نگاهی کوتاه به دو فستیوال بین‌المللی تئاتر در ارمنستان

هنرمندان ارامنه در جغرافیایی که به لحاظ فرهنگی و سیاسی و اجتماعی همواره دشواری‌های متعدد تاریخی را به آنها تحمیل کرده، در طول سالیان دراز سفیران هنر موسیقی، تئاتر، معماری و هنرهای پلاستیک مورد اهمیت بوده‌اند و اغراق نیست اگر تئاتر ارمنی را به واسطه جریان تأثیرگذاری که این هنرمندان در منطقه ایجاد کرده‌اند، زمینه‌ساز شکل‌گیری و آغاز جریان‌های تئاتری در مناطقی چون آذربایجان (Azerbaijan) و گرجستان (gorgia) و حتی ترکیه (Torkey) و در چند دهه درخشان از تئاتر کشور ایران دانست.
صرف‌نظر از موسیقی ارمنی که همچون دری گرانبها در منطقه می‌درخشد و آوازه اشکال کلاسیک و فولکلور آن جهان را در نوردیده و نیز بر موسیقی بومی منطقه تأثیر مستقیم و غیرقابل چشم‌پوشی داشته، تئاتر ارمنستان هم همواره نقاط روشن و گستره‌های درخشانی را در تاریخ این کشور و نیز در جریان تاریخ تئاتر منطقه تجربه کرده و بر جای گذاشته است.
هنرمندان مهاجر ارمنی چه از زمان هجوم عثمانی به کشورشان و چه در دوران‌های پس از آن، همیشه سفیران هنر تئاتر در جغرافیای وسیعی از منطقه بوده‌اند. تئاتری‌های ارمنی از گروه‌های دورگرد تا بازیگران و کارگردان‌های بزرگ و تأثیرگذار در گرجستان، ترکیه، آذربایجان کنونی، ایران و حتی سوریه گروه‌های مختلف تئاتری ایجاد کردند و شکل‌ها و شیوه‌های مرسوم در کشورشان را تا اندازه زیادی به دیگر مناطق صادر کردند و به همکارانشان هدیه دادند.
حتی تعداد قابل توجهی از بزرگان درام ارمنستان در روسیه، اروپا و آمریکا نیز خوش درخشیدند و برای همیشه نام تئاتر ارامنه را در تاریخ تئاتر جهان ماندگار کردند که معروف‌ترین آن‌ها ویلیام سارویان و گابریل سوندوکیان هستند.
اگرچه مشکلات بسیار اقتصادی و دشواری‌های ارمنستان ناگزیر به جنگ، ظلم تاریخ و سال‌ها حکومت بازدارنده کمونیستی اجازه نداد که تئاتر این کشور در دهه‌های گذشته رشد و بالندگی‌اش را همچنان که آغاز کرده بود ادامه دهد، اما به محض استقلال یافتن این کشور هنرمندپرور و هنردوست، حرکت و جهشی جدی به سوی پیشرفت هنر و به ویژه هنر تئاتر در ارمنستان آغاز شد.
طی چند ساله اخیر حرکت تئاتر ارمنستان به سمت تئاتر روز جهان به سرعت ادامه یافته و دسته‌ها و گروه‌های مختلفی از تئاتر کلاسیک تا مدرن و آوانگارد در ارمنستان کار می‌کنند، اما در این میان سهم جوانان و به ویژه دانشجویان و فارغ‌‌التحصیلان دانشگاه‌ها کاملاً مجزا و متفاوت است. گرایش به سمت شیوه‌ها و سبک‌های نو تئاتری و همچنین علاقه‌مندی به اشکال کلاسیک از سوی بسیاری از مردم و هنرمندان با تجربه و پیش‌کسوت تئاتر ایران کشور، تئاتر ارمنستان را به دو دسته مهم و کلی تئاتر پیش‌کسوتان و تئاتر جوانان (کلاسیک و مدرن) تقسیم کرده است.
