پوستر تنها وجه تئاتر است که باقی می‌ماند

به گزارش سایت ایران تئاتر، حمید سمندریان در ابتدای این جلسه با یادی از مرتضی ممیز سخنان خود را آغاز کرد و گفت: «همه ما او را دوست داریم اما خوشبختانه کسانی جای او را پر کردند و خود او نیز از این بابت راضی است.»
وی با اشاره به اولین طراحی‌های پوستر تئاتر ایران عنوان کرد: «اوایل وقتی که کار تئاتر آماده می‌شد روی یک کاغذ، اطلاعات مربوط به نمایش را می‌نوشتیم و به مغازه‌ها می‌بردیم تا کاغذ را بر روی شیشه مغازه بچسبانند که از این طریق مردم از به صحنه رفتن تئاتر مطلع شوند.»
سمندریان یادآور شد: «اغلب مغازه‌دارها دوست نداشتند که این کار را انجام دهند؛ چرا که تئاتر را یک امر غیرضروری برای اجتماع تلقی می‌کردند.»
وی با بیان اینکه با وجود افرادی چون امیر اسمی، ابراهیم حقیقی و محمد یعقوبی پوستر تئاتر رونق گرفته و مردم از اجرای نمایش‌ها مطلع می‌شوند، تصریح کرد: «احترام تئاتر امروزه بالا رفته است چرا که به این حرکت جدی‌تر نگاه می‌شود.»
این هنرمند پیش‌کسوت هنر را از ارکانی دانست که باعث رشد اجتماع می‌شود و افزود: «نباید هنر تئاتر نادیده گرفته شود، هنر شما در درون شما رشد می‌کند. همچنین اگر هر چیزی در جامعه کم شود آنقدر تأثیرگذار نیست ولی اگر هنر در جامعه کم و نادیده گرفته شود، واقعیت بشری کسری می‌آورد و این در ذات هنر نهفته است.»
ابراهیم حقیقی از طراحان به نام گرافیک در ادامه جلسه اظهار کرد: «مفاخر فرهنگی ما کسانی هستند مانند حمید سمندریان که با تمام مشکلات موجود همچنان پایداری کردند و چراغ راه را روشن نگاه داشته‌اند.»
وی سپس با بیان اینکه در گذشته چیزی به عنوان پوستر تئاتر وجود نداشت، عنوان کرد: «در گذشته تئاترهای عوامانه‌ای بودند که گاهی سالن‌های سینما را هم اشغال می‌کردند و اعلان‌هایی که داشتند رنگی بوده و شبیه به اعلان فیلم فارسی‌های آن زمان بودند. اولین پوستر تئاتری که طراحی کردم برای نمایش راهبه‌ها بود که آن کار هم توسط اهالی تئاتر و هم طراحان گرافیک دیده شد.»
حقیقی با اشاره به طراحی پوستر نمایش "کرگدن" کاری از حمید سمندریان گفت: «این کار بسیار پر بازیگر بود و حدود 100 بازیگر در آن ایفای نقش می‌کردند. پوستر نمایش "کرگدن" اولین پوستری است که آن را در کارنامه کاری‌ام به عنوان اولین طراحی حرفه‌ای‌ام تلقی می‌کنم؛ چرا که بابت آن دستمزد گرفتم. در واقع اولین دستمزد حرفه‌ای‌ام را از دست سمندریان دریافت کردم و وارد این راه شدم.»
سمندریان در ادامه تصریح کرد: «مرحوم مرتضی ممیز و ابراهیم حقیقی نه تنها پوسترهایی به شکل نقاشی‌‌هایی زیبا را طراحی می‌کردند، بلکه در آن پوستر مفاهیمی که در نمایشنامه وجود داشت را هم معرفی می‌کردند.»
وی افزود: «در واقع مردم با دیدن پوستر نمایش به ماهیت و کیفیت نمایش روی صحنه پی می‌بردند و بدون اینکه نمایش را دیده باشند، می‌دانستند که نمایش قرار است چه بگوید.»
این کارگردان پیش‌‌کسوت عرصه تئاتر در ادامه یادآور شد: «مرتضی ممیز و ابراهیم حقیقی همیشه موقع تمرینات نمایش حاضر می‌شدند و اطلاعات لازم را از من می‌پرسیدند  در پایان پوستری که طراحی می‌کردند مکمل اجرایی بود که می‌خواستم به صحنه ببرم و این کار هر کسی نیست.»
وی با بیان اینکه حقیقی و زنده‌یاد ممیز بارها و بارها سر تمرینات حاضر می‌شدند، گفت: «حتی برخی مواقع ابراهیم حقیقی در کار میزانسن من دخالت می‌کرد و من این را به هر کسی اجازه نمی‌دهم. نظر او را می‌پرسیدم می‌پذیرفتم و انجام می‌دادم و اغلب هم متوجه می‌شدم که نظرش درست بوده است.»
