گفت‌وگو با دکتر محمدرضا عباسی، مشاور طرح سند توسعه ملی تئاتر
باید تمام جوانب این طرح همزمان با هم رشد کند. امیدوارم با اجرای این برنامه‌ها در جهت توسعه تئاتر خیلی قوی‌تر از گذشته عمل کنیم.
نیلوفر رستمی:اشاره:طرح سند توسعه تئاتر کشور که در سال گذشته در میان مسئولان تئاتری مطرح شد، با انتخاب گروهی از کارشناسان و مشاوران تئاتری کار تهیه و تنظیم پیش نویس طرح و در نهایت سند نهایی آن آغاز شد. سند توسعه تئاتر ایران به منظور نهادینه شدن و بررسی و قانونگذاری برنامه های تئاتر کشور جهت نشان دادن تئاتر به عنوان یک ضرورت در جامعه و گرفتن ردیف بودجه جداگانه برای این هنردر کمیسیون های مختلفی چون کمیسیون آموزش، پژوهش، جشنواره، شهرستانها تشکیل شد.
5 نفر اعضای این شورا از میان یک جمع 27 نفره ازهنرمندان تئاتر و مسوولان انتخاب شدند،علی نصیریان، فرهاد مهندس پور، ایرج راد، آتیلاپسیانی، تاجبخش فناییان،دکتر محمود عزیزی، فرشید ابراهیمیان، دکتر محمدرضا خاکی، مجید جعفری، حسین علی طباطبایی، رحمت امینی و خسرو نشان حاضران این جمع (اولین جلسه شورای توسعه تئاتر ) بودند.
دکتر محمدرضا عباسی دارای دکتری مدیریت کیفیت، مدیریت این گروه را به عهده دارد.وی سابق بر این تجربه تهیه چند سند توسعه کشوری را داشته است که از آن ها به عنوان طرح های موفق نام می برند. دکتر عباسی همچنین استاد دانشگاه و مولف چندین اثر در حوزه سیاست و مدیریت مانند”شهریار و جاده‌ها”،”فرهنگ خشونت”،”مدیریت کیفیت”،”از حریم تا حریم” است. با او درباره چند و چون سند توسعه تئاتر کشوری گفت و گو کرده ایم که می خوانید:
سند توسعه طرح برای اولین بار است که مطرح می شود و شما ماموریت تدوین آن را به عهده دارید. این سند چه تعریفی دارد؟
سند توسعه یک معنی خاص دارد که در همه زمینه‌ها مصداق پیدا می‌کند به عبارتی وقتی صحبت از سند توسعه می‌شود، می‌تواند شامل هر حوزه‌ای شود که تئاتر هم یکی از آن‌هاست. همین برنامه‌های توسعه 4 یا 5 ساله که نوشته شده هر دو از یک ساختار برخوردار هستند. از این ساختار به عنوان قالب و چارچوبی برای تمام برنامه‌های تئاتری می‌توان استفاده کرد. آن چیزی هم که برای سند توسعه تئاتر نوشته شده مبتنی بر همین ساختار است. البته ما وقتی سند توسعه تئاتر را می‌نویسیم باید تئاتر را بشناسیم. مثلاً این که تئاتر امروزی دارای چه نقاط قوت و ضعفی است و چه فرصت‌هایی را از دست داده و یا در شرف از دست دادن است. دانستن همه این‌ها در نوشتن طرح حائز اهمیت است.
برای تهیه سند توسعه تئاتر تا چه میزان متکی به مشاوران تئاتری بودید؟
عرض کردم من رشته‌ام مدیریت کیفیت است اما برای این کار حدوداً 15 جلسه تخصصی با نخبگان و کارشناسان تئاتر داشتم اضافه بر آن نظرهای تماشاگران و پیشینه مکتوب تئاتر را هم جمع‌آوری و مطالعه کردم همین طور مطالعه‌ای درشناخت روند توسعه تئاتر در کشورهای دیگر هم صورت گرفت. در ضمن طراحی این سند در چهار مرحله صورت گرفت که هر مرحله آن به تایید کارشناسان تئاتر می‌رسید. در ابتدای این طرح وظیفه ما تشخیص جایگاه تئاتر در سیاست کلان کشور بود. چون هر کاری به ناچار باید از قوانین و برنامه‌های کل کشور پیروی کند. پس لازم بود بپردازیم به هدف توسعه تئاتر و این که می‌خواهیم وضعیت تئاتر به چه منوالی باشد؟ بعد از اهداف کیفی و کمی توسعه تئاتر نوبت به سیاست‌ها و خط‌مشی‌های اجرای تئاتر رسید که مجموع همه این‌ها در دو برنامه گنجانده شد: 1- برنامه ملی توسعه فرهنگی هنرهای نمایشی 2- برنامه ملی توسعه مدیریت هنرهای نمایشی.
