تشریح عملکرد انجمن هنرهای نمایشی کشور در گفتوگو با ”محمد حمزهزاده” مدیرعامل این انجمن
به نظر من طرح استقرار گروههای نمایشی ایده بسیار خوبی است. اولین نتیجه این طرح تا به حال این بوده که ما در حال حاضر یک بانک اطلاعاتی کامل از حدود پانصد گروه نمایشی داریم که هرکدام از گروهها حداقل 3 عضو ثابت دارند و مدارکشان در بانک اطلاعاتی ما ثبت شده است. یعنی چیزی نزدیک به 1500 هنرمند فعال و ثابت در گروهها در حال حاضر شناسایی شدهاند.

مهدی نصیری: انجمن هنرهای نمایشی که یک نهاد صنفی، خصوصی همکار با اداره کل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است از زمان آغاز به کار محمد حمزه‌زاده در سمت مدیر عامل انجمن فصل جدیدی از فعالیت‌های مدیریتی و اجرایی را آغاز کرد که با هدف تغییر و اصلاح مدیریت صنفی و هدفمند و منظم کردن ساختار اجرایی تئاتر کشور شکل گرفته بود.
انجمن هنرهای نمایشی به عنوان بازوی اجرایی تولید و حمایت از نمایشها فعالیتهایش را از سال گذشته با رویکردی متفاوت برنامهریزی کرده و تا به امروز به بخشی از این اهداف دست پیدا کرده است. اما برخی شایعات و اظهار نظرها درباره انفعال این انجمن و حتی شایعه انحلال آن به گونهای همه این فعالیتها را تحت تأثیر قرار داد. به همین بهانه و به قصد روشن سازی بیشتر مباحث مطرح شده اخیر، گفتوگوی سایت ایران تئاتر را با مدیر عامل انجمن هنرهای نمایشی کشور میخوانید:
***
آقای حمزهزاده پیش از هر چیز خواهش میکنم از چگونگی پیشنهاد مدیریت انجمن و شرایط قبول این مسئولیت برایمان بگویید. ظاهراً شما پیش از ورود به انجمن هم در حوزه کارهای فرهنگی و هنری تجربیات چندین ساله داشتهاید.
بله، من در سال 1349 با تئاتر در کلاس زنده یاد استاد رادی و گروه تئاتر دبیرستان اتابیکی در جنوب تهران با آقای ابوالقاسم معارفی و شجره آشنا شدم و کار عملی را در این حوزه بطور جدی با مربیگری آقایان عشایری، سهراب سلیمی و رسول نجفیان شروع کردم در سال 55 وارد ارتش شدم و بلافاصله پس از انقلاب فعالیت تئاتر را در نیروی هوایی شروع کردم و سال 74 پس از فارغ التحصیلی ازدانشکده هنرهای زیبا بعنوان نخستین نظامی با تخصص هنری مسئول تئاتر نیروی هوایی شدم و از سال 78 چند سالی مسئول تئاترارتش و پس از اخذ کارشناسی ارشد از دانشگاه آزاد بمدت 5 سال مدیر امور هنری ارتش جمهوری اسلامی ایران بودم در سال 85 بازنشست شدم و یکسال بعد بعنوان مدیر کل امور هنری ارتش مجددا دعوت به همکاری شدم تا سال گذشته که پیشنهاد انجمن را دریافت نمودم.
آقای حمزه زاده شرایط کار هنری در ارتش چگونه بود ؟
مدیریت امور هنری در ارتش بعنوان بالاترین محل سازمانی تخصصی در عرصه هنر وظیفه برنامه ریزی، نظارت و احرای فعالیت های هنری در عرصههای تجسمی، موسیقی، سینما و هنرهای نمایشی در سطح کشور را به عهده دارد. و نمونه بارز فعالیت های نمایشی در دوران مسئولیت من برگزاری 5 دوره جشنواره تئاتر میثاق در سطح نیروهای مسلح بود که دبیری آنه را را بعهده داشتم و حتما هنرمندان تئاتر بخاطر دارند.
از چگونگی قبول مسئولیت در انجمن هنرهای نمایشی بگوئید.
حقیقتش تمایل زیادی به قبول این مسئولیت نداشتم. چرا که بدلیل همکاریام با شورای نظارت و رفت و امد و ارتباطی که با دوستان اداره کل هنرهای نمایشی داشتم از عملکرد و وظایف انجمن کم و بیش آگاه بودم و عملکرد انجمن را مناسب جایگاه آن نمیدانستم.
