نگاهی به برگزاری جشن اردیبهشت تئاتر ایران
رضا آشفته: امسال شاهد برگزاری چهارمین جشن اردیبهشت تئاتر ایران در تهران و مراکز ۳۰ استان دیگر خواهیم بود.
اینکه طی چند روز مراکز استان‌ها به بهانه یک جشن که برای تئاتر و اهل تئاتر برگزار می‌شود، عده‌ای کنار هم قرار بگیرند، ارزشمند است. یعنی تئاتر و تئاتری‌ها ارزشمند هستند که به پاس زحمات و تلاش‌های پیگیرانه و خلاقانه آنان چنین جشن و یادبودی برگزار می‌شود. فقط هم تقدیر نیست. این جشن و برگزاری آن، ضرورت بودن تئاتر را در تمام کشور برای رشد و ارتقاء فرهنگی گوشزد می‌کند. حالا یک شب جمعی تئاتری به اتفاق مسوولان و مدیران فرهنگی گرد هم خواهند آمد تا یادی از تئاتر و ارزشمندی آن کنند که این خود هم فال است و هم تماشا.
سه دوره از برگزاری جشن اردیبهشت تئاتر در سراسر ایران می‌گذرد. سه دوره قبلی برای خود مزایایی داشت از جمله این که مسوولان در شهرستانها هم بر ضرورت داشتن تئاتر و هم حمایت از هنرمندان تئاتر آگاه شوند. همین خود زمینه‌ساز و ساخت تالارها، تثبیت و حمایت از گروههای حرفه‌ای و نیمه‌حرفه‌ای، بالا بردن میزان خلاقیت و رشد فرهنگی از طریق برگزاری کارگاه‌های آموزشی، گسترش فعالیت‌ها و تولیدات تئاتری و ارتقاء سطح کیفی آن را موجب شده است. مطمئنا هنوز هم برای پیشبرد تئاتر باید بیش از این‌ها برنامه‌ریزی و حمایت صورت گیرد؛ اما در همین حد هم می‌توان متوقع بود که هر سال نسبت به سال بعد شاهد یک یا چند گام به جلو خواهیم بود.
تئاتر و ناهنجاری‌های اجتماعی
همیشه بین تئاتر - البته به عنوان زیرمجموعه‌ای از فرهنگ - و ناهنجاری‌های اجتماعی رابطه‌ای دو سویه وجود داشته است. یعنی هرچه بودجه صرف تولید تئاتر و امور فرهنگی شود، از آن سو از میزان ناهنجاری‌ها کاسته خواهد شد. بنابراین خرج تئاتر کردن نه تنها سودمند است که در ارتقاء فرهنگ جامعه بسیار موثر خواهد بود. به یقین می‌توان از طریق تئاتر که خود ابزاری کارآمد و آموزش دهنده است، جلوی بسیاری از ناهنجاری‌ها و مفاسد اجتماعی را گرفت. حالا در هر شهری مسوولانش به فکر راه‌اندازی تئاتر و دیگر هنرها باشند، بی چون و چرا در پیشرفت و آبادانی شهر و دیار خود کوشیده‌‌اند و به جای بالا رفتن آمارهای خطرناک و دلهره‌آوری مانند بیکاری، اعتیاد، سرقت ، فروش مواد مخدر ، زورگیری و غیره می‌توان چشم امید داشت به فعالیت‌های عمده فرهنگی که در تمام ابعاد و لایه‌های اجتماعی حضوری پر رنگ و موثر داشته باشند.
تالارهای تخصصی
یکی از راه‌های استقرار تئاتر در شهرستانها راه‌اندازی تالارهای تخصصی و چندگانه و تجهیز آنها به امکانات صوتی و تصویری است. مطمئناً با پایین‌ترین بودجه هم می‌توان تالار راه‌اندازی کرد؛ اما در شهرهای متوسط و بزرگ، بزرگ شدن تالارها در جذب مخاطبان تئاتری موثر خواهند بود. بنابراین با توجه به میزان جمعیت و گستردگی شهرها می‌توان از یک تا چند تالار را برای هر شهر در نظر گرفت. علاوه بر وزارت ارشاد، شهرداری‌ها بیشتر از دیگر نهادها در راه‌اندازی و اداره این تالارها می‌‌توانند نقش موثری داشته باشند. مسوولان هر شهری که دلسوزتر و فرهنگ مدارتر باشند، این ضرورت را با جان و دل ممکن می‌کنند؛ چراکه در نبودن مراکز فرهنگی باید به دنبال ساخت و ساز زندان‌ها و کانون‌های اصلاح و تربیت رفت. این بازی قاعده خاص خود را دارد، در هر شهری که گسترش و شکوفایی فرهنگی موج بزند، هیچگاه نمی‌توان سراغی از معایب و نواقص اجتماعی گرفت. احداث و نگهداری تالارهای تئاتر یک راه اساسی برای چیره شدن بر ناهنجاریهاست.
