تئاتر ایران هم صدا و هم پا با زندگی ایرانی پیش می‌رود
اختتامیه پنجمین دوره از مسابقه انتخاب برترین‌های ادبیات نمایشی، روز گذشته –۶ اسفندماه- با حضور مدیران انتشارات تئاتری و هنرمندان در تالار هنر برگزار شد.
به گزارش سایت ایران تئاتر، در آغاز این مراسم "حسین پاکدل" که اجرای این برنامه را برعهده داشت، گفت: بحث برگزاری این دوره نسبت به دوره‌های قبل صنفی بودن و آکادمیک بودن آن است.
وی ادامه داد: این بخش به دلیل اینکه در تولید آثار نمایشی بخش مادر محسوب می‌شود و خیلی مهم است، ارزش گذاری آن نیز با اهمیت است.
در ادامه مراسم بهزاد صدیقی- دبیر اجرایی پنجمین مسابقه ادبیات نمایشی ایران – با حاضر شدن روی سن، یادداشتی را بدین شرح برای حاضران قرائت کرد:
پنج سال، نیمی از یک دهه، 260 هفته، 1825 روز از آغاز راهی می‌گذرد که کانون نمایشنامهنویسان خانه تئاتر بنیانش را نهاد تا طلیعه نوینی برای نمایشنامه‌نویسی کشور باشد و نمایشنامه‌نویسانی را گرد هم آورد که از استعدادهای نوظهور و تازه خبر دهد و یا نوید بخش نمایشنامه‌نویسی باشد که تکنیک‌ها و شیوه‌های جدیدی را به نمایشنامهنویسان ایران پیشنهاد کنند. حال به پنجمین دوره رسیده‌ایم و آرزو کنیم که پنجاهمین دوره هم برسد و در هر دوره‌ای، این درخت نمایشنامه‌نویسی پربار و پربارتر شود و نمایشنامهنویسان آمده و نیامده بتوانند از درخت پر بار آن تجربه بیندوزند و پژوهش‌گران و نظریه‌پردازان هم بتوانند با غور و تفحص و جست و جو در لابه‌لا و سطر به سطر نمایشنامههای ارزیابی شده، ناگفته‌هایی را کشف کنند و آموزه‌هایی را در عرصه نمایشنامه‌نویسی ارائه دهند.
انتخاب آثار برتر نمایشنامه‌نویسی، دشواری‌های خاص خود را دارد که قضاوت کنندگان این بار مهم را همواره با نهایت درایت و دقت انجام می‌دهند، اما قضاوت نهایی با خواننده – مخاطب – تماشاگری است که آنها را یک به یک می‌خواند و نظر می‌دهد و دیگران را برای تبدیل شدن به شیوه‌ها و شکل‌های نمایشی(اجراهای صحنه، رادیویی، تلویزیونی و سینمایی) ترغیب می‌کند و اینجاست که نظریه نقطه اشتراکات فکری و علایق مشترک تماشاگر و نمایشنامه‌نویس مطرح می‌شود که چه قدر این دو به هم نزدیک می‌شوند یا از یکدیگر فاصله می‌گیرند. این ارزیابی‌ها، البته اگر از راه‌های دشوار عبور کند، قطعن ما را قدم به قدم به جریانی نزدیک خواهد کرد که مسیر اودیسه نمایشنامه‌نویسی خواهد بود. حال ما به اودیسه یا اودیسه‌های نمایشنامه‌نویسی نزدیک شده‌ایم یا نه، قضاوت با شماست.
سپس حسین پاکدل با اشاره به بحث انتشار آثار ادبیات نمایشی و همکاری ناشران بخشی خصوصی و دولتی در چاپ این متون عنوان کرد: در پنجمین دوره از مسابقه ادبیات نمایشی ایران از یک ناشر تقدیر خواهد شد که به همین منظور از شهلا لاهیجی دعوت می‌کنم تا با حضور روی صحنه در این بخش ما را همراهی کنند.
