سفرنامه حضور نمایش ”پری” در پانزدهمین جشنواره تئاتر کارتاژ- تونس

نمایش "پری" علاوه بر حضور در فجر استانی و اجرا در استان البرز، در سی امین جشنواره بین المللی تئاتر فجر و در بخش مرور و مسابقه تئاتر ایران این جشنواره نیز به صحنه رفت و بار دیگر مورد استقبال قرار گرفت. تقدیر از گروه بازیگران نمایش "پری"  در مراسم اختتامیه، همچنین دریافت لوح تقدیر برای نگارش این اثر توسط خیرالله تقیانی پور از جمله موفقیت‌های این نمایش در جشنواره تئاتر فجر است.
حضور در جشنواره کارتاژ تونس را می‌توان اولین حضور بین المللی این نمایش دانست. نمایشی که بر اساس قواعد نمایش های ایرانی شامل تخت حوضی، زن پوشی، نقالی و... شکل گرفته و روایت گر داستان دسته نمایشگری است که با اجرای نمایش در مجالس عروسی و شادی مردم، روزگار می‌گذرانند. آوازه‌ این دسته نمایشگر به تمام شهرها و روستاهای دور و نزدیک می‌رسد، تا اینکه ناصرالدین شاه قاجار به مناسبت سالگرد تاج‌گذاری خود به وزرای دربار دستور می‌دهد تا این جشن را به بهترین شکل برپا کنند. کریم شیره‌ای مسخره‌ دربار، مسوول این مهم می‌شود و از این گروه مطرب دعوت می‌کند تا برای جشن تاج‌گذاری، نمایشی را اجرا کنند. گروه همانند روال گذشته نمایشی با شیوه‌ زن پوشی اجرا می‌کند، اما همگان بازیگر مرد نقش پری را به اشتباه زن می‌پندارند. علیا حضرت مادر شاه از پری می‌خواهد تا نمایشی را برای نسوان در حرمسرای شاه اجرا کند پری که می‌داند با سرباز زدن از دستور علیا حضرت چیزی جز مرگ در انتظارش نیست، می‌پذیرد. اما این پایان کار نیست، وقتی گروه نمایشی آماده عزم به شهر و دیار خود می‌شوند از طرف علیا حضرت دستور می‌رسد که پری می‌بایست در قصر بماند و یکی از ندیمه‌های خاص دربار ناصرالدین شاه شود. با شنیدن این خبر، دسته مطرب با نقشه‌ای که کریم شیره‌ای پایه ریزی می کند، سعی در گرفتن حکم برائت از شاه دارند، ولی با فاش شدن چهره‌ اصلی پری که مرد است، مادر شاه به هیچ وجه جسارت این گروه را نمی‌پذیرد و دستور مرگ تمام گروه را صادر می‌کند. بازیگر نقش پری با خوردن جام زهر خود را می‌کشد و بقیه گروه نیز به مرگ محکوم می‌شوند.
هر چند در دوره‌های پیشین جشنواره کارتاژ، نمایش " یک نوکر و دو ارباب " به کارگردانی حمید پورآذری و نمایش " مادر مانده " کار مشترک نیما دهقان و حمید آذرنگ از ایران حضور داشتند، ولی از آنجایی که این بار نام تونس برایمان آشنا تر است – به خاطر انقلاب تونس و آغاز موج مبارزه با استبداد در کشورهای عربی -  و دیگر اینکه این حضور در اولین دوره جشنواره بعد از انقلاب تونس بود، می‌توان ادعا کرد که حضور نمایش "پری" در پانزدهمین جشنواره تئاتر کارتاژ در کشور تونس، رنگ و بویی دیگر داشت.
شاید علاوه بر شیوه و طراحی اجرای این نمایش، قصه اثر نیز که در روزگار یک پادشاه مستبد می‌گذرد برای مخاطبان جشنواره کارتاژ جالب بود و آن را با حال و هوای این روزهایشان بی‌ربط نمی‌دیدند و همین باعث استقبال خوب آنها از این نمایش بود.
به هر ترتیب وقتی قرار می‌شود به تونس برویم هیچ ذهنیتی از تئاتر آن کشور ندارم و بیشتر تونس را با مسائل اخیرش به یاد دارم.  ولی چند نکته در مورد تونس وجود دارد که باعث می‌شود نسبت به تئاتر در آنجا خوش بین باشم. اول اینکه تونس کشوری است در شمال آفریقا که از مدیترانه به ایتالیا و دیگر کشورهای اروپایی راه دارد و سال‌ها مستعمره فرانسه بوده است و مردمش به خوبی فرانسه صحبت می‌کنند و از طرفی دیگر  صاحب جشنواره‌ای است که 15 دوره قدمت دارد. همین دلایل کافی بود که نشان دهد تئاتر در کشور تونس می‌تواند جدی باشد. با همین ذهنیت‌ها چمدانم را می‌بندم و بامداد روز چهارشنبه مورخ 14 دی ماه(4 ژانویه ) با گروه نقاب راهی تونس می‌شوم. پرواز به استانبول و سپس تعویض هواپیما و پروازی دیگر به تونس. در کل حدود شش ساعت پرواز تا رسیدن به کارتاژ.
