آیا پژوهشکده تئاتر سنتی تاسیس میشود؟
تردید نکنید که نمایش‌های آئینی و سنتی پشتوانه واقعی و تکیه‌گاه تئاتر امروز ما هستند و بدون توجه جدی و شناختمند به آن‌ها امکان برنامه‌ریزی و مهندسی تئاتر میسر نیست.
برگزاری جشنواره نمایش‌های آئینی و سنتی که به صورت دوسالانه توسط مرکز هنرهای نمایشی برگزار میشود اگرچه حرکتی جریان‌ساز و موثر است اما کافی نیست و می‌طلبد تا متولیان امر نگاه ویژه‌تری به این گونه نمایشی در سطوح مختلف اعم از برنامه‌ریزی، سرمایه‌گذاری، پژوهش و اجرا و جشنواره داشته باشند.
کارشناسان و صاحب نظران بر این باورند توجه به تئاتر آئینی سنتی و تقویت و گسترش آن باعث ارتقای روحیه همگرایی و دوستی در کشور میشود. همدلی و همگرایی هنرمندان و اهالی رسانه برای رسیدن به میراث مشترک که ریشه در قرن‌ها و سده‌ها دارد با طراحی¬های فرهنگی و هنری و تعاملات گسترده و تبادل تجارب، دیدگاه¬ها و همکاری¬ها امکان‌پذیر است و قطعاً با برگزاری چنین جشنواره ای و هم¬اندیشی اهالی فرهنگ و هنر می‌توان به این اهداف رسید.
"محمدحسین ناصربخت"، نویسنده و کارگردان تئاتر مدیری که سابقه دبیری جشنواره آئینی و سنتی را هم در کارنامه اش دارد، معتقد است: جشنواره نمایش های آیینی سنتی، در دوره پس از انقلاب، یکی از جاهایی بوده که گروه‌های نمایش آیینی توانستند تلاش‌هایشان را به عرصه ظهور برسانند.
وی با اشاره به اینکه داشتن یک پژوهشکده و یک تماشاخانه دائمی اجرا برای نمایش‌های سنتی یک آرمان است، اضافه می‌کند: جشنواره در نبود تماشاخانه و بنیادی برای نمایش‌های سنتی، سعی کرده وظایف آن دو را انجام دهد؛ هرچند که این کار ایده‌آل نیست، اما حداقل این مناسبت باعث شده برخی از این گروه‌ها امید داشته باشند که هر سال یا هر دوسال، توجهی به آنها میشود.
ناصربخت اجرای عمومی در طول سال نمایش‌های آیینی را آرمان برگزارکنندگان جشنواره برشمرده و توضیح می‌دهد: باید به سمتی برویم که نمایش‌ها فقط به زمان برگزاری جشنواره محدود نشوند و در تمام طول سال هم اجرا شوند؛ هرچند که این اتفاق در سال‌های اخیر افتاد و به آثار بخش صحنه‌ای اجرای عمومی داده شد.
وی بر وجود سالنی ویژه نمایش‌های آیینی سنتی تاکید می‌کند و می‌افزاید: ما باید سالن ویژه نمایش‌های آیینی سنتی داشته باشیم که معماری آن هم با این قبیل نمایش‌ها بخواند تا فرصتی برای گروه‌ها به وجود آید و اینها بتوانند برای اجرای عموم تولید مستمر داشته باشند.
دبیر سابق جشنواره نمایش‌های آیینی سنتی، نقش جشنواره در جلوگیری از فراموش شدن برخی نمایش‌های ایرانی را موثر می‌خواند و اظهار می‌دارد: جشنواره نمایش‌های آیینی سنتی به طور نسبی و در نبود بنیاد و پژوهشکده مربوطه، کارهایی را انجام داده و به خصوص در مورد برخی اشکال مثل تعزیه مثمرالثمر بوده؛ اما در مورد برخی اشکال هم مثل نمایش‌های شادی آور کمتر توانسته تاثیرگذار باشد زیرا شرایط طبیعی حضور آن نمایش‌ها فراهم نبوده است.
وی با بیان اینکه جشنواره نمایش‌های آیینی سنتی به تنهایی نمی‌تواند در حفظ نمایش‌های ایرانی تاثیرگذار باشد، خاطرنشان می‌سازد: باید حتما بنیاد نمایش‌های آیین سنتی و پژوهشکده آن تشکیل شود و همواره گروه‌های نمایشی که در این زمینه فعال هستند، این امکان را داشته باشند تا کارهایشان را عرضه کنند.
