تئاتر سنتی تا رسیدن به تئاتر ملی فاصله‌ای ندارد
مراسم اختتامیه پانزدهمین جشنواره بین‌المللی نمایش‌های آئینی سنتی روز گذشته ۱ مردادماه با حضور "حمید شاه‌آبادی"ـ معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ـ ، "حسین مسافرآستانه"ـ مدیرکل هنرهای نمایشی ـ و جمعی از هنرمندان در محوطه بیرونی تالار وحدت برگزار شد.
به گزارش سایت ایران تئاتر، "اردشیر صالح‌پور" که اجرای این مراسم را برعهده داشت در ابتدای این جشن از ماه شعبان به عنوان تنها ماه پر عید یاد کرد و 1 مرداد را که ماه جاودانگی در فرهنگ ایرانی است، ماه مبارکی برای برگزاری مراسمی خجسته همچون افتتاحیه پانزدهمین جشنواره بین‌المللی نمایش‌های آئینی سنتی دانست.
سپس از دبیر جشنواره دعوت کرد تا با ارائه گزارشی از روند جشنواره، این مراسم را به طور رسمی آغاز کند. "محمود عزیزی" دبیر جشنواره گفت: «پانزدهمین جشنواره آئینی سنتی دارای چند ویژگی قابل توجه بود که از جمله آن بخش نشست پژوهشی است که تأثیرات زیادی در میان پژوهشگران ایرانی و خارجی داشت و البته در آینده خروجی خوبی نیز در جهت رشد و شکوفایی هنر نمایش آئینی سنتی به دنبال دارد.»
وی افزود: «آرزو می‌کنم جشنواره‌های آئینی سنتی به طور مستمر در سال‌های آینده برگزار شود و غنای گرانبهایی به میراث ما بیفزاید. در بخش دیگر که بخش قهوه‌خانه‌ای نام داشت با تلاش عظیم موسوی توانستیم مکان‌های سنتی که متأسفانه امروز تعبیر نادرستی از آن می‌شود را با فرهنگ‌سازی مجدد به عنوان فرهنگسرای ایرانی برای تبادل فرهنگ، تعامل و گپ و گفت‌های خودمانی به مخاطبان معرفی کنیم.»
عزیزی عنوان کرد: «دیگر فعالیت ارزنده در این دوره از جشنواره، پیمایش تماشاخانه‌های تهران قدیم بود که با عنوان داخلی و خارجی برگزار شد. در این تور پیمایشی یاد و خاطره نمایش‌های آئینی سنتی، مسائل اجتماعی روز، مکان‌ها و ابنیه‌های تهران قدیم مورد بازدید و بررسی قرار گرفت.»
دبیر جشنواره ضمن تشکر از جامعه مطبوعاتی به خاطر تلاش و تأثیرگذاری که در زمینه اطلاع‌رسانی و رونق جشنواره داشتند، به اجرای بخشی از نمایش‌ها در محوطه بیرونی مجموعه تئاترشهر اشاره کرد و گفت: «"تعزیه زن نصارا" زیباترین تعزیه‌ای بود که من در این سال‌ها شاهد آن بودم و امیدوارم با حمایت معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مدیر مرکز هنرهای نمایشی به زودی به اجرا در آید. در بخش نمایش‌های صحنه‌ای گروه‌های نمایشی سعی داشتند شکل و محتوای آثار خود را براساس نمایش‌های آئینی سنتی طراحی کنند که این بخش نیز به خاطر برقراری ارتباط دو سویه با مخاطب، بازدهی ارزنده‌ای داشت.»
وی در ادامه از حمید شاه‌آبادی به خاطر حضور در نشست پژوهشی و حضور در میان هنرمندان تشکر کرد و افزود: «حمایت و حضور شما غنای مضاعفی به مجموعه برگزار کنندگان و اجراگران نمایش‌ها بخشید و باعث تقویت روحیه در ما شد.»
دبیر جشنواره با اشاره به راه‌اندازی اتاق فکری توسط معاونت هنری برای برنامه‌ریزی مسائل قانونی تئاتر ایران، از سیدمحمد حسینی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز تشکر و قدردانی کرد و گفت: «حضور وی در دیدار با هنرمندان ما را به لزوم تأسیس پژوهشکده بین‌المللی نمایش‌های آئینی سنتی و موزه تئاتر ایران بیشتر واقف کرد.»
وی از نمایش‌های آئینی سنتی به عنوان میراثی که متعلق به تمام انسان‌های کره خاکی است یاد کرد و گفت: «ما موظف به حفظ این گنجینه گرانبها هستیم.»
عزیزی در ادامه از مسئول حراست حوزه معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دیگر سالن‌های نمایشی از جمله تئاتر مولوی، بنیاد رودکی با مدیریت حسین پارسایی، حسین مسافرآستانه و افضلی مدیر مرکز توسعه هنرهای معاصر به خاطر همکاری و تلاش‌شان در هر چه باشکوه‌تر برگزار شدن این جشنواره تشکر کرد.»
