یکی از خلاء‌های موجود در تئاتر، خلأ پژوهش است
نشست رسانه‌ای سمینار پژوهشی دین و نمایش با حضور حسین مسافرآستانه رئیس مرکز هنرهای نمایشی و مهدی حامد سقائیان دبیر سمینار روز گذشته ـ ۲۳ آبان‌ماه ـ در سالن کنفرانس مجموعه تئاترشهر برگزار شد.
به گزارش سایت ایران تئاتر، در ابتدای این نشست تیزر کوتاهی از دومین سمینار بین‌المللی نمایش و دین پخش شد و سپس حسین مسافرآستانه گفت: «یکی از خلاء‌هایی که همیشه در فعالیت‌های فرهنگی و هنری و به طور عموم در تئاتر دیده می‌شود، خلاء پژوهش است.»
وی ادامه داد: «یکی از برنامه‌هایی که مرکز هنرهای نمایشی از گذشته پی‌گیر آن بوده طراحی و اجرای پروژه‌های پژوهشی است و در این دوره سعی شده که با برنامه‌ریزی به صورت جدی‌تر درخصوص فقدان امر پژوهش کاری انجام شود و برگزاری سمینار نمایش و دین از جمله یکی از این فعالیت‌ها است.»
رئیس مرکز هنرهای نمایشی با اشاره به حضور اساتید در سمینار گفت: «دبیر سمینار حامد سقائیان است که نسبت به مسائل علمی در تئاتر حساسیت دارد و با سخت‌گیری‌هایی که در زمینه علمی دارد این سمینار را به خوبی پیش خواهد برد.»
در ادامه سقائیان با اشاره به این که دغدغه اصلی مسئولان و جامعه هنری این است که رابطه دو سویه دین و هنر و به خصوص نمایش را بررسی کنند تصریح کرد: «اینکه دین چگونه می‌تواند به عنوان یک ابزار قوی در هنر تأثیر بگذارد و از آن استفاده کند و بالعکس همواره مورد توجه بوده است.»
وی با بیان اینکه برگزاری این سمینار در حل این موضوع کمک می‌کند، گفت: «همه این مسائل بر‌می‌گردد به پیشینه تاریخی که داریم. ما از جمله کشورهایی هستیم که شکل نمایشی از جمله تعزیه در آن وجود دارد و با چنین پیشینه تاریخی و هنرمندان نیرومند این پتانسیل هست که در زمینه نمایش و دین فعالیت کنیم.»
دبیر سمینار تصریح کرد: «پژوهش به عنوان یک ابزار می‌تواند برای مسئولان مؤثر باشد و تئاتر امروز جهان یعنی پژوهش. همچنین هنرمندانی که می‌خواهند در این خصوص کاری انجام دهند، این سمینار به آن‌ها برای بالا بردن سطح تولیداتشان کمک خواهد کرد.»
وی با اشاره به برگزاری اولین سمینار بین‌المللی نمایش و دین گفت: «اولین سمینار با دبیری مجید سرسنگی در سال 84 برگزار شد، ولی متأسفانه استمرار پیدا نکرد. با پیشنهاداتی که من دادم، دومین سمینار تشکیل شد که امیدواریم به صورت مستمر ادامه پیدا کند.»
سقائیان افزود: «محورها و مضامینی که در دومین سمینار مطرح شده حول محور سیره انبیا الهی و ائمه اطهار، مهدویت، زندگی 14 معصوم و شخصیت‌های مؤثر در تاریخ اسلام است که در قالب فراخوان جشنواره حقیقت از پژوهشگران خواستیم تا در این زمینه ما را یاری کنند.»
وی ادامه داد: «بعد از قطعی شدن سمینار فراخوان جدیدی را پیشنهاد دادم تا بعد بین‌المللی هم تقویت شود و محورهایی را که اضافه کردیم به این شرح است:
جایگاه معنویت در تئاتر امروز جهان، تئاتر و متافیزیک در جامعه مدرن، بحران هویت و انعکاس آن در تئاتر مدرن، تنهایی و اضطراب بشر در نمایشنامه‌های مدرن، بازتاب آئین‌ها و مناسک دینی در تئاتر و در جست‌وجوی شاخصه‌های اساسی تئاتر دینی.