شهلا لاهیجی اظهار کرد: نمی‌دانم به عنوان ناشر به اینجا دعوت شده‌ام و یا فرد علاقمند به هنر نمایشی، ولی در هر صورت افتخار می‌کنم که طی سی و چند سال خدمتم 54 اثر در زمینه ادبیات نمایشی منتشر کرده‌ام و این آمار خارج از تعدادی است که شانس چاپ پیدا نکردند.
وی ادامه داد: با وجود این در حال حاضر خلا وجودی بعضی از استادان را داریم، اما امسال بیشتر از گذشته نمایشنامهنویسان تلاش کردند و آثار نمایشی داشتند. من همیشه عادت داشتم هرازگاهی اثری از نمایشنامهنویسان بزرگ ببینم با این وجود هستند تعدادی که علاوه بر بیضایی در خدمتشان بوده‌ام.
لاهیجی در پایان تاکید کرد: من ناشری هستم که به کارم عشق می‌ورزم.
سپس جایزه ناشر برگزیده پنجمین مسابقه ادبیات نمایشی ایران به خاطر فعالیت‌های مستمر در عرضه نشر کتاب‌های نمایشی و به خصوص متون پایه به بهرام فیاضی از نشر قطره اهدا شد.
در بخش بعدی این مراسم، محمدامیر یاراحمدی – دبیر پنجمین مسابقه برترینهای ادبیات نمایشی ایران –روی صحنه آمد و گزارشی از این دوره را برای حاضران قرائت کرد.
یاراحمدی بیان کرد: ناشران محترمی در سه دوره گذشته نهایت همکاری را با ما داشتند و با ارسال آثار چاپ شده، کانون را در این حرکت فرهنگی یاری رساندند. همچنین قدردانی می‌کنم از هیات محترم داوران که مسوولیت این ارزیابی را پذیرفتند و با دقت و وسواس بسیار به بررسی آثار شرکت کننده در این دوره پرداختند و به پشتوانه دانش و تجربه این عزیزان، کانون نمایشنامهنویسان خانه تئاتر توانست در پنجمین دوره انتخاب آثار برتر ادبیات نمایشی ایران، یکی از مستقل‌ترین ارزیابی‌های هنری را در حوزه نمایشنامه‌نویسی، ترجمه و پژوهش به انجام برساند.
وی افزود: با این همه اما انتخاب آثار برتر نمایشی بیش از هر چیز تاکیدی است بر ارزش‌های فرهنگی و هنری برآمده از ادبیات نمایشی ایران و بالندگی آن در مسیر تحولات نمایشنامه‌نویسانی است که با پایبندی به اصول و ارزش‌های فرهنگی و هنری خود ادبیات نمایشی ما را از شرافت و اعتباری برخوردار ساخته‌اند که سزاوار آن است و تقدیر از استقامت رنجبار نمایشنامه‌نویسانی است که با خلق آثاری درخشان و ماندگار به ما نشان داده‌اند که هیچ چیز نمی‌تواند به حقیقت فرمان دهد.
یار احمدی خاطرنشان کرد: بدیهی است که برای دولت‌دهی سازنده و مقتدر، داشتن تئاتری منتقد و روشنگر نه تنها خاری در چشم نیست، بلکه نشانگر مسوولیت شناسی، نقدپذیری و عزم مسوولان برای شنیدن صدای جامعه است. صدایی که به آنها پیام می‌دهد چه کانون‌هایی در جامعه سیاست‌گذاری‌های آنها دچار بحران و آسیب شده و کدام عرصه مدیریت آنها نیازمند توسعه، اصلاح و بازنگری و تغییر است.
وی افزود: در پایان از رئیس محترم خانه تئاتر عزت‌الله انتظامی و ایرج راد مدیر عامل محترم خانه تئاتر و نیز هیات مدیره اصلی و همه دوستانمان در انجمن‌های وابسته خانه تئاتر که ما را در این راه یار و یاور بودند، سپاسگزاری می‌کنم.
در این مراسم محمد رحمانیان که متنی در تقدیر و تشکر از بهرام بیضایی آماده کرده بود، قرائت کرد و سپس تمامی حاضران به منظور احترام و تقدیر از بهرام بیضایی که در حال حاضر در سفر به سر می‌برد، دقایقی ایستاده به تشویق وی پرداختند.