سپس در قالب یک نماهنگ، گزیده‌ای از نمایش‌های بخش‌های مختلف جشنواره در محوطه تالار وحدت نمایش داده شد. در ادامه نیز نقل زره‌پوشی شمر با ابعاد حماسی توسط یکی از هنرمندان نمایش‌های آئینی سنتی اجرا شد.»
در بخش بعدی، اردشیر صالح‌پور با بیان اینکه ستاد جشنواره نمایش‌های آئینی سنتی در این دوره سعی کرد نسل جوان و کودکان را با آئین‌ها و سنت‌های ایرانی پیوند دهد از همه خواست تا اجرای آئین لزگی را که توسط کودکان هنرمند تبریز اجرا می‌شد، به تماشا بنشینند.
صالح‌پور پس از این اجرا روی سن آمد و به جایگاه نمایش‌های آئینی سنتی در جهان اشاره کرد.
وی عنوان کرد: »پژوهشگر فرانسوی می‌گوید مردم با شرکت در تعزیه خشت‌هایی را می‌خرند که با آن آخرت خود را بنا می‌کنند. تعزیه نمایش اسلامی ایرانی است که اردیبهشت امسال هم از سوی سازمان یونسکو به عنوان میراث بشری پذیرفته شده است.»
وی با یادی از جواد ذوالفقاری هنرمند نمایش عروسکی، بخش آغازین مراسم تقدیر را با اهداء تندیس به هنرمندان خارجی در بخش بین‌الملل پانزدهمین جشنواره بین‌المللی نمایش‌های آئینی سنتی آغاز کرد. صالح‌پور از حسین مسافرآستانه، داریوش اسدزاده و محمود عزیزی دعوت کرد روی سن، حاضر شوند.
در این مراسم از راکسوسامو هنرمند ازبکستانی تروتوشی تاکاکو ـ هنرمند ژاپنی ـ به خاطر کارگردانی نمایش مونیاما ـ ریو، چنگیز اوزک ـ هنرمند اهل ترکیه ـ به خاطر کارگردانی نمایش درخت جادویی با اهداء تندیس جشنواره تقدیر شد.
در بخش تقدیر از هنرمندان پیش‌کسوت ایرانی که در اعتلای فرهنگ و هنر اصیل نمایش‌های آئینی سنتی نقش داشتند، لوح تقدیر و هدایای نقدی به صالح پناهی به خاطر طراحی صحنه، ابوالحسن میرزاعلی به خاطر پرده‌خوانی، صادق عاشورپور نمایشنامه‌نویس و پژوهشگر عرصه هنرهای نمایشی و سیدمصطفی سعیدی به خاطر نگارش سه طومار شاهنامه و شاهنامه‌خوانی اعطا شد.
پس از پذیرایی از مهمانان خارجی و حاضران در محوطه بیرونی تالار وحدت، حسین مسافرآستانه گفت: «خدا را سپاسگزارم که در این دوره به یاری دوستان و همکاران، جشنواره نمایش‌های آئینی سنتی را به شکلی که شاهد بودیم برگزار کردیم. همگی می‌دانیم که هنرمندان تئاتر به طور کلی عاشق و بی‌ادعا هستند و هنرمندان تئاتر آئینی عاشق‌تر و بی‌ادعاترند.»
وی افزود: «من به عنوان مخاطبی کوچک در تئاتر کشور که عاشق تئاتر هستم، در مقابل نمایش‌های آئینی سنتی عاشق‌ترم و این بدین خاطر است که عموم مخاطبان این‌گونه از هنر نمایش را جزء لاینفک فرهنگ و تمدن خود می‌دانند، بنابراین رابطه بیشتری با آن برقرار می‌کنند.»
مسافرآستانه بیان کرد: «تئاتر سنتی که در روزگاری نه چندان دور تمام آموزه‌های اجتماعی، اخلاقی، روابط دوستانه را به مردم به صورت یکجا آموزش می‌داد، تحت تأثیر نامهربانی‌هایی در مقاطع مختلف زمانی قرار گرفت، اما برگزاری این جشنواره نشانگر این است که جمهوری اسلامی در فرهنگ خود برای این‌گونه از نمایش‌ها اهمیت بیشتری قایل است و این فرهنگ شفاهی که البته تا به امروز شفاهی مانده با پژوهش‌هایی که در حال انجام است تا رسیدن به تئاتر ملی فاصله‌ای ندارد.»
سپس معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با حضور روی سن گفت: «حضور امشب من به خاطر عرض ادب به کسانی است که سال‌ها در این عرصه تلاش کرده‌اند و با وجود تمام سختی‌ها اسناد و نسخه‌های این حوزه را سینه به سینه منتقل کرده‌اند تا تمام بخش‌های این حوزه محفوظ بماند.»
وی گفت: «در تمام کشورها نمایش‌ها پیونددهنده سنت‌ها و آئین‌ها با فرهنگ و تمدن آن کشورها هستند، مضاف بر این که این گونه از نمایش در کشور ما چنین ویژگی دارد، از ویژگی‌های منحصر به فردی نیز برخوردار است که تک تک آنها بیانگر رشادت‌ها، جوانمردی‌ها و نکات ویژه و خاص تربیتی و اندیشه‌های بزرگ و بلند است.»