دبیر سمینار خاطرنشان کرد: «دومین سمینار بین‌المللی نمایش و دین 20 اردیبهشت با تشکیل دبیرخانه فعالیت خود را آغاز کرد و پس از طی مراحل آماده‌سازی فراخون در 15 خرداد فراخوان سمینار 25 خردادماه امسال با تفکیک اولویت‌ها چاپ و از طریق رسانه‌ها در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفت، در این بین به 300 نفر از پژوهشگران و استادان دانشگاهی دعوت‌نامه مکتوب شرکت در سمینار نیز ارسال شد.»
وی اضافه کرد: «با توجه به زمان‌بندی سمینار و اعلام آخرین مهلت ارائه آثار به دبیرخانه، و نظر به استقبال و درخواست پژوهشگران، مهلت ارسال چکیده مقالات تا 13 شهریور تمدید شد و 80 مقاله داخلی به دبیرخانه سمینار ارسال شد. مطابق درخواست متقاضیان بخش بین‌الملل، مهلت ارسال چکیده مقالات پژوهشگران خارجی تا 4 سپتامبر تمدید شد که 30 پژوهشگر خارجی با ارائه چکیده مقالات خود علاقه‌مندی خود را به شرکت در سمینار نشان دادند.»
سقائیان با بیان اینکه مجموعاً 110 چکیده برای داوری و انتخاب چکیده به هیأت داوران (متشکل از دکتر عطاالله کوپال، دکتر شیرین بزرگمهر و مهدی حامد سقائیان) ارسال شد، گفت: «هیأت داوری 20 شهریور نتایج انتخاب‌های خود را اعلام کرد و از مجموع 110 چکیده، 50 چکیده انتخاب شد که متشکل از 12 چکیده خارجی و 38 چکیده داخلی بود که باید اصل مقالات تا تاریخ 15 مهر به دبیرخانه ارسال می‌شد.»
وی اظهار کرد: «مجموعاً 36 مقاله ایرانی و خارجی در هیأت داوری مورد بررسی قرار گرفت که با توجه به کیفیت بالای مقالات و محدودیت پذیرش سمینار با نظر مساعد دبیر سمینار و مدیرکل مرکز هنرهای نمایشی، تعداد مقالات برای چاپ افزایش یافته و مجموعاً 6 مقاله ایرانی سمینار، 5 مقاله خارجی از کشورهای هلند، لهستان، آمریکا، انگلیس برای ارائه در سمینار و سخنرانی و تعداد 9 مقاله نیز برای چاپ در کتاب مجموعه مقالات سمینار انتخاب شد.»
دبیر سمینار با بیان اینکه در این سمینارها 10 سخنرانی انجام می‌شود، افزود: «3 پژوهشگر خارجی نیز در این سمینار سخنرانی خواهند کرد. در ضمن دکتر مجید سرسنگی، دکتر سهیلا نجم، جهانشیر یاراحمدی، دکتر احمد کامیابی‌مسک، دکتر بهروز محمودی بختیاری و دکتر سیدمصطفی مختاباد نیز از سخنرانان ایرانی هستند که در این سمینار حضور دارند. همچنین 2 پژوهشگر آمریکایی که نتوانستند حضور پیدا کنند از طریق ویدئو سخنرانی خود را ارائه می‌دهند.»
سقائیان خاطرنشان کرد: «دو جلد کتاب نیز در این سمینار آماده و منتشر شده است. کتاب "نمایش، آئین، امر قدسی" که به کوشش نریمان افشاری و بازخوانی خودم آماده شده و در زمان سمینار توزیع می‌شود. کتاب دیگر در باب دین و نمایش است که در واقع مجموعه مقالات پذیرفته شده در سمینار را شامل می‌شود.»
وی با اشاره به محتوای مقالات گفت: «با چاپ کتاب خواهید دید که مقالات سطح کیفیت بسیار خوبی دارد و روش تحقیق و پژوهش در آن‌ها رعایت شده است.»