سپس گلشیری روی صحنه دعوت شد تا جایزه بهرام بیضایی را که در سالن حضور نداشت به محمد رحمانیان تقدیم کند.
در ادامه برنامه، حسین پاکدل با یادی از زنده‌یاد رضا کرم رضایی از بهزاد فراهانی خواست تا دقایقی را به بازگو کردن خاطرات مشترکی که بین فراهانی و کرم رضایی بود، اختصاص دهد.
فراهانی در اختتامیه پنجمین مسابقه انتخاب برترینهای ادبیات نمایشی کشور یادآور شد: سال‌ها پیش با زنده یاد کرم رضایی در گروه هنر ملی آشنا شدم، آن موقع زمانی بود که تازه از آلمان به ایران بازگشته بود و به دعوت جوانمرد به گروه هنر ملی آمد.
وی ادامه داد: از آنجایی که کرم رضایی هر کاری را در گروه هنر ملی انجام می‌داد، در خاطرم است که در آن زمان کار چاپ بروشور و پوستر بسیار سخت بود و نخستین کسی که این مسوولیت را برعهده گرفت و خوب کار کرد، رضا کرم رضایی بود.
فراهانی خاطرنشان کرد: بیضایی پوستری داشت که همسرم بر روی آن کار کرده بود که کرم‌رضایی آن را به چاپ رساند و این تنها بخشی از کارهای وی بود.
وی افزود: دستیاری جوانمرد از دیگر کارهای او بود؛ چرا که جوانمرد می‌خواست آثار ترجمه شده دوباره ترجمه شود و کرم رضایی با وجود اینکه در آن زمان بیشتر یک چالشگر بود، روی این نمایشنامه‌ها با تکیه بر برشت کار می‌کرد. زنده یاد کرم رضایی خصوصیات اخلاقی خوبی داشت. آرامش فوق‌العاده‌ای در صورت داشت و همواره در گفتار خود سعی می‌کرد در ما ایجاد اندیشه کند.
در پایان این بخش فراهانی با وجودی که نمی‌توانست اشک‌هایش را از حاضران پنهان کند از زنده یاد علی حاتمی، بیژن مفید، نصرت پرتوی، شاهین‌فر و کرم رضایی یاد کرد.
وی تصریح کرد: گروه هنر ملی گروه پر برکتی بود و این کرم رضایی بود که نگاه ما را از درون آثار ناتورالیستی آن دوره تغییر داد. وی نوعی نفیر تازه تئاتر مدرن آن زمان را در درون گروه به وجود آورد و وقتی دور شد، گروهی تشکیل داد و شروع به نوشتن کرد که من متاسفانه در آن دوره برای تحصیل در خارج از کشور بودم و نتوانستم این آثار را بببینم ولی با بازگشت به ایران تمامی تولیداتش را تماشا کردم.
فراهانی تشریح کرد: آثارش سادگی روانی داشت که با آن دموکراسی که ما در آن موقع تنها حرفش را می‌زدیم هم‌خوان بود. من مهربانی، صمیمت در کار و پشت کار رعب آور را از وی یاد گرفته‌ام.
در ادامه این مراسم، حاضران در سالن به رسم احترام به روح زنده یاد کرم رضایی دقایقی را ایستادند و سکوت کردند.
سپس افشین کرم رضایی فرزند رضا کرم رضایی، جایزه ویژه هیات داوران را از بهزاد فراهانی دریافت کرد.
در بخش بعدی این مراسم حسین پاکدل با یاد زنده یاد اکبر رادی به تاسیس بنیاد رادی اشاره کرد تا بدین بهانه از حمیده بانو عنقا – همسر وی – دعوت کند تا روی صحنه حاضر شود.
همسر زنده یاد اکبر رادی در این مراسم اظهار کرد: فکر می‌کنم امشب جشن و شادی است و شب تجلیل از بزرگان نمایشنامه‌نویسی ایران است؛ بنابراین با قرائت این متن سهمی را در این جشن خواهم داشت.
