط در اجرای یک نمایش خلاصه نمی‌شود. در مدرسه و کتاب و بازی و سرگرمی قابلیت‌های نمایشی به اشکال مختلف استفاده می‌شود.

کرمی در پایان سخنانش و در پاسخ به چرایی کم توجهی به هنر نمایش در عرصه آموزش و پرورش نوین گفت: بخشی از کم توجهی به عرصه تئاتر کودک و نوجوان به فقدان زیرساخت‌ها برمی‌گردد. کمبود سالن و مکان‌های نمایشی اختصاصی، محدودیت اعتبار برای تولید حرفه‌ای تئاتر کودک و نوجوان، از مشکلات تئاتر کودکو نوجوان است. گروه هنرمندان با دانش و منابع علمی و پژوهشی از سرمایه‌های موثر تئاتر کودک و نوجوان است که باید از این قابلیت برای رونق هنر بهره برد.

گفت‌وگو: نگار امیری