پیام رضا کرم‌رضایی به بیست‌وسومین جشنواره تئاتر فجر

با فرا رسیدن زمان برگزاری جشنواره تئاتر فجر مدیریت جشنواره تصمیم گرفت در جهت تحقق آرمان این دوره از جشنواره که”تئاتر برای همه” تعیین شده بود در شکل اجرای آن تغییرات کوچکی ایجاد کند. از جمله این تغییرات دعوت از پیشکسوتان و هنرمندان تئاتر بود برای آن که به مناسبت این دوره از جشنواره پیام‌هایی کوته بفرستند. آنچه در ادامه می‌خوانید پیامی است که از سوی هنرمند ارزشمند تئاتر کشور رضا کرم‌رضایی در پاسخ به این فراخوان فرستاده شده است.
تماشاگران محترم، مهمانان گرامی، هنرمندان عزیز، برگزارکنندگان و همکاران ارجمند و دبیر محترم بیست‌وسومین جشنواره‌ی تئاتر فجر ،سلام!
در طول تاریخ پیامبران، اندیشمندان و هنرمندان تلاش کرده‌اند که زمینه‌ی سعادت و نیک بختی انسان‌ها را به روش‌های گوناگونی از جمله راه تئاتر فراهم کنند یا راه رسیدن به سعادت بشری را نشان دهند. اما هر بار که چراغ سعادت بشری کورسویی زده، قلدران خودکامه‌ی کوردلی پیدا شده‌اند که در پی سود خویش و به بهای زیان دیگران، آتشی برافروخته‌اند که هر جرقه‌اش دستاوردها و دسترنج‌های سالها تلاش آدمیان را از میان برده است.
تئاتر چه کلاسیک باشد که سرگذشت بزرگان است و چه رئالیست که به اجتماع و عوام می‌پردازد چه رمانتیک باشد که نشان گر آرمان‌ها و زیبایی‌های بشری است و چه ناتورالیست که درباره‌ی فساد و زشتی‌های اجتماعی است، چه اکسپرسیونیست باشد که به دنبال فرم است و چه ابزورد که از پوچی و بی‌هدفی و بی‌معنایی زندگی سخن می‌گوید، چه تئاتر خشونت‌بار آرتو باشد که می‌خواهد انسان‌ها را به هیجان ‌آورد و به تحرک وادارد و چه نمایش‌های سبک و مجموعه‌ای تلویزیونی که افیون آدمهاست، چه حماسی باشد که تعقل را برمی‌انگیزد و چه آیینی که برای تزکیه‌ی روان است و روح را مورد خطاب قرار می‌دهد و چه سیاسی باشد که عمل کرد حکومت‌ها را نقل می‌کند، موضوع و محتوای همه‌ی آنها عدالت و هدفشان ایجاد عدالت اجتماعی است. پس تئاتر در ایجاد عدالت‌ اجتماعی سهم بسزایی دارد. علاوه بر آن وسیله‌ای است برای سرگرمی و تفریحات سالم.
حال که این آتش‌افروزان به جای عدالت اجتماعی، بذر کینه و نفاق پاشیده‌اند و به نابرابری‌ها دامن زده‌اند و بیش از هر زمان دیگر، تفریحات ناسالم را رواج داده‌اند، همه‌ی اهل تئاتر به ویژه اهالی تئاتر خودمان لازم است که شکوفایی تئاتر هم مانند ورزش ، سینما و تلویزیون همه‌گیر شود و جزو زندگی به شمار آید. می‌دانم که همه‌ی شما نمایش‌گران عزیز از کمبود مکان نمایش و امکانات گله‌مندید. البته حق دارید اما دوستان همان‌گونه که می‌دانید تئاتر سه رکن دارد و بدون این سه رکن، تئاتری تشکیل نمی‌شود. گروه اجرایی، تماشاگران و صحنه یا محل اجرا. امروزه در جاهای مختلف جهان، نمایش‌‌های زیادی در مکان‌های کوچکی اجرا می‌شوند که به مکعب سیاه شهرت دارند. به این دلیل به آنها سیاه می‌گویند که سه دیوار صحنه از پارچه‌های سیاه پوشیده شده است و هیچ دکوری هم در کار نیست. در همین مکعب سیاه هنرمندانی بزرگی پرورش یافته‌اند. این را هم می‌دانیم که سال‌ها پیش، گروتفسکی تئاتر« بی‌چیز» را بنیان نهاد و پیتر بروک« فضای خالی» را برای