حمیده بانو عنقا در قرائت یادداشت خود عنوان کرد: چند گاهی است که اگر چه اکبر رادی در میان ما نیست، اما آثارش در تاریخ ادبیات نمایشی ایران ماندگار است و نمایشنامهنویسان جوان کشورمان اگر تاریخچه طولانی تئاتر این سرزمین را جستجو کنند، بی‌‌گمان در میان نام‌های درخشان ادبیات نمایشی، نام اکبر رادی را به عنوان منشا و الگویی برای کار معنوی نگارش و زیستن هنرمندانه خود خواهند یافت.
وی یادآور شد: جوامع فرهنگ پرور همواره خاطره نویسندگان بزرگ را گرامی می‌دارند و برای گسترش آثار آنها و حفظ نام افراد می‌کوشند که من امیدوارم کسانی که امروز قلم به دست می‌گیرند تا با فروغ اندیشه خود صحنه تئاتر را روشن کنند، از پیشکسوتان این هنر به گونه‌ای شایسته یاد کنند و بدانند تقدیر از نویسنده‌ای که در میان ما نیست، تجلیل از فکر و فرهنگ این افراد است.
همسر زنده یاد رادی اظهار کرد: اینک که پنجمین مسابقه برترینهای ادبیات نمایشی در آستانه نوروز و طلیعه بهار برگزار می‌شود از سوی بنیاد رادی به همه شرکت کنندگان شادباش می‌گویم و آرزو می‌کنم ادبیات نمایشی و تئاتر، هر روز بیش از پیش به توفیق و سربلندی دست یابد.
سپس نماهنگی از فعالیت‌های بهزاد فراهانی پخش شد و عباس شادروان روی صحنه دعوت شد تا قطعه شعری را به فراهانی تقدیم کند.
در ادامه جایزه ویژه این بخش با حضور محمدامیر یاراحمدی حسین پاکدل و عباس شادروان به بهزاد فراهانی اهدا شد.
پاکدل به منظور معرفی برگزیدگان بخش پژوهش از میهن بهرامی دعوت کرد که روی صحنه حاضر شود و به سخنرانی بپردازد.
میهن بهرامی در این مراسم تشریح کرد: من چندان به افتخار اعتقاد ندارم، بلکه بیشتر به خوشدلی، مهر و خوشبختی معتقدم و گمان می‌کنم الان نمونه‌ای از زیباترین صورت، مهر را می‌بینم.
وی افزود: حدود 20 سال است که چیزهایی که به ذهن من می‌رسد را برای تئاتر ایران می‌نویسم در مقابل سینما که خیلی جاذبه و موج دارد، تئاتر ایران دارای حیثیت خاصی است.
بهرامی تاکید کرد: تئاتر ایران مثل موجود فاخری است که صدای خیلی بلندی ندارد، اما نجوای آن به صورت شعری از بازتاب بزرگان شعر ایران مثل شاملو، فروغ و حافظ است. تئاتر ایران موجودیتی با حیثیت فاخر دارد و یک برگ برنده که زندگی است.
وی افزود: آن ارتباطی که از طریق تئاتر با مخاطب در صحنه برقرار می‌شود در حالی که او در تاریکی سالن نشسته است، ارتباط همگن و نجوای مخصوصی است. آن موقع که او می‌گوید اندوه، تماشاگر سلسله‌ای از اندوه را به خاطر می‌آورد و وقتی شادی مثل چند تئاتر زیبایی که این سال‌ها دیده‌ام از جمله امیر دژاکام در نوروز و یا اثری از زنده یاد رادی که توسط هادی مرزبان کارگردانی شده بود، این موضوع توسط حس تماشاگر در اثر ایجاد می‌شود.
وی ادامه داد: این تئاترها در اوج سرگشتگی خود من، صدایی از یک زندگی می‌دادند و آنچه برایم بسیار اهمیت دارد و زیر هیچ شعاری آن را گم نمی‌کنم، احترام و ارزش گذاشتن به زندگی است. تئاتر ایران درست هم صدا و هم پا با زندگی ایرانی پیش می‌رود.