شاه‌آبادی عنوان کرد: «در کشور ما جشنواره‌های متعددی برگزار می‌شود اما جشنواره نمایش‌های آئینی سنتی به واسطه پیوند میان فرهنگ و سنت، چون یادآور سرمایه‌های کشور است از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. چرا که این نمایش‌ها هر چه باشد متعلق به ماست و باید حفظ شود.»
وی ضمن تقدیر و بر شمردن ویژگی‌های نمایش‌های مدرن، تصریح کرد: «نمایش‌های آئینی سنتی به واسطه چنین جایگاهی باید از توجه خاصی برخوردار شوند. برگزاری پانزدهمین دوره جشنواره آئینی سنتی حداقل این کارکرد را داشت که نگذارد این آئین‌ها مورد فراموشی قرار گیرد. توجه به نسخه‌شناسی، آلات و ادوات نشان از فعالیت‌های آرشیوی دارد که ما در شکل‌های موزه‌ای و گلخانه‌ای در شرایط مناسبی به سر می‌بریم. برگزاری برخی از نمایش‌ها از جمله نمایش‌های این دوره نشان داد تا چه اندازه به اهتمام و صیانت برای حفظ و نگهداری این شیوه توجه شده است.»
وی افزود: «این گام اول است که تاکنون برداشته شده است؛ چرا که هنوز این‌گونه نمایش را در ظرفیت اجراهای عمومی خودمان نمی‌بینیم. گرچه برگزاری دو سال یکبار این جشنواره باعث شد این هنر حفظ شود اما تداوم و بقای آن به برنامه‌ریزی بلند مدت و توجه زیادی نیازمند است.»
شاه‌آبادی عنوان کرد:«7 کمیته تخصصی به ارزشیابی هنرمندان این رشته اختصاص یافته و در آینده نه چندان دور شاهد کمیته تخصصی جدیدی برای ارزشیابی هنرمندان نمایش‌های آئینی سنتی خواهیم بود.»
در ادامه اردشیر صالح‌پور با یادی از عباس گرگانی هنرمند پیش‌کسوت تعزیه که دو روز پس از برگزاری جشنواره دار فانی را وداع گفت، از محمود عزیزی، حسین مسافرآستانه، حمید شاه‌آبادی و افضلی مدیر مرکز توسعه هنرهای معاصر دعوت کرد روی صحنه حاضر شوند تا از هنرمندان منتخب تقدیر کنند.
لوح تقدیر و تندیس جشنواره به همراه هدایای نقدی به فرزند عباس گرگانی، محمد احدی (مرشد و پرده‌خوان)، رجبعلی صالحی (پرده‌خوان) از تربت حیدریه، مصطفی رحیم‌پور (نقل موسیقیایی) از گیلان، حسن عظیمی (هنرمند تئاتر سنتی و تخت حوضی)، رحمت اسکندری (هنرمند حوزه تعزیه) از لرستان، محمد بخشی‌نیا (استاد موسیقی سنتی) از قزوین، زین‌العابدین خالدی (هنرمند تعزیه) از قم.
وی در پایان این مراسم گفت: «تحصیلات آکادمیک مانع از توجه به تئاتر سنتی نمی‌شود چرا که مجید جعفری با اجرای نمایش‌های کلاسیک و فرهنگی در تئاتر لاله‌زار و آزاد، هنر خود را اثبات کرده است.»
در ادامه جعفری با حضور روی صحنه از مجید فروغی که این روزها در بستر بیماری است، یاد کرد.
در حاشیه مراسم:
اجرای نمایش "طلب باران"
در ابتدای برنامه گروه نمایش کردی به اجرای نمایش "طلب باران" در محوطه داخلی تالار وحدت پرداختند. البته مراسم روز گذشته با بارش باران آغاز شد.
پذیرایی از مهمانان
در اثنای مراسم اختتامیه جشنواره از مهمانان با هندوانه، چای، خربزه و آب انار پذیرایی شد. البته در بخش قهوه‌خانه نیز که هنوز برای مردم قابل توجه و جذاب بود با پخش نان داغ، شربت و دیگر خوراکی‌ها از آنان پذیرایی شد.
پوشش‌های رسانه‌ای
در محوطه بیرونی تالار، مجریان برنامه "هفت اقلیم" رادیو فرهنگ با داود فتحعلی‌بیگی، سعدی افشار و دیگر هنرمندان درخصوص جشنواره نمایش‌های آئینی سنتی به مصاحبه و گفت‌وگو می‌پرداختند. همچنین از سوی مرکز هنرهای نمایشی رادیو نیز گروهی در محوطه مستقر بودند که حال و هوای مراسم اختتامیه را برای شنوندگان تشریح می‌کردند.
اجرای نمایش‌های سنتی
در این مراسم نقالی و نمایش سنتی "سیاه و آقا میرزا" برای حاضران اجرا شد.