گفت‌وگو با ”سید جواد روشن” دبیر چهاردهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر دانشگاهی ایران
هنوز میزان دقیق کمک هزینه‌ها در بخش‌های مختلف مشخص نیست، چون همه چیز بستگی به میزان جذب مشارکت‌های مالی از دیگر ارگان‌ها دارد. آنچه براساس امکانات موجود و بودجه خود جشنواره پیش‌بینی کرده‌ایم متاسفانه مبلغ قابل توجهی نیست. هرچند سعی کرده‌ایم نسبت به دوره‌های گذشته افزایش نسبی داشته باشیم، ولی باز هم ناچیز است
مهدی نصیری: "سیدجواد روشن"متولد ۱۳۵۷ در تهران است. وی دانش آموخته دوره کارشناسی از دانشگاه سوره و کارشناسی ارشد کارگردانی تئاتر از دانشگاه تهران است. از اوایل دهه ۸۰ به عنوان شرکت کننده و بعد از آن به عنوان عضو ستاد برگزاری در جشنواره‌های تئاتر دانشگاهی حضور داشته و قریب ۱۰ سال است که علی رغم فعالیت در تئاتر حرفه‌ای، ارتباطش را با فضای تئاتر دانشگاهی حفظ کرده است.
وی علاوه بر همکاری با گروه‌های مختلف به عنوان دستیار کارگردان و بازیگر، در مقام کارگردان نیز نمایش‌های مختلفی را به روی صحنه آورده است. همچنین در کارنامه وی سمت‌های اجرایی و مدیریت‌های مختلف هنری به چشم می‌خورد. با توجه به جایگاه و اهمیت جشنواره تئاتر دانشگاهی در فضای تئاتر کشور گفت‌وگوی سایت ایران تئاتر را با روشن در پی می‌خوانید.
***
فعالیت دبیرخانه از چه زمانی آغاز شد و در این مدت چه کارهایی انجام شده است؟
دبیرخانه این دوره از جشنواره با تاخیری چند ماهه از شهریورماه امسال فعال شد و از آنجایی که زمان قابل توجهی از دست رفته بود، تلاش کردیم تا هر چه سریعتر فراخوان جشنواره تدوین و منتشر شود. البته خوشبختانه جشنواره تئاتر دانشگاهی جشنواره‌ای شناخته شده است ولی با این وجود سعی کردیم اطلاع‌رسانی مناسبی در این خصوص انجام شود که منجر به مشارکت خوب دانشجویان در بخش‌های مختلف جشنواره شد. با تلاش دوستان در دبیرخانه جشنواره توانستیم زمان از دست رفته را جبران کنیم و در حال حاضر نیز طبق برنامه زمانبندی خودمان جلو می‌رویم. در بیشتر بخش‌ها مهلت ارسال اثر به پایان رسیده و نتایج بازخوانی‌ها اعلام شده و از اواخر همین ماه نیز بازبینی آثار در بخش‌ها مختلف شروع می‌شود. در این مدت با همکاری خانه تئاتر دانشگاهی، کارگاه‌های آموزشی را برنامه‌ریزی کردیم که برخی از آنها برگزار شد و برخی دیگر به زودی برگزار می‌شود. همچنین با همکاری مرکز هنرهای نمایشی رادیو، کارگاه آموزشی نمایش رادیویی برگزار کردیم. از دیگر اقدامات ما در این مدت اصلاح سایت جشنواره بود که به نظر من اقدام لازم و ارزشمندی بود. فعال سازی بخش انتشارات برای چاپ چند عنوان کتاب و جمع آوری متون برگزیده دانشجویان در دوره‌های گذشته برای چاپ نیز از دیگر اقدامات دبیرخانه جشنواره تاکنون بوده است و بسیاری برنامه‌های دیگر مثل پیگیری بخش بین‌الملل، ساماندهی آرشیو و...
