گزارشی از اجرای مراسم تعزیه در شهرستان ضیابر استان گیلان

به گزارش خبرنگار سایت ایران تئاتر، در شهرستان ضیابر که در 45 کیلومتری شهر رشت در استان گیلان واقع شده، مراسم تعزیه با شکوه خاصی در ایام محرم به خصوص در دو روز تاسوعا و عاشورا برگزار می‌شود.
عاشوراست. عقربه‌های ساعت، 3 صبح را نشان می‌دهند اما برخلاف معمول اهالی ضیابر هنوز بیدارند.
جمعی از عزاداران حسینی در کوچه پس کوچه‌های شهر می‌گردند و به خانه‌های اهالی محل سر می‌زنند و اشعار عزاداری را با حالتی سوزناک تا قبل از اذان صبح می‌سرایند. (بگریید ای عزاداران/ بُود صبح عزاداری)
 بازسازی وقایع عاشورا در قالب دسته عزاداران و تعزیه
روز عاشورا فرا می‌رسد. دسته‌ها و هیات‌های عزاداری از روستاهای اطراف به ضیابر می‌آیند تا مراسم مخصوص به خود را اجرا کنند.
لحظه به لحظه بر تعداد جمعیت افزوده می‌شود از بازار گرفته تا مسجد و خیابان‌های شهر پر از جمعیت شده است.
بعد از اذان ظهر وقت حرکت هیات ذوالجناح است، هیاتی که می‌خواهد بار دیگر بخش کوچکی از واقعه عاشورا را در میان مردم به تصویر بکشد.
"سید ابراهیم امینی" سرپرست هیات ذوالجناح درباره برگزاری این مراسم می‌گوید: «تا آنجایی که به خاطرم هست نسل در نسل این مراسم را برگزار می‌کردیم و نزدیک به 300 تا 400 سال است که هیات ذوالجناح بر پا است.»
آغاز حرکت هیأت ذوالجناح
محل حرکت دسته عزاداران از حسینیه واقع در تازه آباد آغاز می‌شود. آفتاب، آفتاب پاییزی نیست و سوزان‌تر از دیگر روزها می‌تابد.
بعد از اذان در ابتدا، دسته سینه‌زنان با بیرق و علمداران با ذکر یا حسین از حسینیه بیرون آمده و حرکت می‌کنند.
پشت سر آنها کجاوه‌ها به حرکت در می‌آیند و خیمه‌های امام حسین (ع)، حضرت ابوالفضل، حضرت علی اکبر، حضرت زینب کبری، حضرت قاسم و همچنین خیمه علی اصغر که به صورت نمادین ساخته شده است یکی یکی از حسینیه بیرون می‌آیند.
در هر یک از خیمه‌ها کودکان خردسالی نشسته‌اند و با کاه بر سر خود می‌زنند و می‌خوانند: بابا یا حسین، آقا یا حسین. این خیمه‌ها در واقع حرکت امام حسین (ع) از مدینه تا مکه و مکه تا کربلا را به تصویر می‌کشد.
تصویر ظهر عاشورا
در ادامه، نماز ظهر عاشورا به تصویر کشیده می‌شود و افراد سپاه امام حسین (ع) یکی یکی به میدان می‌آیند و با سپاه یزید می‌جنگند و شهید می‌شوند. از جمله این تعزیه‌ها جنگ حضرت علی اکبر و ابوالفضل عباس (ع) با سپاهیان یزید است.
نیزه دارانی نیز دیده می‌شوند که هر یک نیزه‌هایی را که بر هر یک از آن‌ها سرهایی دیده می‌شود به دست دارند. به گفته ابراهیم امینی این نیزه‌ها قدمت طولانی دارد و مربوط به 1000 سال پیش است.
بعد از صحنه‌های مربوط به جنگ، تابوت‌های خونین شهیدان کربلا که بر روی هر یک کبوتری پر و بال می‌زند به چشم می‌خورد و پیکر امام حسین (ع) بر دوش مردان در ادامه دسته دیده می‌شود که شیری بر بالای آن نشسته و گویای همان شیری است که در روز عاشورا از پیکرهای شهدا محافظت کرده بود.
در بخش دیگر، تعزیه مربوط به دو نصرانی مسیحی به نمایش در می‌آید. آنان که از رم آمده‌اند و زمانی که می فهمند سپاهیان یزید نوه پیغمبر خدا را کشته اند، بسیار متاثر می‌شوند.