رحمت امینی، نویسنده و کارگردان تئاتر نیز معتقد است: نمایش‌های آیینی سنتی باید مستحکم‌ترین جایگاه را میان انواع نمایشی در کشور داشته باشد؛ چراکه شیوه‌های اجرا همراه با مضامین، کاملا برآمده از فرهنگ، سنت و آیین‌های خودمان است و زادبوم این نوع نمایش‌ها در همین کشور است.
وی با بیان اینکه ورود تئاتر غربی از دامنه نفوذ نمایش‌های کهن ایرانی کاسته است خاطرنشان می‌کند: با کمی توجه می‌توانیم بهره‌های زیادی از نوع نمایش آیینی و سنتی ببریم، ولی غافلیم؛ البته بخشی از رفع این تغافل و زنده کردن این نمایش‌ها به واسطه جشنواره نمایش‌های آیینی سنتی انجام میشود و برگزاری چنین جشنواره‌ای این فرصت را فراهم می‌آورد تا یادمان نرود دارای پیشینه قابل توجه نمایش ایرانی بوده و هستیم.
امینی ابراز امیدواری می‌کند: در کنار جشنواره نمایش‌های آیینی سنتی، جریان عمومی این نوع نمایش‌ها نیز حفظ شود و می‌افزاید: مرکز هنرهای نمایشی در حوزه نمایش آیینی سنتی تلاش‌هایی کرده و مثلا تالار سنگلج قرار است جایگاهی برای نوع تفکر نمایش ایرانی باشد که خوب است؛ ولی به نظرم کم است و این نوع نمایش جای آن را دارد که در محیط‌های شهری و فرهنگسراها نیز اجرا شود.
این مدرس تئاتر پیشنهاد می‌دهد: جشنواره نمایش‌های آیینی سنتی از معدود جشنواره‌هایی است که باید در طول سال به معنای درست کلمه فعال باشد؛ یعنی دبیرخانه داشته باشد، نه فقط برای دریافت و ثبت متون، بلکه دبیرخانه‌ای که مدام با گروه‌های آیینی سنتی در تماس باشد، به آنها سر بزند و در جریان مشکلاتشان قرار بگیرد تا زمانی‌که جشنواره برگزار شود و در این حالت است که یک جشنواره عالی خواهیم داشت که از دل آن تعدادی کار در می‌آید که در طول سال اجرا میشود و بخش عمده‌ای از نیاز مخاطبان را پر می‌کند.
امینی همچنین خواستار فعالیت یک دبیر در چندین دوره از جشنواره شد.
عادل بزدوده، نویسنده و کارگردان تئاتر یکی از محاسن جشنواره نمایش‌های آیینی سنتی را این می‌داند که دست‌اندرکاران متوجه می‌شوند در اقلیم‌های مختلف چه سنت‌ها و آیین‌هایی وجود دارد و این آیین‌ها در جشنواره به مردم معرفی می‌شوند.
وی خواستار اختصاص جایگاه و پایگاه اساسی برای انواع نمایش‌ها میشود و می‌گوید: باید در طول سال این نوع نمایش‌ها در سراسر ایران و نه فقط در تهران به اجرا دربیاید؛ در حالی که متاسفانه هنوز چنین برنامه‌هایی فقط در مرکز اتفاق می‌افتد و به نظر من باید هرازگاهی جشنواره‌ها به یکی از شهرستان‌ها داده شود و شهرهای بیشتری در طول سال درگیر شوند.
بزدوده همچنین با اشاره به زحمتی که گروه‌ها برای آماده‌سازی نمایش‌ها متحمل می‌شوند، اظهار می دارد: باید این گروه‌ها با برنامه‌ریزی دقیق در طول سال در سالن‌هایی که مورد نظرشان است، در شهرستان‌های مختلف به اجرای مستمر و یک ساله بپردازند تا هم به لحاظ درآمدزایی برای گروه خوب باشد و هم این فرهنگ و سنت که تبدیل به یک نمایش دیداری شده، جای خود را باز کند.
این نویسنده و کارگردان تئاتر با تاکید بر نقش جشنواره نمایش‌های آیینی سنتی در جلوگیری از فراموش شدن برخی آیین‌های کهن ایرانی، تصریح می‌کند: کسی نمی‌تواند منکر اثر مثبت جشنواره نمایش آیینی و سنتی باشد؛ اما مهم این است که بعد از جشنواره چه اتفاقی می‌افتد و با تمام شدن جشنواره، بعد از آن چه میشود و گروه‌ها چه می‌کنند؟ فقط دو اجرا در جشنواره یا بیست و سی اجرا برای نمایش‌ها کافی نیست و به عبارتی هم هدر دادن بیت‌المال است و هم اینکه گروه در طول سال علاف می‌ماند.