فراخوان امسال چه تغییراتی نسبت به دوره‌های گذشته دارد و در کل آیا دبیرخانه امسال با تغییراتی همراه بوده است؟
من معتقدم نیستم که باید با تغییر مدیریت برنامه‌ها نیز تغییر کند و اصولا انجام تغییرات باید علمی، منطقی و ضروری باشد. ما در جشنواره چهاردهم در هیچ بخشی به صرف اینکه اقدامی جدید انجام داده باشیم، تغییر ایجاد نکردیم و به هیچ عنوان به دنبال ابداع و ثبت اولین‌ها نیستم. برای من مهم این است که جشنواره به خوبی برگزار شود. اسکلت و اساس فراخوان امسال نیز مانند دوره‌های گذشته است و برخی تغییرات انجام شده نیز به نظر من هماهنگی بیشتری با شرایط و امکانات ما داشت و نگاهمان به این تغییرات علمی و بر اساس تجربه بوده است. در مورد تغییراتی خارج از فراخوان نیز خوب هر دبیرخانه‌ای با تغییر دبیر شاهد ورود نیروهای جدید است که من هم سعی کردم از دانشجویان و فعالان دانشگاهی در بخش‌های مختلف دبیرخانه استفاده کنم. اتفاق بعدی، تغییر مکانی دبیرخانه بود که قبل از تحویل دبیرخانه به من انجام شده بود و من هم موافق این تغییر نبودم. فضای موجود برای یک دبیرخانه بین‌المللی با تمام فعالیت‌هایی که دارد به هیچ عنوان کافی نیست ولی این تصمیمی بوده که مسئولان انجام آن را لازم می دانستند و ما نیز سعی کردیم این موضوع در کار ما تاثیر نگذارد.
آیا به نظر شما اینکه هر دبیری با آمدنش تغییراتی را اعمال کند، خوب است یا خیر؟
همان طور که گفتم تغییر به صرف اینکه چون دبیر عوض شده باید حتما تغیراتی داشت، به هیچ وجه مناسب نیست. نیاز به تغییر باید احساس شود و این تغییرات همان طور که گفتم باید کارشناسی، بر اساس تجربه، منطقی، علمی و منطبق بر شرایط و امکانات باشد. معتقدم باید دستاورهای ارزشمند و مناسب گذشتگان را حفظ کرد و با اتکا بر تجربه‌های پیشین به جلو حرکت کرد. البته این سیستم تغییر هر ساله دبیر جشنواره نیز به نظر من خیلی مطلوب نیست. شما چند جشنواره در دنیا می‌شناسید که مسئولان آن هر سال تغییر کنند؟ از آنجایی که سیستم و ساختار منظمی برای این جشنواره‌ها وجود ندارد با ورود مدیران جدید، برخی سیاست‌ها نیز تغییر می‌کند. در حال حاضر نیز می‌بینید که در برخی محافل تئاتری این موضوع مطرح است که آیا دبیر فستیوال فجر باید هر سال تغییر کند و آیا این تغییر هر ساله به نفع تئاتر بوده است یا خیر؟ در مرکز هنرهای نمایشی تجربه‌ای شد که برخی مدیران برای سه سال مسئولیت برگزاری یک جشنواره را بر عهده گرفتند که به نظر اقدام مناسبی بوده است؛ چون اجازه می‌دهد برنامه‌ریزی‌ها دراز مدت باشد. به هر حال این نکته ایست که جای تامل بیشتر دارد و باید بررسی شود. همچنین باید دائمی بودن یک دبیرخانه از سطح حرف و ظاهر خارج شود و واقعا ساختاری دائمی و قاعده‌مند بگیرد که در حال حاظر چنین ساختاری وجود ندارد. برخی از آئین‌نامه‌ها، شرح وظایف و... نیز مربوط به سال‌ها پیش است که با توجه به شرایط فعلی نیاز به بازنگری دارد و به نظر من لازم است دانشگاهیان و مسئولان برای احیای دوباره جشنواره تئاتر دانشگاهی و نظام‌مند شدن آن همت کنند و اقداماتی انجام شود.
