«اوکاپی» تلاشی برای کشف دوستی در دنیای تنهای کودکان
نمایش عروسکی «اوکاپی» که در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در حال اجراست، درباره رنج تنهایی کودکان در دنیای امروزی است. به همین بهانه با زهرا ناظری، کارگردان نمایش به گفت‌وگو پرداخته‌ایم.
به گزارش ایران تئاتر، زهرا ناظری، کارگردان، تهیه‌کننده و از نویسندگان نمایش «اوکاپی» گفت: پیش از آن‌که کارگردان تئاتر باشم، مربی و تسهیلگر کودک بوده‌ام و همواره موضوع آثارم را از دل دغدغه‌های مربوط به بچه‌ها انتخاب می‌کنم؛ دغدغه‌هایی که به آن‌ها کمک کند انسان‌های بهتری شوند. به باور من امروز بیش از هر چیز باید خودشناسی را آموخت و روابط انسانی را تقویت کرد، چرا که سلامت روان انسان به کیفیت روابطش وابسته است.
وی درباره شکل‌گیری ایده اصلی این نمایش گفت: یکی از دانش‌آموزانم روزی در مدرسه از من خواست در کلاس درباره دوستی صحبت کنم. همان لحظه جرقه اصلی شکل‌گیری نمایش «اوکاپی» به ذهنم رسید. بچه‌های امروز بیش از نسل‌های گذشته با تنهایی روبه‌رو هستند. در گذشته زندگی جمعی و خانه‌های حیاط‌دار فضایی برای ارتباط فراهم می‌کرد، اما کودکان امروز، به‌ویژه تک‌فرزندان ساکن آپارتمان‌ها، کمتر چنین تجربه‌ای دارند.
ناظری افزود: اوکاپی نمادی از نسل امروز است؛ حیوانی تنها که همچون انسان در مسیر «سفر قهرمانی» با رنج‌ها و تجربه‌ها مواجه می‌شود و در نهایت به بخشندگی و همراهی دیگران می‌رسد. همان‌گونه که جوزف کمبل در نظریه «سفر قهرمانی» اشاره کرده، اوکاپی نیز سفری شبیه انسان‌ها را طی می‌کند. اوکاپی نمادی از رنج‌های زندگی انسان‌هاست که در هر برهه‌ای رنج‌هایی را باید تحمل کنیم و در مسیر سفر قهرمانی به عنوان یک کودک، ابتدا می‌رویم و کم کم یاد می‌گیریم و شبیه یک قهرمان می‌شویم و در نهایت با بخشندگی و لطف به دیگران نگاه می‌کنیم و آن‌ها را در تجربه مسیر زندگی همراه می‌کنیم.
این کارگردان درباره نقش تکنولوژی در زندگی کودکان تأکید کرد: در دنیای امروز که هوش مصنوعی و فناوری فراگیر شده، نیاز به دوست بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. هیچ چیز جای ارتباط انسانی را نمی‌گیرد. حتی در نمایش ما زرافه‌ای وجود دارد که می‌گوید عاشق کتاب‌هایم هستم، اما در نهایت انسان است که می‌تواند همدل و نجات‌بخش انسان دیگر باشد.
او با اشاره به انتخاب حیوانات به عنوان شخصیت‌های نمایش، توضیح داد: حیوانات به دلیل تنوع و جذابیت بصری برای کودکان مناسب‌ترند و در قالب استعاره، ویژگی‌های انسانی را بازتاب می‌دهند. ما اگر بخواهیم شخصیت‌های قصه را انسان در نظر بگیریم نهایتا بتوانیم در رنگ مو و چشم‌شان تفاوت ایجاد کنیم. حیوانات به این دلیل که استعاره‌ای از انسان‌ها هستند و دقیقا ویژگی‌های انسانی به آن‌ها می‌دهیم و تنوع بصری بسیار زیادی دارند.
وی افزود: اولین نکته‌ای که در فرم نمایش عروسکی مهم است، تنوع بصری و نوآوری در فرم است. بچه‌ها در نمایش‌های زیادی خرس و شیر و ببر را دیده‌اند، اما هیچ‌وقت بچه‌ها فلامینگو یا اسب آبی را در یک نمایش ندیده‌اند. به همین خاطر از یک طرف ما بر اساس محل تولد و زندگی اوکاپی که یک حیوان آفریقایی است حیوانات دیگر را چیدیم که آن‌ها هم آفریقایی هستند. برای نمونه، فلامینگو خودشیفته است، اسب آبی قدرت‌طلب، و طوطی بازیگوش و بی‌توجه به دیگران. همین ضعف‌ها باعث می‌شود مهارت دوست‌یابی آن‌ها کم باشد و روایت نمایش شکل بگیرد.
ناظری ادامه داد: تلاش کردم نمایش صرفاً آموزشی نباشد، بلکه با شخصیت‌پردازی و قصه‌ای جذاب، هم کودک و هم کودک درونِ بزرگسال را درگیر کند. یکی از نکات مثبت اجرا این بود که مخاطبان تا لحظه آخر همراه ماندند و کودکان و خانواده‌ها استقبال بسیار خوبی نشان دادند.
او در پایان با تأکید بر اهمیت تئاتر کودک گفت: جای خالی نمایش در برنامه‌های آموزشی کودکان به‌شدت احساس می‌شود. دولت باید با حمایت‌های فرهنگی و ساخت سالن‌های نمایشی تخصصی برای کودکان، تئاتر را در بسته‌های فرهنگی خانواده‌ها قرار دهد. تنها با پرورش فرزندانی امیدوار می‌توان آینده‌ای بهتر برای جامعه رقم زد.
گفت‌وگو: نیلوفر شهسواریان