فستیوال‌های تئاتر ارمنستان هم تقریباً در چنین تقسیم‌بندی قرار می‌گیرند. تئاتر ارمنستان دو فستیوال مهم در طول سال دارد که هر دو از مهمترین رویدادهای تئاتری منطقه هستند، فستیوال تئاتر "های فست" HIGHEEST بعد از فستیوال مهم مسکو، معتبرترین جشنواره تئاتر در میان کشورهای تازه استقلال یافته و روسیه است و بعد از آن فستیوال مینسک بلاروس  (PanoramaTheater Festival in Minsk ) و تفلیس گرجستان (tbilisi) مطرح هستند.
دومین جشنواره مهم و معتبر بین‌المللی ارمنستان هم فستیوال بین‌المللی تئاتر شکسپیر (Shakespeare  International  Theater Festival) است که هر سال با حضور هنرمندان بزرگ تئاتر ارمنستان و جهان در شهر ایروان (Yerevan) پایتخت این کشور برگزار می‌شود.
فستیوال بین‌المللی تئاتر های فست (Highfest)
فستیوال بین‌المللی تئاترهای فست برای نخستین بار از چهارم تا دهم اکتبر 2001 در شهر ایروان برگزار شد. این جشنواره جوان با محوریت نمایش میم تولدش را در میان جشن‌های تئاتری منطقه اعلام کرد و سال بعد یعنی در سپتامبر 2002 با برگزاری سمینار "مدیریت و بازاریابی هنر اجرا" در انستیتوی تئاتر و سینمای ایروان دورخیزی جدی به سوی برگزاری بهتر را آغاز کرد.
در همین سال سمینار "همکاری بین‌المللی هنرهای اجرایی" توسط دبیرخانه جشنواره برگزار شد و سنگ بنای اصلی کار با ارزیابی‌های علمی و عملی در حوزه اجرایی گذاشته شد.
بنابراین نخستین دوره جشنواره‌ های فست با پایه‌ریزی مقدمات اولیه در سال 2003 و از دوم تا نهم اکتبر با عنوان های فست در ایروان برگزار شد و مورد استقبال گروه‌های بسیاری از کشورهای همسایه و چندین گروه معتبر اروپایی قرار گرفت.
پس از سازماندهی اولیه و حرکت به سوی یک فستیوال معتبر بین‌المللی ‌‌های از سال 2004 به بعد به طور مستمر و با حرکت روبه رشد از نظر کمی و کیفی تاکنون در حال برگزاری است. این جشنواره سال گذشته میلادی (2010) هشتمین دوره برگزاری‌اش را پشت سرگذاشت و بلافاصله پس از پایان برگزاری، فراخوان نهمین دوره آن که از 10 ـ 1 اکتبر 2011 برگزار می‌شود، نیز اعلام شد.
"های فست" در دوره‌های پیشین با تمرکز بر آثار "سوفوکل"، "شکسپیر" و "مولیر" نامگذاری سه دوره به نام این نویسندگان، گذر از تئاتر کلاسیک و نئوکلاسیک را تجربه کرده است و دوره‌های بعدی هر سال به نام نویسندگانی چون "چخوف"(Chekhov)، "گابریل سوندوکیان" و "استانسیلاوسکی" (Stanislavski) و با تمرکز بر آثار این درام‌نویسان برگزار شده است و هشتمین دوره برگزاری فستیوال سال گذشته به یاد "ویلیام سارویان" نویسنده بزرگ ارمنی ساکن آمریکا نامگذاری شده بود.
نهمین دوره جشنواره بین‌المللی تئاتر "های فست" سال جاری میلادی و از یکم تا دهم اکتبر سال 2011 برگزار می‌شود و دبیر این فستیوال طبق معمول سال‌های اخیر آرتور قوکاسیان (Artur Ghukasyan) خواهد بود.
جشنواره ‌های فست هر چند جشنواره بسیار جوانی است و تنها یک دهه تجربه را پشت سر دارد، اما کشور کوچک ارمنستان و هنرمندان جوان و عمدتاً دانشجو به سرعت توانسته‌اند این فستیوال را به یکی از معتبرترین‌های جهان تبدیل کنند.