به نظر می‌رسد در دوره‌های اخیر دانشگاه‌ها و اساتید توجه کمتری به جشنواره دارند. نظرتان در این مورد چیست؟
اینکه توجه کمتری دارند را نمی‌پذیرم، چون این جشنواره اصلا بدون حضور دانشگاهیان و مشارکت آنها بی‌معنی خواهد بود و حضور و مشارکت خوب دانشجویان برای ارسال اثر در بخش‌های مختلف و همراهی اساتیدی که همواره با لطف و بدون چشم‌داشت این جشنواره را کمک می‌کنند نشان از توجه آنها به این جشنواره دارد. مشکلی که وجود دارد به اشخاص مربوط نیست، مشکل به کلیت دانشگاه‌ها خصوصا دانشگاه‌های تئاتری و رابطه آنها با جشنواره برمی‌گردد. دانشگاه‌ها باید توجه کنند که جشنواره تئاتر دانشگاهی با جشنواره فجر و... متفاوت است و باید ارتباط نزدیک‌تری با جشنواره داشته باشند. من درک نمی‌کنم که چرا باید یک دانشگاه برای در اختیار گذاشتن یک سالن از جشنواره پول بخواهد؟ چرا برخی دانشگاه‌ها برای در اختیار گذاشتن پلاتوی تمرین به دانشجویان خودشان دچار تردید هستند؟ جشنواره تئاتر دانشگاهی که محل تمرین ندارد، ما که مرکز هنرهای نمایشی نیستیم که امکانات داشته باشیم. امکانات ما دانشگاه‌ها هستند. در حال حاظر مشکل عدم توجه کامل برخی دانشگاه‌ها به این مسئله وجود دارد. در دانشگاه‌های غیرتئاتری که وضع به مراتب سخت‌تر است. چرا وقتی یک گروه به اسم یک دانشگاه در جشنواره حاضر می‌شود و حتی کسب رتبه و مقام می‌کند، نباید از سوی دانشگاه حمایت شود؟ ما تنها جشنواره‌ای هستیم که گروه‌ها به اسم دانشگاه‌هایشان در جشنواره حضور پیدا می‌کنند، ولی متاسفانه خیلی وقت‌ها این فقط یک اسم است و دیگر هیچ.
چه باید کرد که جشنواره از نظر کیفی رشد داشته باشد؟
اول اینکه باید ببینیم تعریف ما از کیفیت چیست؟ با چه ملاکی می‌گوییم رشد کیفی داشته‌ایم یا نداشته‌ایم؟ بله تئاتر علم است و پارامترهایی برای سنجش کیفیت وجود دارد، ولی هنر با ریاضی فرق دارد. یک فرمول نیست که نتیجه آن قابل لمس باشد و سلیقه نیز در آن دخیل است. بی‌شک انتخاب‌هایی که مثلا هر ترکیب سه نفره در بازخوانی، بازبینی و یا داوری دارند، مثل هم نیست. شاید نزدیک به هم باشد ولی مثل هم نیست. پس نمی‌توان به راحتی و قاطعانه درباره کیفیت نظر دارد. از طرفی در جشنواره، ما فقط محصول را درو می‌کنیم. چیزی نکاشته‌ایم که مسئول آن باشیم. هر سال آنچه که می‌بینیم نشان از بضاعت ما دارد و نشان از پتانسیل خود دانشگاه‌هاست. این به نحوه گزینش دانشجو، سیستم آموزشی در دانشگاه‌ها و... بر می‌گردد. اما مسائلی نیز هست که می‌توان با کنترل آن کیفیت را بالا برد. اول اینکه بستر را به نحوی فراهم کنیم که گروه‌های شناخته شده و با تجربه انگیزه حضور در جشنواره داشته باشند. وقتی جشنواره به اجرای عموم (حداقل در مورد برگزیدگان) منجر نشود و تسهیلاتی برای آنها در نظر نگیرد، خوب انگیزه حضور مجدد این گروه‌ها کم می‌شود و اگر به درستی به این مسئله دقت نشود به مرور جشنواره جایی می‌شود برای گروه‌های بسیار جوان دانشجو با هدف کسب تجربه. باید تلاش کرد حضور در جشنواره یک اعتبار باشد. این اعتباربخشی، باعث افزایش کیفیت می‌شود. از طرفی هرچه مشارکت دانشجویان بیشتر باشد، امکان بیشتری وجود دارد که آثار بهتری انتخاب شوند. مسلما انتخاب چند کار از بین 500 اثر متفاوت است تا از میان 50 اثر. همچنین باید بستر را به نحوی فراهم کرد که گروه‌ها و آثار باکیفیت فرصت دیده شدن داشته باشند و این کار نیز زمانی میسر می‌شود که ملاک انتخاب‌ها خود اثر باشد و نه مسائل حاشیه‌ای. ما در دبیرخانه چهاردهم سعی کرده‌ایم با توجه به نکاتی که عرض کردم شرایط را به نحوی فراهم کنیم که جشنواره‌ای با کیفیت داشته باشیم. اینکه چقدر موفق هستیم باید بعدا در مورد آن قضاوت شود.