اما در پی مذاکرات مفصلی که درباره تفکیک وظائف اجرایی از مدیریتی یا همان صف و ستاد معروف شد و بنا شد تغییرات کلی در فعالیتهای انجمن هنرهای نمایشی داده شود و انجمن بعنوان بازوی اجرایی اداره کل هنرهای نمایشی وظیفه اجرای صفر تا صد فعالیت های نمایشی را تحت نظارت و مدیریت اداره کل بعهده بگیرد این انگیزه را در من به وجود آورد که مسئولیت را برای انجام برخی اصلاحات بپذیرم تا شاید به یاری خداوند متعال بتوانم ذره ای در امور اجرایی تئاتر تاثیر گذار باشم.
آیا هنوز بعد از چندین ماه فعالیت، بحث تفکیک فعالیتها دغدغه اصلی شما در انجمن هنرهای نمایشی است؟
بله، هنوز هم معتقدم که انجمن صرفاً نباید بعنوان یک باجه بانکی عمل نماید و تنها گزارش مالی بدهد. در واقع انجمن هنرهای نمایشی یک تشکیلات صنفی و تخصصی است که میبایست در حوزه اجرایی و امور نمایشی فعالیت داشته باشد. انجمن مسئولیت دارد که بعنوان بازوی اجرایی اداره کل هنرهای نمایشی در کشور عمل نماید و بر اساس تفاهم نامه ای که هرساله با وزارت ارشاد منعقد می نماید تمامی برنامهها و تولیدات عرصه نمایش میبایست توسط انجمن اجرا شود و به وسیله اداره کل هنرهای نمایشی مورد نظارت قرار بگیرد. من هم در این مورد به توافق رسیده بودم و بر این اساس مسئولیتام را در انجمن قبول کردم.
در این مدتی که ریاست انجمن هنرهای نمایشی برعهده شما بوده این هدف تا چه اندازه تحقق پیدا کرده است؟
ببینید سالهای متمادی بدون در نظر گرفتن ساختار سازمانی انجمن، دفاتر، واحدها و بخش های تخصصی که بر اساس قانون زیر مجموعه انجمن محسوب می شوند بطور مستقیم با مدیر کل هنرهای نمایشی در ارتباط بودند و به این سیستم عادت کرده اند تغییر ناگهانی در این سیستم امکان پذیر نبود و شرایط ایجاب میکرد که بحث توافق شده تفکیک صف و ستاد به مرور انجام گیرد و انجمن هنرهای نمایشی در یک ساختار برنامهریزی شده و دقیق و در حیطه امور اجرایی وارد شود. اما تا به حال متأسفانه تنها ده، پانزده درصد این امر تحقق پیدا کرده و ما در یکسال گذشته تنها گرفتار جمع وجور کردن و ایجاد تغییر در ساختار امور مالی انجمن بکمک برادرمون آقای مستخدمی خزانه دار محترم و کار بلد انجمن بودهایم. اما در امور اجرایی طرح های جدید مانند تشکیل شورای حمایت و کارگروه تخصصی بررسی برآورد و همچنین طرح استقرار گروههای نمایشی انجمن بطور فعال وظلئف اجرایی خود را بعهده گرقته و در حال اجراست می دانید که انجمن رئیس کارگروه تخصصی و دبیر شورای حمایت است.
زمانی که وارد انجمن شدید وضعیت مالی انجمن چگونه بود و چه کارهایی در جهت رسیدن به اهدافتان انجام دادید؟
می دانید که به هنگام تحویل مسئولیت، انجمن هنرهای نمایشی قریب دو میلیارد و چهارصد میلیون تومان بدهی داشت. بنابراین تمام تلاشها در شش ماهه دوم سال 89 این بود که بتوانیم به یاری حق و پشتیبانی معاونت امور هنری و رهنمودهای آقای مسافر تا اسفند رقم این بدهیها را به صفر برسانیم یا اینکه دست کم با بدهی کمتری وارد سال 90 بشویم.