"های فست" در سال‌های گذشته با دعوت از گروه‌های شناخته شده معتبر اروپا و آمریکا به خوبی توانسته تئاتر ارمنستان را به دنیا معرفی کند و همچنین با اعزام گروه‌‌های حرفه‌ای هنرمندان این کشور راه‌های مناسبی برای صادر کردن تئاتر این کشور به دنیا را هم پیدا کرده است.
این جشنواره هر سال میزبان حدود 400 هنرمند تئاتر از بیش از 30 کشور دنیاست و به سرعت جای خود را در میان فستیوال‌های معتبر جهانی باز می‌کند.
فستیوال بین‌المللی "های فست" هر سال در سه بخش اصلی هنرهای اجرایی و تئاتر (ملو درام، کمدی، میم، موومنت، سیرک، تئاتر خیابانی، تئاتر عروسکی و ماریونت، تئاتر انگشتی و هنرهای دیداری)، حرکت (مدرن، فولکلور و کلاسیک) و موسیقی (اپرا، کلاسیک، جاز، فولکلور و...) و سایر فرم‌های اجرایی برگزار می‌شود و دو بخش ویژه برنامه تئاتر عروسکی و دانشجویان جوان ارمنستان هم جزو برنامه‌های آن است.
جشنواره بین‌المللی تئاتر شکسپیر (Shakespeare  International Theater Festival)
بعد از جشنواره تئاتر "های فست" که طرفداران زیادی در میان هنرمندان جوان و تماشاگران جوان تئاتر ارمنستان دارد، جشنواره تئاتر شکسپیر دومین جشنواره معتبر بین‌المللی تئاتر ارمنستان است که هاکوب قازانچیان (Hakub Ghazanchyan) دبیری آن را برعهده دارد و بیشتر مورد توجه هنرمندان تئاتر کلاسیک در ارمنستان است.
جشنواره تئاتر شکسپیر هم که هشت دوره برگزاری را پشت سرگذاشته است، پشتوانه حضور هنرمندان بزرگ تئاتر ارمنستان همچون سیرانوش (siranuyah)، پترس آدامیان (Petros Adamian)  واهرام پاپازیان (Vahram Papazyan) هراچیا نولیسیان (Hrackya Nersisyan) خورن ابراهیمیان (Khoren Abrahamyan) و سوس سارگسیان (Sos Sargsyan) به عنوان تجربیات ارزشمند تئاتر کلاسیک ارمنی را با خود به همراه دارد. این هنرمندان مهم‌ترین بازیگران و کارگردان‌های ارمنی هستند که قواعد تئاتر نئوکلاسیک را در آثارشان رعایت کرده‌اند و بیشترین تجربه‌ها را در اجرای آثار شکسپیر از کشورشان و همچنین در بسیاری از کشورهای دیگر همسایه و نیز اروپا داشته‌اند.
جشنواره تئاتر شکسپیر در واقع بر مبنای تجربه هنرمندان بزرگ تئاتر ارمنستان شکل گرفته تا به امروز در جریان پیوسته برگزاری‌اش در میان حدود 10 جشنواره معتبر شکسپیر در جهان قرار دارد.
همین جشنواره سال گذشته میزبان حضور پیتر بروک (Peter Brook) بود و همچنین ایرینا بروک (Irina Brook)، فرزند ناتاشا پری (Natasha Parry)، الکساندر کالیاگین (Kalyagin Aleksandr) و رابرت استروا (Robert Sturuq) از دیگر مهمانان مهم این جشنواره در سال گذشته بودند.
کشور ارمنستان با وجود آنکه مهمترین رویکردهای نوین و اصلی‌ترین برنامه‌های بنیادین جهانی شدن در حوزه‌های فرهنگی و هنری را تنها از زمان استقلال یافتن تا امروز آغاز کرده است؛ اما با برنامه‌های هدفمند با معیار قرار دادن استانداردهای جهانی در حوزه تولید و معرفی هنر تئاتر و به پشتوانه همین دو جشنواره بزرگ تئاتری گام‌های مؤثری را به سوی بازیابی اعتبار بین‌المللی‌اش برداشته است.