نمایش برگزید و بازیگران گروه این دو کارگردان، هر یک از کشوری آمده‌اند و در بسیاری از نقاط جهان مانند ایران با همین روش، نمایش اجرا کرده‌اند. منظورم این است که نباید در انتظار تالارهای بزرگ و پرزرق و برق و دیگر سالن‌های مشهور تئاتری، بی‌کار نشست. باید تلاش کرد که دو رکن دیگر یعنی(گروه اجرایی و تماشاگران) را به وجود آورد. تنها از این راه است که می‌توانیم در هر مکان ممکن، بدون داشتن وسایل و امکانات زیاد، نمایش‌هایمان را برپا کنیم و در تمام گوشه و کنار مملکت، تئاتر داشته باشیم. البته این بدان معنا نیست که مسئولان تئاتر در دادن امکانات و فراهم کردن مکان اجرا برای گروه‌ها کوتاهی کنند. برعکس آنها باید توجه داشته باشند که تئاتر یک عنصر بسیار مهم فرهنگی است تا آنجا که می‌توانیم باید به رشد و گسترشش کمک کنیم. اگر تئاترهای خوبی در تمام مملکت داشته باشیم، تلویزیون و سینمای خوب هم داریم. تمام هنرمندان خوب تلویزیون و سینما و حتی رادیو و(بازیگر،کارگردان و نویسنده) در تئاتر پرورش یافته‌اند. این در تمام دنیا ثابت شده است و نیز از یاد نبریم که تئاتر از گران‌ترین هنرها به حساب می‌آید. کافی است در سال، همه‌ی مخارج یک سالن تئاتر را در سال با محاسبه‌ی ارزش ساختمانی آن و مبلغی که خود تماشاگران برای بلیط پرداخته‌اند بر تعداد تماشاگران آن سال تقسیم کنیم تا ببینیم دیدن یک نمایش چقدر گران تمام می‌شود و هیچ تئاتر خوبی، بدون کمک دولت نمی‌تواند برپا باشد. ما خانواده‌ی بزرگ نمایش، باید هر بار از خود بپرسیم که آیا به تماشاگران چیزی داده‌ایم که ارزش این هزینه و زمانی که صرف کرده، داشته باشد؟ یا چیز کم ارزشی را گران فروخته‌ایم و باید وجدانمان ناراحت شده باشد؟
سخن دیگر این جراید در توسعه و شکوفایی تئاتر نقش مهمی دارند و بدون کمک آنها هیچ برنامه‌ای در این مورد موفق نمی‌شود. جراید همان اندازه که به ورزش و تلویزیون و سینما می‌پردازند، باید به تئاتر توجه کنند که متاسفانه آن گونه که باید این کار انجام نمی‌شود.
به گمان من این کم توجهی از آنجا ناشی می‌شود که منتقد تئاتر کم داریم. منتقد حرفه‌ای که اصلا نداریم. منتقدی خوب است که نمایش‌گر خوب را تشویق می‌کند و به او انگیزه‌ی کار کردن می‌دهد و نمایش‌گر ضعیف را راهنمایی می‌کند که کارش را اصلاح کند و نیز تماشاگر را در رفتن به تئاتر تشویق می‌‌کند و سبب گسترش و اعتلای تئاتر می‌شود.
مساله‌ی دیگر، دانشکده‌ها و آموزشکده‌های تئاتر است که روز به روز تعدادشان زیاد می‌شود. این خوب است به شرطی که نتیجه‌ی کافی بدهد. آنها نباید نسبت به خروجی‌های خود بی‌اعتنا باشند. باید در مورد آنها آگاهی یابند که اگر جذب کار نمی‌شوند به چه دلیل است، اشکال کجاست و رفع اشکال کنند تا این همه هزینه و زمان بیهوده هدر نرود.
در پایان باید عرض کنم که جشنواره‌ی تئاتر فجر خوب است و ضرورت هم دارد به شرطی که با فصلی کردن تئاتر، مانع گسترش و توسعه‌ی تئاتر در سطح کشور نشویم و شعار خوب جشنواره را که می‌گوید«تئاتر برای همه» فراموش نکنیم ای کاش شعار جشنواره چنین بود«تئاتر برای همه و همه جا»
با آرزوی توفیق برای همه نمایش‌گران بسیار عزیز و رسیدن به تئاتری در خور شأن آدمیان!
رضا کرم رضایی