[:sotitr1:]چرا امسال به جای برگزاری جشنواره منطقه‌ای، جشنواره سراسری برگزار کردید؟ به نظر شما اگر دانشگاه‌های بیشتری در برگزاری جشنواره سهیم باشند و جشنواره در شهرهای بیشتری پخش شود، بهتر نیست؟
جشنواره منطقه‌ای یعنی چه؟ آیا اگر یک گروه از بوشهر برود گرگان این یعنی منطقه‌ای؟ جشنواره منطقه‌ای که نباید تنها یک اسم باشد. وقتی کشور به تقسیمات کوچک تبدیل شود و استان‌های هم جوار با هم رقابت کنند می‌شود جشنواره منطقه‌ای و حداقل در کشور باید 4 تا 5 منطقه باشد. زمانی در همین جشنواره تئاتر دانشگاهی ما 4 جشنواره منطقه‌ای داشتیم، ولی به مرور و تا دوره دوازدهم که آئین‌نامه برگزاری جشنواره مناطق شکل مدونی نیز گرفته بود ما تنها 2 جشنواره منطقه‌ای برای دانشجویان سایر رشته‌ها (غیر تئاتری) در شهرستانها داشتیم. من معتقد بودم یا باید شرایط و بودجه‌ای فراهم کرد که تعداد جشنواره مناطق بیشتر باشد و یا اگر قرار است دو جشنواره برگزار کنیم، یک جشنواره سراسری و کشوری بهتر خواهد بود. متاسفانه در شرایط فعلی دانشگاه‌ها تمایل کمتری به میزبانی جشنواره تئاتر در شهرستانها دارند و انتخاب دانشگاه میزبان نیز شکل دستوری ندارد که ما یا وزارت علوم بگوید فلان دانشگاه باید میزبان باشد و آنها هم قبول کنند. همان‌طور که گفتم وقتی قرار است یک گروه از شرق به غرب و یا از جنوب به شمال کشور برود دیگر اسمش جشنواره منطقه‌ای نیست و در این شرایط بهتر است که جشنواره وسیع شود و کشوری باشد. ما نیز در این طرح جدید جشنواره را وسیع‌تر کرده‌ایم و میزبان گروه‌های بیشتری خواهیم بود، ولی در قالب برگزاری یک جشنواره. مسلماً اگر دانشگاه‌ها همراه‌تر باشند و نگاهشان به هنر تئاتر و این جشنواره فرهنگی‌تر باشند و هزینه و امکانات لازم نیز فراهم شود، هر چه تعداد این جشنواره‌ها بیشتر شود بهتر است.
افزایش رشنه تئاتر در شهرستانها را چگونه می‌بینید و این امر چه تاثیری بر جشنواره دارد؟
مسلما هر چراغی که به اسم تئاتر روشن شود ما از آن استقبال می‌کنیم. هرچند بازار کار و شرایط ورود به عرصه حرفه‌ای چندان مناسب نیست، ولی تاسیس دانشکده‌های تئاتری در سراسر کشور می‌تواند پاسخ مناسبی باشد به درخواست‌های علاقه‌مندان هنر تئاتر در کشور و در نهایت به ارتقای سطح علمی و کیفی تئاتر می‌انجامد. در حوزه تئاتر دنشگاهی نیز افزایش این دانشکده‌ها بستری خواهد بود برای معرفی و کشف استعدادهای تئاتری در شهرستانها که از طریق حضورشان در جشنواره میسر می‌شود.
در این دوره مشارکت دانشگاه‌های تئاتری در شهرستانها در جشنواره چگونه بوده است؟
امسال ما از همه دانشکده‌های تئاتری در سراسر کشور درخواست داشتیم و سعی کردیم به تئاتر شهرستان نگاه حمایتی داشته باشیم و در حال حاظر هم برای بازبینی مرحله دوم گروه‌های تئاتری از همه دانشگاه‌ها اثر داریم.