جشنواره از جمعه ( 6 ژانویه)  آغار می‌شد و اولین اجرای گروه روز یکشنبه در شهر تونس ( مرکز کشور تونس) بود. از آنجایی که پرواز طولانی بود و مدت زیادی را نیز در فرودگاه‌های امام خمینی (ره) و آتاتورک ترکیه حضور داشتیم، اولین روز حضورمان در تونس به استراحت و آشنایی مختصری با شهر گذشت.
قبل از سفر به تونس از آنجایی که زمان حضورمان در آنجا مصادف بود با سالگرد انقلابشان این نگرانی وجود داشت که شاید آنجا کمی ناامن باشد، ولی ظاهرا همه به خوبی این تغییرات را پذیرفته بودند و در تمام مدت حضورمان در آنجا هیچ تنشی دیده نشد. از همه جالب تر برایمان برگزاری جشنواره در این شرایط بود خوشبختانه تغییر حکومت باعث نشده بود جشنواره ای 15 ساله به تعطیلی کشیده شود، هرچند خودشان اذعان داشتند که در این دوره به خاطر تغییرات روند برگزاری کمبودهایی دارد، ولی در مجموع برگزاری جشنواره در چنین شرایطی قابل قبول بود و موکد این نکته بود که فرهنگ و هنر قابل تعطیل شدن نیست و نباید در هر شرایطی باعث اخلال در روند فعالیت‌های هنری بود.
روز پنجشنبه (5 ژانویه) به دیدن برخی از نقاط دیدنی شهر تونس از جمله سیدی بوسعید و بازار سنتی رفتیم. جمعه (6 ژانویه) به موزه کارتاژ رفتیم و شب در مراسم افتتاحیه جشنواره که در سالن اصلی تئاتر شهر تونس واقع در یکی از معروفترین خیایان‌های آنجا به نام "حبیب بورقیبه" بود، حاظر شدیم. مراسم با حضور مردم و علاقه مندان از خیابان آغاز می‌شد. نیروهای پلیس بخشی از خیابان را بسته بودند تا مراسم به خوبی برگزار شود. اجرای موسیقی، آکروبات  نمایشی و رژه از جمله برنامه‌های فضای بیرونی بود و سپس مهمانان و گروه‌های شرکت کننده به داخل سالن دعوت می‌شوند. مراسم افتتاحیه بدون هیچ سخنرانی و فقط با اجرای قطعاتی از نمایش‌های بومی برخی کشورهای عربی و همچنین یک اجرای موسیقی به پایان ‌رسید. البته جو حاکم بر مراسم  حال و هوای انقلاب‌های عربی را نیز به همراه داشت و برخی از شرکت کنندگان تصاویر شهدای هنرمند انقلابشان را به همراه داشتند. در آنجا یاد افتتاحیه و اختتامیه‌های  جشنواره های خودمان افتادم که بیشترش به سخنرانی می گذرد و اگر وقتی بود برنامه‌های هنری و...  نیز اجرا می‌شود.
صبح روز شنبه ( 7 ژانویه ) گروه در سالن مراسم هتل محل اقامت به تمرین نمایش می‌پردازد و بعد از ظهر در حضور رایزن فرهنگی ایران و چند تن از کارگردانان تونسی یک اجرای تمرینی می‌رود. شنیدن نظرات هنرمندان تونسی خیالمان را راحت می‌کند که تماشاگر می‌تواند با نمایش ارتباط برقرار کند و داستان نمایش را متوجه خواهد شد، ولی با این وجود تصمیم گرفتیم نمایش با زیر نویس اجرا شود تا درک بهتری از اثر صورت گیرد. بعد از یک تمرین نسبتا طولانی و استراحت، شب در ضیافت وزیر فرهنگ تونس با گروه‌های شرکت کننده در جشنواره حضور پیدا کردیم. در این ضیافت وزیر فرهنگ تونس به شرکت کنندگان در این دوره از جشنواره خوش آمد گفت و سپس پیامش را برای آنها قرائت کرد. کارگردانان ایرانی از جمله معدود هنرمندانی بودند که با وزیر تونس گفت‌وگو داشتند. ضیافت چندان شکل اداری نداشت و بیشتر از باب آشنایی گروه‌ها با یکدیگر در یک فضای صمیمی و خوش آمدگویی رسمی از سوی مسوولان فرهنگی تونس بود. در این دوره از جشنواره علاوه بر ایران و تونس از کشورهای عربی: اردن، الجزایر، امارت، سودان، فلسطین، قطر، کویت، لبنان، لیبی، مغرب، مصر و یمن از کشورهای افریقایی توگو، سنگال، غنا و از کشورهای اروپایی اسپانیا، آلمان ایتالیا، بلژیک،  فرانسه و  هلند حضور داشتند.
از آنجایی که روز بعد گروه باید اولین اجرایش را انجام می‌داد، سعی می‌کنیم تا زودتر به هتل محل اقامت بر می‌گردیم و برای اجرای روز بعد آماده باشیم.