تولید تئاتر
برای تولید تئاتر نیاز به چند کارگردان، چندین بازیگر، تکنسین طراحی نور، صدا، چهره‌پردازی، لباس، دکور، آهنگساز و یک گروه فنی برای کنترل میز صدا و نور و تجهیزات تصویری در تالارها وجود دارد. این افراد را باید استخدام کرد و به ازای این مسوولیت از آنان فعالیت عمده هنری و فرهنگی خواست. تثبیت گروههای نمایشی حرفه‌ای در تالارهای نمایش یک راه اساسی برای تولید آثار در خور تامل است. این افراد بنابر گرایش‌ها و مطالعات و سوابق هنری خود از پس انواع گونه‌های نمایشی برخواهند آمد. تنوع اجرایی نیز ضمن زمینه ساز کردن رقابت سالم بین گروهای نمایشی، تنوع مخاطب را هم ممکن می‌کند. هر شهر نیاز به گروههای هنری متنوع با گرایشات و تعلقات فکری و اجرایی متفاوت دارد تا همه گروههای سنی و فکری را از تولیدات ارزشمند خود سیراب گردانند. توجه به تئاتر از پیش از دبستان یک اصل است تا عادت به تئاتر دیدن تبدیل به وجهه‌ای فرهنگ‌ساز در بین خانواده‌ها و اجتماع تلقی شود. بنابراین تثبیت گروه‌ها می‌تواند تضمین‌کننده برقراری تئاتر در طول سال در هر شهر بزرگ و کوچکی باشد.
مخاطب تئاتر
مخاطب تئاتری و اندیشیدن به آن خود یک ضرورت است. نمی‌توان از بیت‌المال هزینه کرد اما ندانست برای چه کسانی و به چه منظوری. باید مخاطب تئاتر را بنابر سن و سال و ذوق و سلیقه دسته‌بندی کرد و برای همه آنان خوراک روحی و روانی تولید کرد. البته سرگرم‌کنندگی یک وجه غیر قابل انکار برای هر اثر نمایشی است چراکه تماشاگر برای دیدن و لذت بردن پا به تالار نمایشی می‌گذارد و برای این منظور وقت می‌گذارد و حتا پول هزینه می‌کند. باید به افراد آموزش داد که برای رسیدن به اهداف فرهنگی و برخورداری از پرستیژ و آگاهی باید بخشی از درآمد خود را صرف امور فرهنگی کنند. این هزینه با حمایت از گروههای هنری و تولیدات بهتر و پیوسته‌تر خواهد شد. در صورت نبودن بودجه برای تولید نمی‌توان شاهد رشد و پیوستگی در تولید آثار نمایشی بود. الان هم دولت با حذف یارانه‌ها و پرداخت آن به مردم به نوعی بر حضور و مشارکت مردم در ایجاد فضاهای فرهنگی تاکید می‌کند. شاید برخی معتقد باشند که در بخش عمده‌ای از جامعه هنوز هم غم نان وجود دارد اما از سوی دیگر هم باید متوجه باشیم که فقر فرهنگی بسیار خطرناک‌تر از فقر اقتصادی خواهد بود. فرهنگ است که انسان را در برابر ناملایمات استوار می‌کند وگرنه بیشتر از عواقب فقر اقتصادی از عواقب فقر فرهنگی متضرر می‌شویم.
تجلیل از بزرگان
اهل تئاتر سال به سال پیر و فرسوده می‌شوند و به جای آنان نیروهای تازه نفس جایگزین خواهند شد. باید ضمن برقراری ارتباط بین نسل‌ها بر ضرورت حمایت پیوسته و تجلیل و سپاسگذاری از اهل فرهنگ و هنر با برگزاری چنین جشن‌ها و مراسمی تاکید کرد. تقدیر از اهل فرهنگ یک ضرورت بدون چون و چراست. نخبگان و فرهیختگان جامعه سپری خواهند کرد. اینان گوهرهای ناب جامعه هستند و وجود آنان است که ضمانت‌کننده سلامت جامعه خواهد بود. باید به بهانه‌های مختلف بر شناساندن این بزرگواران به نسل‌های جوانتر تاکید کرد. در همسویی اینان است که جامعه با فرهنگی پویا و پیوسته مواجه خواهد شد. اینان خود تداعی‌گران هویت ملی ما هستند. جشن اردیبهشت تئاتر ایران ضمن شناساندن بزرگان تئاتری بر حضور مفید و موثر آنان در راه تعالی تئاتر پافشاری می‌کند. بزرگان فرهنگ هیچگاه از تئاتر و فعالیت‌های فرهنگی حذف نخواهند شد، بلکه حضور آنان راهنمای نسل¬های جوانتر است تا تکاپوی بیشتر بر فضاهای فرهنگی کشور حاکم شود. به هر تقدیر وجود اینان است که بانی تولید تئاتر و ایجاد فرهنگ ناب و ارتقاء جامعه می‌شود. بنابراین حمایت پیوسته از اهل تئاتر خود یک اصل بنیادین در حمایت از فرهنگ ایرانی است.