سمندریان خاطرنشان کرد: «بدون غلو می‌گویم که گاهی حقیقی نمایش‌هایی را به صحنه آورده که از عملکرد صحنه‌ای او چشمانم باز مانده است.»
وی در ادامه اضافه کرد: «به محمد یعقوبی به قدری اعتقاد دارم که وزنی از کار خودم را به گردن او انداختم و آن تدریس آموزشگاهم است. همچنین درباره امیر اسمی باید بگویم او از جمله طراحانی است که بدون حضور در سالن نمایش طراحی به من داده که گویی جلوتر منظور نمایشنامه را فهمیده است.»
محمد یعقوبی نویسنده و کارگردان تئاتر با بیان اینکه طراحی پوستر یکی از مهم‌ترین عناصر کار تئاتر است، گفت: «به عنوان کارگردان هر چه می‌خواهم به طراح پوستر نیز می‌گویم. مهم این است که طراح پوستر بتواند ایده را مطرح کند.»
وی ادامه داد: «بعضی از طراحی‌های پوستر، داستان نمایش را بازگو می‌کنند در حالی که طراحی پوستر باید ایده را مطرح کند. راز ماندگاری همکاری من و امیر اسمی نیز در این است چرا که او در طراحی‌هایش مفهوم و ایده را بیان می‌کند.»
استاد سمندریان با اشاره به اینکه در گذشته برخی از طراحان با وی همکاری نمی‌کردند، گفت:‌ «آن زمان طراحی پوستر تئاتر را کار سخیفی می‌پنداشتند، ولی بعد فهمیدند که پوستر تئاتر مانند یک نقاشی می‌توانند مفهوم داشته باشد.»
امیر اسمی رئیس انجمن طراحان پوستر تئاتر با اشاره به آغاز فعالیت خود عنوان کرد: «از سال 76 با کار یعقوبی فعالیتم را آغاز کرد. آن زمان پوسترها دو رنگ بود و چاپ دست خود گروه نبود. همچنین در آن سال‌ها محل نصب پوستر داشتیم و شب تا صبح با شوق و ذوق تمام پوسترها را می‌چسباندیم.»
وی افزود: «هم‌اکنون هر طراحی براساس سبک و سیاق خودش کار می‌کند ولی پوستری که از زیر دست طراح حرفه‌ای بیرون می‌آید، جذاب است و کاربرد دارد.»
در ادامه ابراهیم حقیقی با اشاره به طراحی پوستر تئاتر در دهه 50 و 60 و مقایسه آن با این دوره عنوان کرد: «تفاوت اصلی در خود سفارش است. آن زمان کارگاه نمایش و تماشاخانه سنگلج بودجه را به این کار اختصاص داده بودند، در حالی که در حیطه دانشجویی چنین بودجه‌ای وجود نداشت و اگر تنها نمایش فروش خوبی در گیشه داشت، دستمزدی به طراح تعلق می‌گرفت.»
وی یکی از مهم‌ترین اتفاقات در تئاتر ایران را طراحی پوستر دانست و اظهار کرد: «یعقوبی به ایده در طراحی پوستر تئاتر و سمندریان هم به روح در پوستر تئاتر اشاره کردند. این دو تعریف ماهوی دارند و هیچ معیار سنجشی برای آن وجود ندارد. در تقسیم‌بندی خود پوستر نمی‌توانیم پوستر کالای غیر فرهنگی را دارای روح تلقی کنیم، ولی طراحی پوستر تئاتر دارای روح است و طراحی پوستر تئاتر دارای نوعی روح معنوی است.»
این هنرمند پیش‌کسوت ادامه داد: «طراح پوستر براساس متن اولیه، متن ثانویه‌ای را ارائه می‌دهد.»
وی تصریح کرد: «در هر شرایطی طراح پوستر باید نظرات کارگردان را در نظر داشته باشد و باید در ارائه، متن ثانویه‌ای را ضمن توجه به نظر کارگردان ارائه دهد.»
حقیقی با بیان اینکه خوشبختانه پوستر تئاتر هیچ وقت از مد تبعیت نکرده است گفت: «تاریخ پوستر ایران همیشه در مقام والایی بوده و همیشه وقتی آن را با پوستر سینما مقایسه می‌کنیم در‌می‌یابیم که طراحی پوستر تئاتر در مقام والاتری قرار دارد.»
محمد یعقوبی نیز در ادامه یادآور شد: «پوستر باید در راستای خوانش اجرا باشد. برای مثال نمایش "یک دقیقه سکوت" را یک بار من و یک بار هم آیدا کیخایی کارگردانی کرده و طراحی پوستر هر دو نمایش که امیر اسمی به عهده داشت، کاملاً از همدیگر متمایز است.»
این کارگردان تئاتر در پایان سخنان خود تصریح کرد: «طراحی یک پوستر تنها وجهی از اجراست که بی‌تردید باقی می‌ماند.»