روز یکشنبه (8 ژانویه ) اولین اجرای گروه در سالن "ابن رشید" به صحنه رفت. از روز پیش تبلیغات و پوستر این نمایش در سطح شهر پخش و نصب شده بود. گروه کارگردانی از صبح مشغول آماده سازی صحنه و نور و صدا بودند و در ساعت 18 در سالن به روی تماشاگران باز شد. سالن "ابن رشید" مملو از تماشاگر بود و نمایش با استقبال بسیار خوبی به صحنه رفت.
از آنجایی که روز دوشنبه (9 ژانویه) دومین اجرای گروه در شهر دیگری انجام می‌شد. ساعت 23 روز یکشنبه برای اجرای دوم راهی  شهر "صفا قس" شدیم. "صفا قس" دومین شهر بزرگ تونس است و در حدود 4 ساعت با شهر تونس فاصله دارد. با اینکه سفر کمی طولانی بود و هنوز خستگی اجرای اول از تن گروه خارج نشده بود، صبح به "تئاتر شهر صفاقس" محل اجرای نمایش رفتیم. معماری سالن زیبا و به صورت قاب عکسی بود. گروه فنی سالن بسیار در کارشان خبره بودند و نصب دکور و تنظیم نور و صدا بسیار خوب و سریع پیش رفت. قبل از اجرا به ما گفتند از آنجایی که "صفاقس" شهری صنعتی است و با توجه به اینکه محل استقرار اصلی گروهای شرکت کننده در شهر "تونس" بود باید انتظار تماشاگر کمتری را داشته باشیم. نمایش ساعت 19 به صحنه رفت و با توجه به گنجایش سالن استقبال خوبی از کار شد و همین میزان استقبال باعث تعجب مسوولان بود و منجر شد تا نشان شهر "صفاقس" و لوح تقدیر از سوی شهردار صفاقس به کارگردانان گروه اهدا شود.  همچنین بعد از اجرای نمایش از گروه دعوت شد تا در جلسه پرسش و پاسخ این نمایش با  هنرمندان و تماشاگران حضور داشته باشند. جلسه به خوبی برگزار شد و علاوه بر کارگردانان و برخی از اعضای گروه، دکتر محمدرضا خاکی که به عنوان استاد دانشگاه در این سفر گروه را همراهی می‌کرد، به سوالات حاضران درباره تئاتر ایران پاسخ داد. همچنین در این سفر ایشان برای شناخت بیشتر تماشاگران با این نمایش و سایر نمایش‌های ایرانی و معرفی تئاتر ایران مصاحبه‌های مطبوعاتی، دیداری و شنیداری مختلفی را انجام دادند.   
از طرفی نوع و شیوه اجرای نمایش "پری" و تلفیق شیوه‌های ایرانی در اجرا و استفاده از سایه بازی، زن پوشی، سیاه بازی، نقالی و..  باعث شد کارگردانان  این نمایش بتوانند تنها کارگردانانی از جشنواره باشند که در برنامه زنده تلویزیونی تونس حاضر شوند و درباره تئاتر ایران و نمایش "پری" توضیح دهند.
بعد از اجرای دوم، صبح سه شنبه (10 ژانویه) راهی شهر تونس شدیم و در مسیر برگشت از شهر "سوسه" یکی از شهرهای توریستی تونس دیدن کردیم. از جمله بازدیدهای دیگر گروه در مسیر برگشت رفتن به بخش تاریخی "الجم" بود. مکانی که صحنه نبرد گلادیاتورها در فیلم "گلادیاتور" آنجا فیلمبرداری شده بود. معماری زیبای "ال جم" تاریخ را با خود به همراه داشت.
از آنجایی که آن شب آخرین شب حضورمان در تونس بود، مهمان سفیر ایران بودیم. یک مهمانی خودمانی و گفت‌وگویی صمیمی میان اعضای گروه و سفیر ایران در تونس. از جمله موارد جذاب این مهمانی برای اعضای گروه، خوردن یک شام دلچسب ایرانی بود که یک هفته از خوردن آن محروم بودیم. خوردن برنج ایرانی و خورش قرمه سبزی لذتی داشت که این دیدار را به یاد ماندنی تر کرد!
با اینکه جشنواره تا جمعه (13 ژانویه) ادامه داشت، ولی گروه چهارشنبه (11 ژانویه) تونس را به مقصد ایران ترک کرد تا اولین حضور بین المللی "پری" به نقطه پایان برسد.
 لازم به ذکر است در این نمایش بازیگرانی چون علیرضا ناصحی، جواد پورزند، رهام عسگرپور، علی عامل هاشمی، مصطفی ساسانی، علیرضا زارعی، خیرالله تقیانی پور ،محمد هادی عطایی، محسن بابایی ربیعی، حسین شفیعی و مسعود زنوزی‌راد گروه را همراهی می‌کردند. همچنین علیرضا نوری و الهه افخمی به عنوان دستیاران کارگردان در کنار جواد نوری و خیر الله تقیانی پور به عنوان کارگردانان این نمایش در این سفر حاضر بودند.