یادداشت ”منوچهر اکبرلو” عضو هیات انتخاب آثار هفدهمین جشنواره بینالمللی تئاتر کودک و نوجوان

هفدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر کودک و نوجوان از ۷ تا ۱۱ مهرماه در همدان برگزار می‌شود. آنچه می‌خوانید یادداشت منوچهر اکبرلو عضو هیات انتخاب آثار هفدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر کودک و نوجوان است که به مناسبت برگزاری جشنواره برای سایت ایران‌تئاتر ارسال کرده است.
***
1- این یادداشت بیش از آن که توضیحی باشد به دلایل انتخابها(و عدم انتخابها)ی آثار جشنواره ،به انگیزه تماشای CD 112 نمایش کودک نوشته شده است.
2- "تئاتر شهرستان را دریابید!" دوست نداشتم این جمله را بنویسم.این را هزاران نفر گفته و نوشتهاند.از مدیران و هنرمندان گرفته تا ... . و تئاتر کودک تا بدون آموزش ،بدون سالن و بدن حمایت باشد در آن پیشرفتی نیست و فقط باید منتظر آزمایش و خطاها باشیم.جشنواره هم جای حمایت تئاتر شهرستان نیست. نگاه بد و ترحمآمیز و ناعادلانهای است که بخواهیم همه بیتوجهیها به تئاتر شهرستان را در جشنواره جبران کنیم. حضور دلخوشکننده یک گروه شهرستانی در جشنواره چه خاصیتی برای اعضای گروه میتواند داشته باشد؟ آیا در داوری نهایی هم باید این حمایت کاذب را ادامه داد؟ خوب پس از آن چه؟این کارگردان وقتی با جایزه برمیگردد و تندیس را روی طاقچه میگذارد و فردا که تبریکها تمام شد و او ماند و تئاتری که وجود ندارد،آیا دچار سرخوردگی نخواهد شد؟ ای کاش به جای جشنواره، همایش میداشتیم تا فرصتی باشد بدون انتخاب، بدون رقابت و در یک محیط دوستانه و صرفا تبادل تجربه، کارهای هم را ببینیم. تا آن زمان حمایت از تئاتر شهرستان راههای منطقیتری را میطلبد. تا آن زمان متاسفانه تئاتر تهران با فاصلهای زیاد در صدر است....از بین همین کارگردانهای تهرانی حاضر در جشنواره بسیاریشان شهرستانی هستند که به دلیل نبودنهای بسیار، به اجبار راهی تهران شدهاند.
3- در چهار سال گذشته که جشنواره در اصفهان برگزار میشد، تعداد آثار متقاضی از اصفهان قابل توجه بود. آمار بالای امسال به همدان تعلق دارد.آیا این خوب است یا بد؟!متاسفانه از نظر من بد است.چون برایم این مفهوم را دارد که مدیران شهرستان به آن چیزی توجه میکنند که بیشتر در معرض دید است.تا سال گذشته همدان حضور پررنگی در جشنواره نداشته و امسال به یک باره 15 نمایش عرضه میشود. اگر سال آینده جشنواره به شهر دیگری برود چه خواهد شد؟
4- اساسا با بینالمللی بودن جشنوارههایمان (حتی فجر)مشکل دارم. تعریف بین المللی بودن چیز دیگری است. به دلایل مختلف فرهنگی،اقتصادی و سیاسی،در حال حاضر تعامل کاملی با تئاتر جهان نداریم. شکل مطلوب کنونی، حضور هر تعداد کار خارجی برای آشنایی ما با تئاتر جهان است. اما رقابت؟ نه! این به معنای خودباختن در مقابل نمایش خارجی نیست.اصلا! می دانم که در مورد همین جشنواره کودک ،دبیر محترمش چقدر دوندگی میکند که با وسواس ،کمیت و کیفیت قابل قبولی از نمایشهای خارجی را در جشنواره حاضر سازد. بحث در ندیدن این تلاش نیست. بحث در این است که در قضاوت دچار مشکل میشویم. اما از آن جایی که سیاستهای جشنواره تابع نظر شخصی ما نیست و ما مجبوریم خودمان را پیرو آن کنیم، کارهایی را که به نسبت کیفیت بالاتری دارند،یا فضای بومی دارند،یا برعکس در برخی موارد، قصهای خارجی دارند، برای این بخش معرفی میکنیم. به هر حال تا زمان تعامل روان با تئاتر جهان، این انتخابهای ایرانی برای بخشهای بینالملل، همواره حرف و حدیثهای خود را خواهد داشت و از داشتن معیارهای دقیق بیبهرهایم.
