آیین شب‌چراغ «جعفرخان از فرنگ برگشته» برگزار شد

به گزارش ایران تئاتر به نقل از روابط عمومی تماشاخانه سنگلج، روز گذشته مراسم شب‌چراغ نمایش «جعفرخان از فرنگ برگشته» در تماشاخانه سنگلج با حضور داوود فتحعلی‌بیگی، قاسم زارع، مریم کاظمی، علی طاهرفر، داوود داداشی و جمعی از هنرمندان سینما و تئاتر کشور برگزار شد.

در این مراسم، روشن‌کردن شمع شب‌چراغ اجرا به مریم کاظمی سپرده شد تا به‌عنوان بانوی کارگردان و پیشکسوت تئاتر، روشنی‌بخش اجرای نمایشی از یک بانوی کارگردان جوان باشد.

در آغاز مراسم، الهام ذوالفقاریان کارگردان نمایش «جعفرخان از فرنگ برگشته» در سخنانی کوتاه به حاضران خیرمقدم گفت و توضیح داد: با گروهی جوان و دانشجو، نمایشنامه‌ای قدیمی و ایرانی را برای اجرا آماده کرده‌ایم و افتخار می‌کنم که امروز حاصل تلاش این هنرمندان جوان در تماشاخانه سنگلج به اجرا درمی‌آید.

داوود فتحعلی‌بیگی، استاد پیشکسوت نمایش ایرانی، در سخنانی به جایگاه نمایش در ایران و اهمیت آموزش گونه‌های نمایش ایرانی پرداخت و گفت: مقوله نمایش ایرانی یکی از مباحث بسیار مهم در تئاتر ایران است. گرچه ما را متهم می‌کنند که تئاتر را از غرب گرفته‌ایم، ولی قبل از این‌که اولین ترجمه‌های مولیر در مدرسه دارالفنون روی صحنه برود، ما «تکیه دولت» را داشته‌ایم و هنر شبیه‌خوانی را که سابقه‌اش حداقل به دوره صفویه می‌رسد.

وی ادامه داد: قدیمی‌ترین سندی که از شبیه‌خوانی پیدا کرده‌ایم، متعلق به سال ۱۱۳۶ قمری است؛ یک سال پس از انقراض صفویه، با متنی بسیار جذاب و دلنشین که هر خواننده‌ای درک می‌کند. بیش از فهرست نسخه‌هایی که در کتابخانه واتیکان نگهداری می‌شود، نسخه تعزیه داریم. آخرین فهرستی که من می‌شناسم، شامل ۵۳۷ عنوان مستقل و با تکراری‌هایش بیش از ۲۷۰۰ مجلس تعزیه است.

وی با تأکید بر این‌که شبیه‌خوانی به‌معنای هنر عزاداری نیست، بلکه هنری ساخته و پرداخته ما ایرانیان است، گفت: کجای دنیا را می‌شناسید که چنین میراث گران‌قدری وجود داشته باشد اما در هیچ کتابخانه‌ای گردآوری نشده باشد؟ به قول استاد بیضایی، شبیه‌خوانی و تعزیه زیرمجموعه تئاتر روایتی‌اند؛ تئاتری که دانشگاه‌های ما اصلاً به آن توجهی ندارند. حال آن‌که بخش عمده تئاتر آسیا زیرمجموعه تئاتر روایتی است.

وی با اشاره به این‌که اولین ترجمه‌های مولیر را دسته اسماعیل بزاز، دلقک مشهور ناصرالدین‌شاه، اجرا کرده‌اند، افزود: آنها پس مفهوم نمایش‌دادن را می‌دانستند.

فتحعلی‌بیگی سخنانش را با قدردانی از تمام کسانی که هنوز چراغ نمایش ایرانی را روشن نگه داشته‌اند و تلاش می‌کنند در دانشگاه‌ها با دانشجویان، گونه‌های نمایش ایرانی را تجربه کنند، به پایان رساند.

قاسم زارع، بازیگر تئاتر و سینمای کشور، نیز در این مراسم شب‌چراغ، به پیشینه تلاش‌هایی که برای هویت‌بخشی به تالارها و تماشاخانه‌های تهران انجام گرفته است پرداخت و گفت: پس از انقلاب، در یکی دو سال اول شرایط تئاتر خوب بود و گروه‌های حرفه‌ای آثار بسیار خوبی را روی صحنه می‌بردند. امثال بهرام بیضایی و دیگران کارهای قدرتمندی اجرا کردند. اما بعد از یکی دو سال دچار افت شدیم و به جایی رسیدیم که دانشجویان تئاتر، مخصوصاً هنرهای زیبا، مدعی بودند باید در تئاتر شهر اجرا بروند و سالن اصلی را هم می‌خواستند. در اداره تئاتر که من کوچک‌ترین فرد آن بودم، بحث بود که جایگاه‌ها تعریف شود. تماشاگری که برایش جا افتاده بود برای چه جنس تئاتری، کجا و برای دیدن چه گروهی به سالن می‌رود، باید تکلیفش روشن می‌شد. مثل سالن سنگلج که از قدیم برای اجرای نمایش ایرانی اختصاص پیدا کرده بود و تعریفی که از دوره علی نصیریان برای آن انجام شده بود، ادامه پیدا کرد.

وی با تأکید بر این‌که یکی از وظایف تئاتر، تربیت تماشاچی است، بیان کرد: تئاتر سنگلج این معنا و مفهوم را که از قبل داشت، ادامه داد. مدیریت‌هایش با بازسازی‌هایی که کردند، جایگاه تئاتر ایرانی را حفظ کردند. تئاتر ایرانی الزاماً تئاتر سیاه‌بازی نیست و اینجا به‌خوبی مدیریت می‌شود تا تئاتر ایرانی به‌مفهوم کلی‌اش در این سالن دیده شود. از نمایش‌های ایرانی استقبال می‌شود و تماشاگر می‌داند در سنگلج، گونه‌های مختلف این نمایش را خواهد دید.

وی در پایان از الهام ذوالفقاریان برای جسارتش که متنی به این دشواری را روی صحنه برده تشکر کرد و افزود: تئاتر کمدی بسیار سخت است؛ خیلی سخت‌تر از تراژدی. انتخاب این متن دشوار از سوی خانم ذوالفقاریان و کار با دانشجویان جای قدردانی دارد.

در ادامه این مراسم، داوود فتحعلی‌بیگی و قاسم زارع با دعوت از مریم کاظمی، بازیگر و کارگردان تئاتر، خواستند که شمع شب‌چراغ این نمایش، که توسط یک بانوی کارگردان آماده شده است، را روشن کند.

نخستین اجرای نمایش «جعفرخان از فرنگ برگشته» با استقبال گسترده مخاطبان و پرشدن تمام ظرفیت تماشاخانه سنگلج روی صحنه رفت.