در گذشت رابرت ویلسون، کارگردان پیشگام تئاتر تجربی

به گزارش ایران تئاتر، رابرت ویلسون، کارگردان، طراح صحنه، نویسنده و هنرمند بینارشته‌ای که تئاتر معاصر را با زبان تصویر، سکوت و معماری صحنه بازتعریف کرد، در سن ۸۳ سالگی در نیویورک درگذشت.

بنیاد واترمیل، که او خود بنیان‌گذارش بود، خبر درگذشت را اعلام کرد.

ویلسون بیش از پنج دهه در صدر نوآوری‌های نمایشی ایستاد و در این مدت، مرزهای میان تئاتر، اپرا، هنرهای تجسمی، طراحی نور و حتی معماری را در هم شکست. آثارش نه تنها در آمریکا و اروپا، بلکه در آسیا، آمریکای لاتین و خاورمیانه اجرا شد و درک جهانی از نمایش زنده را دگرگون کرد.

نخستین شهرت جهانی او با اثری درخشان به‌نام “Einstein on the Beach” (۱۹۷۶) رقم خورد؛ اپرایی بی‌کلام به آهنگسازی فیلیپ گلس که بدون داستان سنتی یا شخصیت‌پردازی معمول، با استفاده از تکرار، اعداد، تصویر و حرکت، به یکی از تأثیرگذارترین آثار قرن بیستم تبدیل شد.

پیش از آن نیز ویلسون با آثاری همچون “Deafman Glance” (نگاه مرد ناشنوا، ۱۹۷۰)، “A Letter for Queen Victoria” (نامه‌ای به ملکه ویکتوریا، ۱۹۷۴)، و “The Life and Times of Joseph Stalin” (زندگی و زمانه ژوزف استالین، ۱۹۷۳) توجه مخاطبان و منتقدان را جلب کرده بود. این نمایش‌ها غالباً بدون دیالوگ بودند و بر حرکت آهسته، نورپردازی مهندسی‌شده، طراحی مینیمالیستی صحنه و ساختار زمانی غیرمتعارف استوار بودند.

در سال‌های بعد، ویلسون به سراغ بازآفرینی متون کلاسیک و مذهبی رفت. «شاه لیر» (با اجرای برجسته در برلین)، «پرومته در زنجیر»، بازنویسی بصری از آیات انجیل در پروژه «اوراتوریو مسیح» و اجرای جنجالی اپرای Madame Butterfly در پاریس.

او همچنین با هنرمندان مختلفی از جمله تام ویتس، لوری اندرسون، مارینا آبراموویچ، جسیکا لانگ، و لو رید همکاری‌های فرامتن انجام داد و آثارش در فستیوال‌های معتبر مانند آوینیون، سالزبورگ، ونیز و ادینبورگ به اجرا درآمدند.

در میان تجربیات بین‌المللی ویلسون، می‌توان به سفر او به ایران اشاره کرد. ویلسون بعدها از آن تجربه به عنوان یکی از نقاط عطف زندگی‌اش یاد کرد و علاقه‌اش به فرهنگ بصری و آیینی ایرانی، از جمله معماری اسلامی، خوشنویسی و نمایش‌های سنتی، بارها در مصاحبه‌هایش تکرار شد.

رابرت ویلسون در سال ۱۹۹۲، بنیاد واترمیل (Watermill Center) را در لانگ آیلند نیویورک بنیان نهاد؛ مرکزی برای اقامت و تبادل هنرمندان از سراسر جهان. این مرکز در واقع محل برخورد هنرهای نمایشی، طراحی، فلسفه، مردم‌شناسی و علوم اجتماعی بود و به پاتوقی برای شکل‌گیری پروژه‌های بینارشته‌ای بدل شد.

ویلسون تا واپسین سال‌های زندگی‌اش به‌صورت فعال در پروژه‌های پژوهشی، کارگردانی، طراحی صحنه و مشاوره‌ی هنری حضور داشت. آثارش در دهه‌های اخیر در آسیا، به‌ویژه ژاپن، چین، کره جنوبی و خاورمیانه با استقبال و بازتولید روبه‌رو شدند.