در واقع قصد ما این بود که از ابتدای سال 90 حمایت از تولیدات نمایشی با انعقاد قرارداد و پرداخت مبلغی قبل از اجرا و تسویه حساب در کوتاهترین زمان ممکن انجام شود و تمام اهداف و چشمانداز ما در نقطه آغاز، رسیدن به این توانایی بود که بتوانیم برخلاف گذشته تولید و اجرای نمایش را به صورت نقد حمایت کنیم. یعنی اینکه پیش از اجرا با گروهها قرارداد ببندیم و مبلغی را به عنوان پیش پرداخت به آنها بدهیم و پس از پایان اجرا با گروه به صورت کامل تسویه حساب کنیم.
اما این اتفاق هم تا به حال به صورت کامل رخ نداده است؟!
چرا اگر بقول معروف نیمه پر لیوان را ببینیم اتفاق افتاده اما باید بپذیریم که رسیدن به این نقطه کار سادهای نیست. تقریباً میتوان همین شرایط موجود را با کمی بکارگیری انصاف در تئاتر ما بیسابقه تلقی کرد، تا به حال که گروهها معمولاً شش، هفت ماه بعد از اجرای نمایش تازه قرارداد می بستند و مطالباتشان را دریافت میکردند. اما خوشبختانه با همکاری دوستان هنرمند و حمایت معاونت هنری و اداره کل هنرهای نمایشی از ابتدای سال 90 توانستهایم به نقطهای برسیم که قبل از اجرا با گروه قرارداد ببندیم و بیست درصد قرارداد را هم به آنها پرداخت کنیم و به فاصله یک ماه پس از پایان اجرا با تحویل و دریافت مستندات اجرا بلافاصله با گروه تسویه حساب کردهایم. البته شرایط خاص بودجه سالانه و واگذاری اعتبارات دولتی در سال 90 را نیز بایستی در نظر داشته باشیم.
با این وجود برنامهریزی انجام شده و این اتفاق در انجمن هنرهای نمایشی افتاده و ادامه و استمرار بهتر آن مستلزم همکاری خود هنرمندان، و در راس همه مدیران تالارهاست. به این معنا که برای تسریع در جذب حمایتهای مالی بایستی گروهها قبل از تمرین و مدیران تالارها حتی ماهها قبل از تولید نمایش با برنامه ریزی اقدام به انجام امور مربوط به اخذ مصوبات شورای حمایت و بررسی برآورد توسط کار گروه تخصصی نمایند و به موقع بتواند وارد مرحله عقد قرارداد شوند و در این صورت انجمن فرصت کافی برای تامین اعتبارات لازم خواهد داشت و در نتیجه مراحل دریافت حمایتهای مالی آنها هم در انجمن تسریع خواهد شد.
ما سال 90 را با کمترین نرخ بدهی در انجمن هنرهای نمایشی آغاز کردیم که این در تاریخ انجمن بیسابقه بوده است. در شرایط فعلی هم به زودی بقیه امور مالی تسویه خواهند شد و امیدواریم که هیچ بدهیای را به سال 91 نبریم.
در حوزه امور اجرایی، چه بخشی از برنامههای انجمن تحقق پیدا کرده است؟ مثلاً طرح تثبیت و استقرار گروهها که با برگزاری همایشها و به طور جدی از سوی انجمن پیگیری میشد به چه مرحلهای رسیده است؟
همانطور که عرض کردم متأسفانه هنوز بیشتر از ده، پانزده درصد نتوانستهایم وارد حوزه اجرایی شویم. اما در عین حال در مورد برخی امور کاملاً فعال بودهایم. مثلاً طرح استقرار گروهها یکی از این مواردی است که همه امور آن دست انجمن است و با همکاری انجمن نمایش استانها در حال انجام و پیگیری است.
[:sotitr1:]اداره هنرهای نمایشی برای برخی گروههای نمایشی پروانه صادر کرده و گروهها بعد از صدور پروانه در انجمن هنرهای نمایشی ثبت شدند و مقرر شده که انجمن به زودی از تولید نمایش توسط این گروهها که چیزی حدود 530 گروه هستند، حمایت مالی داشته باشد و اگر این حمایتها انشاء الله به موقع انجام شود همه این گروهها در کل کشور اجرای عمومی خواهند داشت. این کار که ابتدا به ساکن شروع شده در حال حاضر در حوزه اجرایی توسط انجمن در حال پیگیری است. ارتباط مؤثر و تنگاتنگ میان انجمن و گروههای نمایشی در سرتاسر کشور در حال حاضر وجود دارد و در حوزه ثبت آمار و ارقام تقریباً به نتیجه رسیدهایم و ان شاء الله در سه ماهه سوم بخش اجرایی هم به ثمر خواهد نشست.