در بخش بعدی این مراسم، هیات داوران در بخش پژوهش جایزه این بخش را به پژوهش درام معاصر ایرانی و هنریک ایبسن تالیف فریندخت زاهدی از دانشگاه تهران اعطا کردند.
فریندخت زاهدی در سخنرانی خود در مراسم اختتامیه پنجمین مسابقه برترینهای ادبیات نمایشی بیان کرد: در این پژوهش از دستاورد هنرمندانی که در طول 100 سال گذشته روی آثار ایبسن کار کرده بودند، بهره گرفتم. آنچه اتفاق افتاد این است که وقتی 15 سال پیش به نروژ رفتم و در آنجا درباره ایبسن سخنرانی کردم شنیدم حاضران و مسوولان در معرفی من گفته‌اند که او از کشوری است که اسم ایبسن را نشنیده و جرات آوردن نام وی را ندارد کسی می‌آید و سخنرانی می‌کند که خوشبختانه فیلمی از بخش‌های مختلف نمایشی را با خود همراه داشتم که در این مراسم نمایش دادم. وقتی حاضران فهمیدند که از صد سال پیش ایبسن در ایران تدریس می‌شود و در صحنه‌های تئاتر ما وجود دارد، دچار شرمندگی و تعجب شدند.
وی افزود: در این سخنرانی به حاضران گفتم: کشورهایی که تمدن باستانی بالایی دارند، تمدن جهانی هم دارند و متاسفانه شما نمی‌دانید که در این کشورها چه می‌گذرد. همچنین پیش از این مقاله‌ای نوشتم و در کنفرانس ارائه کردم که نشان می‌داد ایبسن تحت تاثیر برخی از نمایشنامههای ایرانی، آثارش را تولید کرده که پس از این مقاله این تحقیق را به نگارش در آوردم.
سپس بهرام جلالی‌پور بیانیه هیات داوران در بخش ترجمه را برای حاضران قرائت کرد.
جایزه رتبه دوم بخش ترجمه به مهسا خلیلی نویسنده دو نمایش "آدم بزرگ‌ها" و "تق تق" از نشر چشمه و جایزه رتبه دوم این بخش به محمدرضا خاکی نویسنده نمایش "مفیستو" برای همیشه از نشر بیدگل اهدا شد.
همچنین آبتین گلکار نویسنده "ققنوس مرد مرده" از نشر هرمس جایزه برگزیده این بخش را دریافت کرد.
سپس حسین پاکدل با یاد هنرمند پیشکسوت محمود استادمحمد، برای وی آرزوی سلامتی کرد تا در ششمین جشن انتخاب برترینهای ادبیات نمایشی پیام خود را قرائت کند.
سپس برای معرفی برترینهای بخش نمایشنامههای تالیفی قطب‌الدین صادقی بیانیه هیات داوران را قرائت کرد که با حضور شهرام کرمی این جوایز به برگزیدگان اهدا شد.
جایزه سوم برگزیده بخش نمایشنامههای تالیفی به سیروس همتی نویسنده نیلوفر از انتشارات نمایش و جایزه دوم این بخش به یدالله آقاعباسی نویسنده نمایش "آیینه و سنگ صبور" از انتشارات قطره اهدا شد.
همچنین محمد یعقوبی نویسنده "به خاطر یک دقیقه سکوت" از انتشارات افراز به عنوان برگزیده این بخش معرفی شد.
در حوزه ترجمه و پژوهش نیز رضا شیرمرز به خاطر فعالیت مستمر مورد تقدیر قرار گرفت.
در حاشیه:
محمد رحمانیان، فرزان سجودی، قطب‌الدین صادقی، شهرام زرگر، پرستو گلستانی، اعظم کیان‌افراز، محمد یعقوبی، محمدرضا خاکی، علیرضا نادری، حسن باستانی، حمیدرضا نعیمی از جمله هنرمندانی بودند که در این مراسم حضور داشتند.
رضا گوران کارگردانی این مراسم و بابک کچه‌چیان و دایانا فتحی طراحی صحنه این برنامه را برعهده داشتند.