یادداشت ”وحید لک” درباره اهمیت عکاسی در تئاتر

جنبۀ خبری عکاسی تئاتر همان استفاده ای است که همۀ ما کم و بیش با آن آشنایی داریم. مجموعه ای از عکس های گوناگون از لحظلات مختلف یک نمایش که در سایت ها و خبرگزاری (با کمیت و کیفیت بیشتر) و در مجلات و روزنامه ها (با کمیت و کیفیت کمتر) منتشر می شوند. گاهی بسیاری از مخاطبان تئاتر با نگاه به همین عکس ها تصمیم می گیرند که به دیدن یک نمایش بروند و یا از دیدن آن صرفه نظر کنند. معمولاً عکس هایی که از یک نمایش گرفته می شوند، نمایندۀ بسیار شایسته ای برای معرفی آن اثر نمایشی هستند. قاب هنرمندانه یک تصویر گاهی تا جایی قوی و مؤثر است که به تنهایی می تواند بار تبلیغات یک اثر را به دوش کشد. البته تأثیر و نقش عکاسی در تئاتر تنها به اثرات جاری و معمول آن چون تبلیغات و جذب مخاطب خلاصه نمی شود.

 

جنبۀ هنری عکاسی تئاتر به هنرمند بودن عکاس بستگی دارد. یک عکس هنری دربردارندۀ عنصری معرفتی، انسانی و اجتماعی است. در عکاسی هنری تئاتر این عناصر در سوژه و واقعه ای که در روی صحنه حضور دارد، یافت می شود. در واقع عکاسی هنری تئاتر تلفیق دو هنر است. هنری که ابتدا توسط یک گروه تئاتری خلق شده و سپس به وسیلۀ یک عکاس جاودانه می شود. عکاسی هنری تئاتر چیزی فراتر از ثبت تصویر و حتی شکار لحظه است. عکاسی از تئاتر در شق هنری اش تماماً انتخاب و درک است. اینکه عکاس چه سوژه ای را در چه لحظه ای برمی گزیند و چگونه سوژه های خود را درک می کند و این سوژه چه احساسی را در او برمی انگیزاند، همگی یک سلسله انتخاب های جهتدار و معنیدار هنری را تشکیل می دهند. اینکه یک عکس، یک «آن» و یک «لحظه» از یک نمایش را به ابدیت پیوند می زند و خاطره ای از یک تئاتر را که به محض اجرا و ارائه از میان می رود، جاودانه می کند، طبیعت و سرشتی از جنس هنر دارد.

 

نوع نورپردازی، سوژه ای که در گوشه و یا وسط صحنه قرار گرفته است، حال و هوای نمایش، گریم بازیگران، چیدمان وسایل صحنه و حتی گاهی میزانسن های یک تئاتر را می توان از یک عکس فهمید. از عکسی که هنرمندانه توسط عکاس تئاتر گرفته شده باشد.

 

عکاسی از تئاتر که همه چیزش زنده و حی و حاضر است و در طرفه العینی از مقابل دیدگان می گذرد و همه را غافل گیر می کند، بسیار سخت و در عین حال مؤثر و هنرمندانه است.

 

از آنجا که حتی جذاب ترین آثار نمایشی نیز برای مدت محدودی به اجرا گذاشته می شوند و پس از آن نیز امکان دسترسی به آنها از هیچ راه دیگری امکان پذیر نیست، عکاسی در ثبت این هنر، نقشی انکارنشدنی دارد. حتماً این سؤال به ذهن متبادر می شود که در عصر تکنولوژی های دیجیتال آیا یک لوح فشرده از یک نمایش امکان دسترسی مجدد به آن نمایش را بصورت عینی تر و کامل تری فراهم نمی کند؟ اگر اهل تئاتر باشید و یا تنها یک بار تجربۀ تماشای تئاتر را در چنته داشته باشید، تصدیق خواهید کرد که روح و کالبد یک نمایش در یک عکس ثابتِ بی تحرک، بیشتر از یک فیلم از همان نمایش، تداوم و امتداد دارد. زندگی موجود در یک اثر نمایشی در عکس بیش از فیلم رخ می نمایاند.

 با دیدن عکسی از تئاتر های گوناگون می توان شرایط اجرای آثار نمایشی در مقاطع زمانی مختلف را حدس زد. این تصاویر سیر تغییر و تحول در وضعیت فنی سالن های نمایش، اوج و افول سبک های هنری، پیشرفت (یا عدم پیشرفت) در طراحی های صحنه، گریم، لباس و همچنین فضاهای نمایشی را نشان می دهد.

 بی گمان عکاسی از یک تئاتر به اندازه فیلمبرداری از یک فیلم و یا نگارش یک کتاب، ارزشمند و مهم است.