نقدهایی هم به این طرح وارد بوده که مهمترین آن به شتابزدگی و عدم کارشناسی دقیق و کافی در حوزه حمایت و ثبت گروهها و تقسیم بندی آنها تحت عناوین حرفه ای و نیمه حرفه ای و آماتور برمیگردد. شما به عنوان مدیر عامل انجمن هنرهای نمایشی ایران این طرح را چگونه ارزیابی میکنید و چه چشماندازی برای این طرح متصور هستید؟
به نظر من طرح استقرار گروههای نمایشی ایده بسیار خوبی است. اولین نتیجه این طرح تا به حال این بوده که ما در حال حاضر یک بانک اطلاعاتی کامل از حدود پانصد گروه نمایشی داریم که هرکدام از گروهها حداقل 3 عضو ثابت دارند و مدارکشان در بانک اطلاعاتی ما ثبت شده است. یعنی چیزی نزدیک به 1500 هنرمند فعال و ثابت در گروهها در حال حاضر شناسایی شدهاند. خود اینکار، کار کوچکی نیست. در این حوزه هیچگاه بحث حرفهای و غیرحرفهای بودن هم مطرح نبوده و تنها گروههای فعال نمایشی ثبت شدهاند.
ما هم در حال حاضر به دنبال آغاز حمایت و کمک به تولید نمایش توسط این گروهها هستیم. بعد از اجرای عمومی، بحث کیفیت هم مطرح میشود. کیفیت آثار هم طبعاً با اعزام کارشناسان یا بازبینی فیلم آثار سنجیده خواهد شد و همچون دیگر آثار هنری با ارزیابی اثر سطحبندی گروه بر اساس آئین نامه ای که در حال تدوین است انجام خواهند گرفت. و در سال 91 اعتبارات مورد نیاز گروهها متناسب با سطح و درجه تولیدات آنها در اختیارشان قرار میگیرد.
در روزهای اخیر بحثهایی مبنی بر انفعال انجمن هنرهای نمایشی مطرح شده است. با توجه به همه مواردی که ذکر کردید آیا خودتان این نقد را بر فعالیتهای انجمن وارد میدانید؟
البته این طور که شما می فرمائید نبوده و کسی ادعا نکرده که انجمن منفعل شده و یا دچار کم کاری است پس نمی شود آن را نقدی بر عملکرد انجمن تلقی نمود اما از آنجایی که بایستی سوال شما را پاسخی بدهم عرش می کنم اگر قرار باشد انجمن هنرهای نمایشی تنها یک باجه بانکی تلقی شود و عدم فعالیت در این عرصه انفعال انجمن تعریف شود برداشت ما از این نهاد صنفی کاملاً اشتباه بوده است. شاید این بحث انفعال از آنجا شروع شد که جشنواره نمایشهای آئینی و سنتی را مؤسسه توسعه هنرهای معاصر برگزار کرد. شاید اگر این جشنواره را ما برگزار میکردیم، علیرغم اینکه هیچ تفاوتی در برگزاری جشنواره وجود نمیداشت حالا این تهمت انفعال هم در مورد انجمن زده نمیشد. شایعات اخیر بیشتر ناشی از این است که انجمن میخواهد وارد حوزه فعالیتهای موظف خودش بشود و آنچه را که در حوزه فعالیتهای مصوب انجمن درج شده به انجام برساند. اگر انفعال تنها بحث دریافت و پرداخت مالی است که این تعبیر در مورد انجمن به هیچ وجه درست نیست. در واقع مسایل مالی در اولویت دوم وظایف و فعالیتهای انجمن قرار میگیرد. البته بطور موکد عرض می کنم بهتر است کلیه امور اجرایی تئاتر توسط انجمن هنرهای نمایشی انجام شود و برگزاری جشنواره ها نیز اگر در ساختار واقعی خود و با امکان قدرت عمل اجرایی و تصمیم گیری انحمن در امور مربوطه انجام شود جایگاه آن فقط انجمن هنرهای نمایشی است و اینکه طبق قوانین اداره کل مجاز است هر بخشی از امور اجرایی را به صلاحدید خود به دیگر موسسات واگذار نماید من دلیل واگذاری جشنواره آئینی سنتی را به موسسه هنرهای معاصر نمی دانم ولی مطمئن هستم و ادعا دارم که جشنواره فجر سال گذشته با تائید دبیر محترم جشنواره آقای حیدری با کمترین مشکلات ممکن و بر اساسا اصول و ضوابط مالی و اداری و همکاری نزدیک و تعامل دو جانبه دبیرخانه جشنواره فجر و انجمن انجام شده است.
