یادداشت”آیت نجفی”کارگردان نمایش”فردوسی، صدام حسین، رژه مورچه‌ها در شهر خالی”
تماشاگر در زمان اجرا بر آن نیست که چیزی را تعقیب کند، اساساً چیزی برای دنبال کردن وجود ندارد، مگر لحظه اجرا و حضور و واکنش تماشاگر در آن لحظه خاص.
آیت نجفی:
پرسش همیشگی هنرمندان پیشروی تئاتر این بوده است که تئاتر از کجا آغاز می‌شود. قدرت و انسجام روابط دراماتیک تا حدی است که به سختی می‌توان خدشه‌ای در آن وارد کرد و این فرض که بتوان تئاتری فاقد بار دراماتیک عرضه کرد، تقریباً محال فرض می‌شده است.
اگر نخواهیم از تجربیات نه چندان دیرپایی که از عصر فوتوریست‌ها در اوایل قرن بیستم تا میانه‌های دهه 60، همواره صورت می‌گرفته است یاد کنیم و به تجربیات دیرپاتر و تاثیرگذارتر دهه‌های پایانی قرن بیستم و امروزه نظر کنیم و وجه مشترک آن‌ها را در کنار گذاشتن دراما، به عنوان ستون اصلی هنر تئاتر و جایگزین آن را شناسایی کنیم، به مفهوم کلیدی روابط پرفورمتیو می‌رسیم.
روابط پرفورمتیو از حضور هر لحظه تماشاگر در روند ساخته شدن و شکل گرفتن اجرا معنی می‌شود و تماشاگر در زمان اجرا بر آن نیست که چیزی را تعقیب کند، اساساً چیزی برای دنبال کردن وجود ندارد، مگر لحظه اجرا و حضور و واکنش تماشاگر در آن لحظه خاص.
و متن در پویایی این لحظات که در پی هم می‌آیند و در هم همچون تار و پودهای نامرئی تنیده می‌شوند، شبیه آن چه در بافت یک زندگی شهری وجود دارد، ساخته می‌شود.
چنان چه شما دوربینی روشن در یک مکان عمومی شهری از لحظات آغازین صبح تا نیمه‌های شب قرار دهید، در بازبینی این فیلم با مقدار متنابهی متن نمایش، که در چیدمان نهایی آن‌ها کنار هم یک متن دراماتیک شکل نمی‌گیرد، مواجه می‌شویم. وحدت مکان، یک روند منطقی نامرئی به تصاویر می‌دهد و روابط پرفورمتیو آرام آرام نمایان می‌شوند.
چنان چه توجه‌مان را در فیلم به خود مکان، محل شکل گیری متن‌ها، معطوف کنیم به کارآیی فوق‌العاده مکان‌های عمومی شهر پی می‌بریم، این که چگونه یک مکان می‌تواند کارآیی‌های بی‌شماری در خود داشته باشد و خود را با مناسبات مختلف سیاسی، فرهنگی و مذهبی تطبیق دهد. این کارآیی منحصر به فرد مکان‌های عمومی شهر آن چیزی است که صحنه تئاتر در پیشروترین تعبیرهایش، حسرت آن را داشته است.
و سپس به حضور شهروندان، بازیگران ناخودآگاه زندگی روزمره، نظر می‌اندازیم. آن‌ها به واسطه انتخاب در نحوه پوشش و آرایش، انتخاب مسیرها و تغییرات محسوس و نامحسوسی که در لحن صدا و عرضه شخصیت خود برای رسیدن به هدفی مشخص و از قبل تعین شده می‌دهند، به اجرا کنندگانی تبدیل می‌شوند که بافت شهر و زندگی شهری را به یک صحنه بزرگ و نت ورکی تئاتر تبدیل کرده‌اند.
اجرای”لحظات پیش از تراژدی” (فردوسی، صدام حسین و رژه مورچه‌ها در شهر خالی) با تجربه عملی و نظری حدوداً چهار ساله رفتارهای پرفورمتیو شهر تهران و سازماندهی آن‌ها در یک اثر اجرایی شکل گرفت.
این اجرا متن و روابط دراماتیک را کنار می‌گذارد تا تماشاگر در پی دنبال کردن چیزی نباشد و روابط و رفتارهای پرفورمتیو شهر تهران را از پس یک تجربه نسبتاً طولانی جایگزین می‌کند تا تماشاگر را در لحظه اجرا نگاه دارد.
این اجرا امیدوار است، تماشاگر در یک فرایند دموکرات دست به انتخاب زوایا و نقاط دید و مکان‌هایی که اجرا در آن‌ها جریان دارد بزند و عنصر حضور و لذت که جایگزین خوانش اثر هنری در دل مفاهیم جاری در حین اجرا می‌شود، تماشاگر را تا پایان در ساحت اجرا نگاه دارد.
سرویس یادداشت: نمایش”فردوسی، صدام حسین، رژه مورچه‌ها در شهر خالی” به کارگردانی”آیت نجفی” تا سوم شهریور ماه، ساعت 19 در تالار تجربه خانه هنرمندان روی صحنه است.