تمامی این مراسم و تعزیه‌ها در طول مسیر به تصویر کشیده می شود، و روز عاشورا به ترتیب وقایع نشان داده می‌شود.
در ادامه و در بخش دیگر دسته، تعزیه‌خوانان امام سجاد(ع)، حضرت زینب، ام رباب، ام صغری، ام کلثوم و یاران حضرت زینب و چندین کودک که همگی لباس هایی سبز بر تن کرده و اسیر شده‌اند در حالی که نیزه داران قرمز پوش گرداگرد آن‌ها حرکت می‌کنند، دیده می‌شود.
در آخر دو طفلان مسلم را می‌بینیم که لباسی سبز بر تن کرده و با پای برهنه و بدن زخمی اشعار سوزناکی را می‌خوانند.
پخش نذورات در خیمه‌ها
هیات ذو الجناح همچنان در حرکت است. دسته عزاداران از میان بازار ضیابر عبور می‌کند. اجرای تعزیه و مراسم بهانه‌ای شده تا عده ای از مردم نذورات خود را در میان عزاداران پخش کنند. از جمله اینکه در میان شلوغی جمعیت زنی به سوی خیمه‌ها می رود و غذاهایی را به کودکانی که در خیمه‌ها نشسته‌اند، می‌دهد.
دسته، مسیر طولانی را طی می‌‌کند و علمداران یکی یکی به میدان می‌آیند و جنگ صلاه ظهر این بار در مقابل مسجد ضیابر و با عظمت بیشتری برگزار می‌شود و بعد از آن خیمه‌ها به آتش کشیده می‌شوند.
بعد از پایان مراسم در خانه رضوی (خانه‌ای قدیمی که هر ساله پس از ظهر عاشورا خیل عزاداران را در خود جای می‌دهد) مراسم تعزیه‌ای بر قرار است.
ابن زیاد در کاخ خود نشسته است. شمر نزد او می‌آید و چگونگی به شهادت رساندن یاران امام حسین (ع) را به او گزارش می‌دهد.
پذیرایی از عزاداران
تعزیه که به پایان می‌رسد، تمامی خانه‌های ضیابر به رسم هر ساله با غذاهای متنوعی که پخت کرده‌اند، میزبان عزاداران می‌شوند. در تمام خانه‌‌ها به روی مردم باز است و مردم برای صرف غذا به خانه‌ها می‌روند.
معمولا هر خانه‌ای دو یا سه نوع غذا پخت می‌کند، از جمله این غذاها می‌توان به خورش آلو، خورش قیمه، خورش فسنجان و زرشک پلو اشاره کرد.
اجرای تعزیه در مراسم شام غریبان
مراسم شام غریبان ضیابر هم رسم مخصوص به خود را دارد. غروب عاشورا و نزدیک به اذان مغرب مردم ضیابر در بازار شهر جمع می‌شوند و با سوز و نوا می‌خوانند و با دسته‌ای کاه بر سر خود می‌زنند و به سوی امامزاده محمدجان حرکت می‌کنند.
در امامزاده طبق روال هر سال زمان برگزاری تعزیه امشب را اعلام می‌کنند.
با طبل و سنجی که فضای شهر را پر می‌کند، مردم مطلع می‌شوند که زمان اجرای تعزیه نزدیک است. ساعت 9 شب فرا می‌رسد و در خانه رضوی مجلس تعزیه جمال و بژدل که یکی انگشتر و دیگری کمربند امام حسین (ع) را بر می‌دارند، به نمایش گذاشته می‌شود.
دومین تعزیه‌ای که در این شب اجرا می‌شود، مربوط به قوم بنی اسد است که شهدای کربلا را دفن می‌کنند.
آنچه مسلم است این که در برگزاری این تعزیه‌ها حضور پرشور مردم گرمابخش مراسم است و آنان در حالی که در خانه رضوی جمع شده‌اند تا شاهد تعزیه شام غریبان باشند، با چای هم پذیرایی می‌شوند.
فردای روز عاشورا نیز تعزیه حضرت رقیه، همسر یزید و سخنرانی حضرت زینب در کاخ یزید برگزار می‌شود.
مراسم با شور و حالی وصف ناشدنی به پایان می‌رسد و اهالی ضیابر منتظر می‌مانند تا تاسوعا و عاشورای سال دیگر را برپا کنند.