از طرفی عرض کردم وظائف جدیدی بر عهده انجمن گذاشته شده است مانند اجرای کامل طرح استقرار گروهها، فعالیت در حوزه تولید آثار نمایشی بعنوان رئیس کارگروه تخصصی و دبیری شورای حمایت که با توجه به نیروی انسانی موجود در انجمن که تماما مالی و حسابداری هستند با حجم بسیار کاری مواجه هستیم و به یاری پروردگار متعال به طور جدی پیگیر انجام آنها هستیم و با این وجود فکر نمیکنم انجمن منفعل شده باشد یا در آینده بشود.
یک خبری رو هم ویژه شما برای اولین بار اعلام بکنم که انجمن پس از راه اندازی سایت اختصاصی خود که کلیه اطلاعات طرح های اجرایی را منعکس کرده است و امکان درج و انعکاس اخبار کلیه نمایندگی های انجمن در شهرستانها وجود دارد بزودی بانک اطلاعاتی و سیستم ثبت طرح و متون نمایشی را به هدف حمایت از حقوق نمایشنامه نویسان راه اندازی خواهد کرد.
به دنبال مطرح شدن بحث انفعال انجمن هنرهای نمایشی این روزها شایعه انحلال انجمن هم شنیده میشود، فکر میکنم خود شما بهتر از هر فرد دیگر میتوانید در مورد این شایعه هم صحبت کرده و مسئله را روشن کنید؟
انجمن هنرهای نمایشی یک نهاد کاملاً صنفی و خصوصی است و دارای هیأت مؤسس است. اگر قرار باشد که انجمن منحل شود قطعاً این هیأت مؤسس است که باید در این رابطه تصمیم بگیرد نه هیچ نهاد و سازمان دیگری خارج از حیطه کاری هیأت مؤسس!
اما همانطور که عرض کردم تغییر کارکرد انجمن مسئلهای است که خود ما هم به دنبال آن هستیم و مطمئناً با برنامهریزی و به صورت هدفمند آن را دنبال خواهیم کرد. و این به معنای این نیست که بحث انحلال و شایعاتی از این دست مطرح شود و صحت داشته باشد.
آقای حمزهزاده برنامههای انجمن برای حمایتهای تولیدی و مشارکت در امور اجرایی برای شش ماهه دوم سال چیست؟
با همکاری مسئولان اداره کل و مدیران تالار و هنرمندان، شورای حمایت آمادگی دارد آثار برنامهریزی شده تالارها را به سرعت بررسی کند و انجمن هم بر اساس مصوبات آمادگی انجام مراحل حمایت از تولیدات نمایشی را تا پایان سال دارد و میتواند با گروهها وارد بحث تفاهم نامه و قرارداد شود؛ و بموقع هم پرداخت ها را انجام دهد اما تحقق این امور اولاً به هنرمندان بستگی دارد و اینکه از حالا با مدیران تالارها به توافق برسند و برنامهریزی دراز مدت داشته باشند تا بتوانیم در تعامل و همکاری با هم امور و شرایط تولید آثار و عقد قرارداد و پرداختها را تسهیل و تسریع کنیم. در حوزه امور اجرایی هم همچنان پیگیر هستیم که بعد از انجام بحث تفکیک صف و ستاد، انجمن بتواند در برنامهریزی هم نظر تخصصی داشته باشد و هم وارد کار شود. در این صورت انجمن به طور مشخص و برنامهریزی شده میتواند از قبل تأمین اعتبار کرده و منابع و مصوبات را پیشبینی کند. اگر بتوانیم به این نقطه برسیم و انجمن خودش در برنامههای اجرایی دخالت داشته باشد و برنامه ها را با مصوبات و اعتبارات خود تطبیق داده امور اجرایی را دنبال کند قطعا می توانی اجرایی بدون دغدغه داشته باشیم، مسلماً حمایتها هم به گونهای خواهد بود که اثر بسیار خوبی در ایجاد انگیزه در هنرمندان خواهد داشت و هنرمندان هم بدون نگرانی به امر تولید و خلق آثار خواهند پرداخت. انشاء الله تعالی