چه زمانی این اهداف تحقق پیدا می‌کند؟
بستگی به زمان اجرای این برنامه‌ها دارد. اهداف کیفی توسعه تئاتر هم به طور خلاصه شامل؛ 1- آفرینش و ارائه آثار نمایشی متناسب با منزلت فرهنگی کشور 2- نیاز به گسترش مناسب برای بروز خلاقیت‌ها، رشد اندیشه و شکوفایی سرمایه‌های انسانی، 3- رشد و اعتلای فرهنگ و هنر ایرانی ـ اسلامی در جهت صیانت و اشاعه بنیادهای هویت ملی، 4- حضور موثر در گستره جهانی و تاملات بین‌المللی به منظور ارائه آثار نمایشی است. پس از اهداف کیفی نوبت به خط‌مشی‌ها و سیاست‌ها می‌رسد، این که با چه سیاست‌هایی می‌توان به اهداف توسعه تئاتر جامعه عمل پوشاند که بخشی از آن شامل: ایجاد شورای هنرهای نمایشی استان‌ها، تقویت نظام برنامه‌ریز تئاتر براساس نتایج مطالعات و تحقیقات، ارتقاء کیفی و کمی تولیدات نمایشی، افزایش کمی گروه‌های تماشاگر، ساماندهی اوقات فراغت گروه‌ها، کشف و پرورش استعدادهای جوان و حمایت از آن‌ها، مشارکت و حمایت از جشنواره‌های ملی و بین‌المللی و ایجاد پژوهشکده هنرهای نمایشی است. همچنین با تشریک مساعی با هنرمندان و کارشناسان تئاتر قرار است برای توسعه فضاهای آموزشی به ایجاد موزه و آرشیو، ایجاد باشگاه هنرهای نمایشی، ایجاد سایت و کتابخانه الکترونیکی بپردازیم هموار کینم. همچنین در بخش دوم برنامه که مربوط به توسعه ملی مدیریت هنرهای نمایشی است، تصمیم به ایجاد صندوق حمایت از تولید اثرهای نمایشی، توانمند سازی مدیریت اقتصاد تئاتر، ارتقا جایگاه تئاتر از طریق امور تصدی‌گری به سازمان‌های دولتی و غیر دولتی گرفتیم. این دو دسته برنامه با کمک وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سامانهای مربوط مانند سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کارش را آغاز می‌کند اما آن چه که در ابتدا مهم و تعیین کننده است این است که در برنامه چهارم توسعه بتوانیم شرایط توسعه همه جانبه تئاتر را فراهم کنیم.
کدامیک از برنامه‌هایی که شما گفتید در اولویت قرار می‌گیرد؟
اساساً توسعه در تئاتر زمانی صورت می‌گیرد که همة ارکان توسعه آن همه جانبه پیش برود. به طور مثال اگر ما فضاهای نمایشی را افزایش دهیم اما تولیدات تئاتر‌ی‌مان در همان حد بماند، توسعه‌ای صورت نگرفته است. چون سالن‌ها خالی می‌مانند یا برعکس، حالا اگر هر دو این‌ها توسعه بیابند اما روی مخاطبان تئاتر کار نشود باز هم فایده‌ای ندارد چون تئاتر بی تماشاگر می‌ماند. تفاوت یک برنامه توسعه در مدیریت نظام جدید و قدیم در همین نکته است. در مدیریت قدیم سیاست بر این بود که اگر یک شیوه نتیجه بخش باشد آن را به تمام زمینه‌ها تسری می‌دادند اما در مدیریت جدید براساس تجربه‌های گذشته به این نتیجه رسیده که قطعاً یک شیوه در تمام زمینه‌ها جوابگو نیست و همه عناصر طرح باید همزمان با هم رشد کنند.
در شرایط فعلی تئاتر به نظرتان چقدر تهیه این سند ضروری است؟
مسلماً مدت‌هاست ضرورتش را خود تئاتری‌ها احساس کردند که من را به کار دعوت کردند. کافی است فقط گفت‌وگوهای تئاتری‌ها را بخوانید تا به نیاز این ضرورت برسید.
به نظر اجرای این طرح منابع مالی زیادی را می‌طلبد. در این شرایط که ما با کمبود بودجه مواجه‌ایم، چگونه منابع مالی این طرح تامین می‌شود؟
بحث منابع مادی فعلاً در اولویت نیست. مسئله مهم فکر ناب است و عزم راسخ. وقتی عزم و اراده و فکر ناب باشد همه چیز حل می‌شود.
این عزم راسخ و اراده در افراد گروه تهیه و تنظیم طرح سند توسعه تئاتر وجود دارد؟
به نظرم اکثر دوستانی که در این گروه هستند عزم راسخ و علاقه زیاد داشتند. چرا که بیش از ده جلسه با علاقه برگزار کردند و حتی دربارة هر کلمه‌ای که مطرح می‌شد ساعت‌ها بحث می‌کردند.
آیا شما از بخش خصوصی هم در این طرح کمک می‌گیرید؟
اساساً نگاه ویژه‌ای در این طرح به بخش خصوصی شده است. باشگاه هنرمندان قرار است یک باشگاه خصوصی باشد که خود هنرمندان به رتق و فتق امورش بپردازند. در واقع به افزایش هدف مشارکت مالی و معنوی هنرمندان این کار انجام می‌گیرد.
چقدر به عنوان مشاور و مسئول این طرح به اجرای آن خوش بین هستید؟
بسیار خوش بین هستم البته باید تمام جوانب این طرح همزمان با هم رشد کند. امیدوارم با اجرای این برنامه‌ها در جهت توسعه تئاتر خیلی قوی‌تر از گذشته عمل کنیم.