5- این گونه بینالمللی شدن جشنواره، آفت دیگری هم دارد. قبلا این آفت فقط در تئاتر بزرگسال وجود داشت: این که برخی هنرمندان محترم، تئاتر بسازند فقط برای جشنوارههای خارجی. این کار در فیلم کودک پیش از این بوده و از زمانی که موج فیلمهای جشنوارهای آغاز شد، سینمای واقعی کودک فراموش شد. این آفت حالا چند سالی است به سراغ تئاتر کودک آمده است. پیش از این ارتباط خارجی تئاتر کودک هر چند سال یک بار، آن هم از سوی نهادهای دولتی بوده است. در سالیان اخیر این ارتباط به ویژه به صورت شخصی و از طرف خود گروهها صورت میگیرد.که اتفاق خجستهای است. اما این که تئاتری کار کنیم که داور خارجی جشنواره کودک از آن خوشش بیاید، شایسته ما نیست. تئاتر جهانی پیش از هر چیز باید رنگ و بوی ملی داشته باشد. تئاتر خوب، خودش مخاطبش را جذب می کند. برخی از آثار ارایه شده امسال به خوبی این ذهنیت را نشان میدهد که کارگردان محترم از آغاز، آن را برای داور خارجی (و نه کودک و نوجوان شهر خود)تولید کرده است.خوشبختانه هیات انتخاب امسال هر سه مخالف رشد این گونه نمایشها هستند و در انتخابهایشان این را لحاظ کردهاند.
6- جشنواره چند سال اخیر توجه خوبی به تئاتر نوجوان داشته است. تئاتری که همه مینالیدند که مورد غفلت واقع شده است. اما این توجه، باعث (خوشبینانه بگوییم) سوءتفاهمها و (بدبینانه بگوییم) سوء استفادههایی نیز شده است.کسانی که مفاهم سنگین ِ خارج از حیطه نمایش کودک ونوجوان را دستمایه کار خود قرار دادهاند میگویند که کارشان" نوجوان به بالا" ست.(به عبارت "به بالا"توجه داشته باشید. )اکثر این کارها در عمل به واسطه حضور بازیگر کودک، یا نقشهایی از کودکان یا زبان ویژه نمایش،خود را به تئاتر کودک و نوجوان متصل کردهاند. این آفت نیز به تئاتر نحیف کودک و نوجوان آسیب خواهد رساند. ما به سهم خود کوشیدیم که با این آفت مبارزه کنیم و تئاترهایی را برگزینیم که برای نوجوان باشد و نه به بهانه نوجوان. و امید که خطا نکرده باشیم.
7- و یک توضیح بدیهی:تعداد آثار انتخاب شده تابع امکانات جشنواره است. به عبارت دیگر برخی آثار هستند که با فاصلهای اندک میتوانند در بین انتخاب شدههای کنونی قرار گیرند. اما محدودیت باعث میشود همواره این گونه به نظر برسد که آن نمایشها "دیده نشدهاند".
8- و یک نکته بدیهیتر دیگر اینکه در انتخابهای هنری همواره نقش سلیقهها را نیز فراموش نکنیم. با هر ترکیبِ انتخابگر دیگری، امکان جابجایی وجود دارد.