اولین کارگاه علمی- آموزشی نقد تئاتر برگزار شد

به گزارش سایت ایران تئاتر، مصطفی محمودی مدیر روابط عمومی کانون ملی منتقدان تئاتر با اعلام این خبر افزود: کارگاه مذکور نخستین همکاری  مشترک علمی – آموزشی دانشگاه جامع علمی و کاربردی و کانون ملی منتقدان تئاتر ایران بود و با توجه به بازخوردهای خوب این کارگاه یک روزه و همچنین استقبال مناسب دانشجویان رشته‌های هنری دانشگاه جامع علمی و کاربردی، برگزاری چند کارگاه مشترک دیگر در سال 91 در دستور کار مسوولان کانون و دانشگاه علمی کاربردی قرار گرفته است.
محمودی اضافه کرد: در این کارگاه یک روزه اعضای ایرانی کانون جهانی منتقدان تئاتر، متشکل از محمدحسین ناصر بخت، مسعود موسوی، سید علی تدین صدوقی و امید بی نیاز با مدیریت هاتف جلیل زاده مباحث متنوعی را پیرامون اصول و مبانی نقد، کارگردانی تئا‌تر، چیستی نقد حرفه‌ای و ارتباط نقد با هنرمند و اثر هنری و همچنین جریان‌های نقد تئا‌تر بیان کردند.
بر همین اساس امید بی نیاز در بخشی از سخنانش به نقد ژورنالیستی تئاتر اشاره کرد و گفت: جریانی داریم به نام نقد ژورنالیستی که نقدی در روزنامه‌ای چاپ می‌شود و همه آن را می‌خوانند و مرور می‌شود و جریانی که تاثیر گذار است. ما اگر پس از انقلاب از سال 1357 به بعد بررسی کنیم جریان‌های زیادی در تئاتر بودند و رو در رو با این جریانات نقد نقش خاصی داشته و حضور خودش را نشان داده است.  در حیطه نقد در سال‌های دهه 60 تئاتر حماسی، انقلابی و تئاترهایی مبتنی بر روزگار و جریان‌های اجتماعی وجود داشته است.
 این منتقد افزود: در دهه 70 جریان‌های دیگری در تئاتر ما شکل گرفت که این جریان‌ها با ظهور کارگردان‌هایی  همراه شد که در کنار اسامی خیلی مهم تئاتر قرار می‌گیرند. جریان نقد در این دوران ویژگی تفسیری تحلیلی دارد. در دهه 70 جشنواره فجر بین المللی می‌شود و گروه‌های خارجی می‌آیند به جشنواره که دوره اعتلای اقتصاد تئاتر است. در دهه 80 اقتصاد تئاتر وابسته به تئاتری است که در سالن سنگلج در زمستان سال 85 توسط اکبر عبدی با نمایش اکبر آقا آکتور تئاتر کار شد که تعداد تماشاگران بالا بود. در دهه 70 دندون طلا  کار داود میر باقری در اوج است که 40 میلیون تومان فروش در آن روز، بسیار رویایی و دست نیافتنی  بوده است.
دهه 80 دوره شکل گیری جریان‌های دیگری هم هست. این جریان‌ها ابتدا تخصصی و حرفه‌ای است و این تیپ تئاترها باعث شد که شیوه‌هایی جدی از تئاتر و نسل تئاتری به وجود بیاید. این منتقد تئاتر و روزنامه نگار همچنین اضافه کرد: تئاتر دیدن  و نفس تئاتر خیلی هنر والا و بزرگی است و تئاتر برای من یک گریزگاه است. من تئاتر را به مکانیسم فکری، معرفت شناسی و سیستمی از تداوم اندیشه پیشنهاد می‌کنم. گاهی می‌بینیم تئاتر دیدن خیلی چیزها به ما یاد داده است. تئاتر چیز ساده‌ای نیست بلکه یک مکانیسم معرفت شناسی بزرگ است. تئاتر دامنه اندیشه را باز می‌کند و دیدن تئاتر باعث می‌شود آدم تحریک بشود تا قلم به دست گیرد و بنویسد. شما برای منتقد شدن باید اول یک یادداشت ساده بنویسید و نظرات شخصی خودتان را از تئاتر بیان کنید.  وی اضافه کرد: نقد تئاتر اولین مبحثش نوشتن است و مطالعه بسیار شرط است.
 وی گفت: سینمای ما محلی و بومی است و سینما و ادبیات نسبت به تئاتر بسیار بهتر حرکت کرده‌اند و تئاتر الان به مراقبت تام و تمام نیاز دارد. تئاتر ما وضعیت درخشانی ندارد، چون دولتی است و بودجه برایش تعیین شده که همین مقدار هم کم است و کفاف نمی‌کند. مشکل ما در تئاتر مشکل ساختاری است .
به گزارش روابط عمومی کانون ملی منتقدان تئاتر ایران، سید علی تدین صدوقی دیگر سخنران این جلسه در قسمتی از سخنانش تصریح کرد: در حیطه تخصصی نقد باید بگویم که شما وقتی نمایشی را برای بار اول می‌بینید به قول دکتر ایرج زهری می‌بایست نقد تئاتر را همانجا در سالن تئاتر بنویسید یعنی در حالیکه تمرکزتان بالا باشد و یادداشتی که بر می‌دارید، پایه اصلی نقد باشد. به خاطر این که در لحظه‌ای که نمایش را می‌بینید در فضا و همان حس و حال قرار دارید و بعد از اجرا آن حس و حال وجود ندارد. آنچه شما در حین اجرا یادداشت می‌کنید، پایه‌ای برای نقد اصلی است. ما باید چکار کنیم که در لحظه نقد کنیم؟ به همان سادگی که شما برای خرید چیزی می‌روید می‌توانید به مقوله نقد نزدیک شوید.