دبیر سمینار در ادامه عنوان کرد: «مقالاتی که قرار است در کتاب سمینار چاپ شوند به شرح زیر است:
"معاصرسازی شکل و محتوا در نمایشهای دینی" نوشته حسین پارسایی و دکتر مجید سرسنگی، "ناشناخته‌های آئین‌های نمایشی در مراغه" نوشته فریدون ولایی، "ابزورد، جستجوی معنویت گمشده در میان تکه پاره‌های مادی" نوشته شکوفه ماسوری، "پیامدهای دگرگونی ماهیت سوگوارانه تعزیه و عزاداری در تعزیه مضحک و فستیوال حسی" نوشته علی قلی‌پور، "بررسی مشترک هنر خطابه، وعظ و روضه‌خوانی" نوشته مهدی حبیبی تبار، "پیش درآمدی بر کالبد شکافی مفهوم ایمان و اضطراب در آثار نمایشی متأخر یوهان آگوست استریندبرگ" نوشته امین عظیمی، "بازتاب ادیان در شبیه‌خوانی" نوشته رضا کوچک‌زاده، "جستجوی جاودانه" نوشته کیوان میرمحمدی و "بررسی نشانه شناختی تعزیه با نگاهی به آرای سوسور و پیرس" نوشته شهاب پازوکی و دکتر مجید سرسنگی و مهندس سید بدرالدین احمدی.»
وی تصریح کرد: «لوح تقدیر به همه شرکت کنندگان در مراسم اهدا خواهد شد، همچنین پاداش نقدی هم در نظر گرفته‌ایم.»
حامد سقائیان افزود: «برای پژوهشگرانی که در سمینار سخنرانی می‌کنند و همچنین مقاله آن‌ها منتشر می‌شود 700 هزار تومان و به کسانی که تنها مقاله‌شان چاپ می‌شود 500 هزار تومان هدیه نقدی داده می‌شود.»
این استاد دانشگاه درخصوص انتخاب مقالاتی که قرار است هم در سمینار ارائه داده شده و هم چاپ شوند گفت: «در این باره هیأت داوران سه گزینه را در نظر گرفته بودند. مقالاتی که امتیاز بیشتری داشتند در گزینه اول قرار می‌گرفتند و آثاری که امتیاز کمتری داشتند تنها برای چاپ انتخاب شدند. مقالاتی هم که امتیاز کمتر از 50 گرفته بودند، پذیرفته نشدند.»
وی در پاسخ به این سوال که چرا مقالات دانشجویان کنار گذاشته شده است، گفت: «هیچ مقاله‌ای به دلیل دانشجویی بودن کنار گذاشته نشده و با توجه به اینکه سمینار به صورت بین‌المللی برگزار می‌شود، سطح علمی آثار برای‌مان مطرح بود. البته همکاری استاد و دانشجو در همه دنیا متداول است و مقالاتی که اساتید ارائه می‌دهند، قطعاً با همکاری دانشجویان‌شان تهیه شده است.»
وی در ادامه نشست عنوان کرد: «امیدواریم که دانشجویان از سمینار "نمایش و دین" استقبال کنند چون در گذشته سمینار‌هایی که در دانشگاه‌ها برگزار می‌شد، کمتر از سوی دانشجویان مورد استقبال قرار می‌گرفت.»
"حسین مسافرآستانه" نیز در ادامه این نشست، گفت: «در برگزاری یک سمینار علمی نباید دانشجو و استاد را جدا از هم فرض کرد، چرا که تحقیق علمی کار انفرادی نیست و دانشجو و استاد دوشادوش و در کنار یکدیگر هستند.»
وی افزود: «دستاوردهای سمینار باید تبدیل به برنامه شود و آن برنامه‌ها به عنوان پروژه‌ای مستقل در نظر گرفته شود. یکی دیگر از هدف‌های جنبی برگزاری سمینار، توجه به متخصصان سایر علوم است و برهمین اساس مقالات بینارشته‌ای اهمیت ویژه‌ای دارد.»
سقاییان نیز در پایان در خصوص برگزاری جشنواره تئاتر حقیقت گفت: «نخستین جشنواره تئاتر حقیقت بعد از پایان سمینار آغاز می‌شود؛ بنابراین به گونه‌ای برنامه‌ریزی کرده‌ایم که مهمانان خارجی یک هفته در ایران حضور داشته باشند و علاوه بر شرکت در سمینار، بتوانند از نمایشهای شرکت‌کننده در جشنواره نیز دیدن کنند.»
در پایان این نشست از پوستر دومین سمینار بین‌المللی "نمایش و دین" رونمایی شد.
دومین سمینار بین‌المللی نمایش و دین پنج شنبه و جمعه 27 و 28 آبان از ساعت 14 در محل سالن کنفرانس مجموعه تئاتر شهر برگزار می‌شود.