مبلغ کمک هزینه به گروه‌ها چقدر است و آیا در این خصوص نگاه حمایتی دارید؟
هنوز میزان دقیق کمک هزینه‌ها در بخش‌های مختلف مشخص نیست، چون همه چیز بستگی به میزان جذب مشارکت‌های مالی از دیگر ارگان‌ها دارد. آنچه براساس امکانات موجود و بودجه خود جشنواره پیش‌بینی کرده‌ایم متاسفانه مبلغ قابل توجهی نیست. هرچند سعی کرده‌ایم نسبت به دوره‌های گذشته افزایش نسبی داشته باشیم، ولی باز هم ناچیز است و همه سعی خود را می‌کنیم که این مبلغ افزایش پیدا کند. البته باید به این نکته نیز توجه داشت که خود دانشگاه‌ها نیز در حمایت از گروه‌هایشان مسئول هستند. ما تنها جشنواره‌ای هستیم که در کنار نام کارگردان، نام دانشگاه نیز ذکر می‌شود و گروه‌ها با نام دانشگاه‌هایشان در جشنواره حضور می‌یابند پس توقع زیادی نیست اگر دانشگاه‌ها از گروه‌های خودشان حمایت کنند، خصوصا دانشگاه آزاد. اگر دانشگاه‌ها در این مسئله ورود پیدا کنند، بخشی از این مشکلات رفع می‌شود.
در این سال‌ها نفرات کمی به تئاتر حرفه‌ای معرفی شده‌اند. چرا؟ آیا دبیرخانه جشنواره چهاردهم در این زمینه برنامه‌ای دارد؟
باید دید ملاک ما از اینکه می‌گوییم نفرات کمی به تئاتر حرفه‌ای معرفی شده‌اند، چیست؟ آیا بستر مناسب برای معرفی این افراد فراهم بوده است؟ وقتی آثار برگزیده امکان اجرای عموم و دیده شدن پیدا نمی‌کنند چگونه باید انتظار داشت که این افراد به تئاتر حرفه‌ای معرفی شوند؟ ما سعی می‌کنیم شرایط را برای حضور گروه‌های برتر و با کیفیت تئاتر دانشگاهی در جشنواره فراهم کنیم و همه تلاش ما در جشنواره چهاردهم این است که آثار برگزیده امکان اجرای عموم داشته باشند. ما هیچ سالنی در اختیار نداریم که بخواهیم برای اجرای عموم در اختیار گروه‌های دانشگاهی بگذاریم ولی سعی می‌کنیم با تالارهای مختلف در این زمینه مذاکره کنیم و تفاهم نامه‌هایی داشته باشیم.
کمی درباره بخش‌های مختلف جشنواره توضیح دهید؟
چهاردهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر دانشگاهی در 10 بخش شامل: مسابقه تئاتر صحنه‌ای ویژه دانشجویان تئاتر و دانشجویان سایر رشته‌ها (غیر تئاتری)، تئاتر خیابانی و نمایش‌های میدانی، پایان نامه‌های برتر، نمایشنامه‌‌خوانی، پوستر تئاتر، نمایش‌های رادیویی، پژوهش، مسابقه نمایشنامه‌نویسی و بخش ویژه مدرسان در تهران برگزار می‌شود. همچنین در کنار گروه‌های ایرانی، نمایش‌هایی نیز از سایر کشورها در بخش بین‌الملل خواهیم داشت. در کنار این بخش‌ها، کارگاه‌ها و نشست‌های آموزشی و تخصصی، سمینار علمی و پژوهشی و نمایشگاه پوستر نیز برگزار خواهیم کرد.
حرف آخر
به همه دوستانم در دبیرخانه جشنواره که تا این لحظه زحمات زیادی کشیده‌اند خسته نباشید می‌گویم. من و همکارانم تمام سعی خود را خواهیم کرد تا جشنواره‌ای در شان تئاتر دانشگاهی برگزار کنیم و امیدوارم جشنواره چهاردهم جشنواره‌ای ماندگار باشد.