این منتقد تئاتر همچنین خاطر نشان کرد: من به مثبت یا منفی بودن نقد اعتقادی ندارم، ما که تئاتر منفی نداریم. هر تئاتری  نقاط ضعف و مثبتی دارد و ما باید به تعاملی برسیم که در اجرای بعدی بهتر باشد. ضمناً فزاموش نکنیم در حیطه‌ای که نقد می‌کنیم حتماً اشراف داشته باشیم که اصلا چه چیزی را نقد می‌کنیم و برای اشراف داشتن باید کار تئوری و عملی انجام شود. باید فلسفه را بدانیم منطق را بدانیم و باید تئاتر ببینیم و بعد از دیدن نمایش با تماشاگر و کارگردان صحبت کنیم. هنر نقد قائم به ذات است. هم علم است هم هنر ولی منتقد قاضی و حاکم نیست و حکم صادر نمی‌کند.
کارگردانی تئاتر مبحث دیگری بود که توسط مسعود موسوی مدرس دانشگاه و منتقد تئاتر ایران ارایه شد.
وی در قسمتی از سخنانش گفت: هر کارگردانی در تئاتر خودش یک نشانه می‌گذارد که باید فهمید و  در نقد باید بنویسد که این دیدگاه کارگردان است. اگر یک منتقد نتواند المان‌های یک تئاتر را بشناسد، آن تئاتر را نمی‌فهمد. اگر یک منتقد المان‌های صحنه را نشناسد نمی‌تواند نقد بنویسد. یک منتقد باید لایه‌های زیرین تئاتر را بشناسد .
 وی افزود: بازیگر تکنیکی یعنی بازیگری که بتواند به صورت درست از ابزاری که در اختیارش هست، استفاده کند. ما باید بدانیم عناصر تکنیکی که در اختیار کارگردان، است چه کاربردی دارد. ما باید قراردادها را بشناسیم و شیوه‌ها را بدانیم .
خاتمه این نشست یک روزه با سخنان دکتر محمد حسین ناصر بخت، پژوهشگر، مدرس و منتقد دانشگاه شکل گرفت.
وی سخنانش را اینگونه آغاز کرد: نقد را اگر نقل از ادبیات بدانیم منتج از واژه‌ای است که در زبان فارسی رایج نقد را برای تمیز دادن سره از ناسره‌، صحیح از غلط و واقعی از تقلبی می‌گویند. نقد از اینجا آمده است و در همین معنی اصلی باقی مانده است یعنی سره از ناسره. در تمام هنرها منتقد کسی است که اطلاعات کافی در مورد هنری که راجع به آن صحبت می‌کند داشته باشد. یعنی منتقد باید مطلع باشد و آگاهی کافی داشته باشد از نوع آن اثر که در مقابلش قرار گرفته است و آگاهی کافی از سبک‌های مختلف تئاتر داشته باشد .
 وی افزود: تئاتر و اساساً آثار هنری خلاقه وابسته به وجود خالق اثر هستند و امروزه گفته می‌شود برای درک اثر باید به نکات دیگری توجه کرد. ما باید بتوانیم جهان اثر را دریافت کنیم یعنی بگوییم مولف قصدش چه بوده و این قصدی که داشته نتیجه هم برابر با همان قصد است یا نه. اگر نتوانیم درک کنیم، چه می شود. یک هنرمند بدعتی را انجام می‌دهد و ما چون تنها عادت کردیم به قالب‌هایی که از قبل می‌شناسیم و خودمان را محدود کردیم، نمی‌توانیم بدعت را درک کنیم .
ناصربخت تاکید کرد: منتقد برای این که بتواند یک اثر را نقد کند، در کنار اطلاعاتی که در مورد مقوله تئاتر دارد باید بتواند با اثر ارتباط برقرار کرده و جهان اثر را کشف کند. یک منتقد باید سره را از ناسره تشخیص دهد. نقاط ضعف و قدرت اثر را شناسایی کرده و برای این که این اتفاق بیفتد چیز دیگری که لازم است، انصاف است. یعنی اگر جایی متوجه چیزی شود، معرفی ‌کند و آن را به خاطر تعلقات و برخی منافع خود کنار نزند.
ناصر بخت همچنین افزود: یک منتقد فقط وظیفه‌اش این نیست که برای تماشاگر این کار را کند، بلکه به هنرمند هم پیشنهاداتی می‌دهد. منتقد کار عقلانی انجام می‌دهد و تشخیص می‌دهد که چه ویژگی‌های مثبتی در اثر وجود دارد و چه ویژگی‌هایی منفی است. ضمنا می‌تواند تشخیص بدهد چرا یک اثر موفق بوده و در جامعه بازتاب خوبی داشته است .
 وی گفت: یک زمان هنرمند دست به عملی می‌زند که نتایجی از یک اثر حاصل می‌شود که حتی مراد او هم نبوده و منتقد اینجا باید به این بپردازد که چرا اینگونه شد. آثار جاودانه آثاری هستند  که به خاطر ویژگی‌هایی که دارند در دوره‌های مختلف، برداشت‌های مختلف را ایجاد کنند. کار منتقد کار بسیار بسیار سختی است.
مدیر روابط عمومی کانون ملی منتقدان تئاتر اضافه کرد: مقرر شد با هماهنگی کانون ملی منتقدان تئاتر در پایان این دوره پس از انجام یک آزمون، به شرکت کنندگانی که در این دوره شرکت کرده و آزمون مذکور را با موفقیت بگذرانند، گواهینامه رسمی اعطاء  شود.