مروری بر دوره های اول تا چهارم جشنواره بین المللی نمایش عروسکی تهران-مبارک (1)

در این گزارش سعی داریم درباره چند و چون این جشنواره در دوره اول تا چهارم بنویسیم، و در آن نقاط عطف و فراز و نشیب های به وقوع پیوسته را مرور و تحلیل کنیم.
دوره اول
دوره اول از یکم تا هفتم مرداد 1368 در تالارهای وحدت، هنر، محراب، مجموعه تئاتر شهر (اصلی، چهارسو و قشقایی) و گذر فرهنگ و هنر -جنب موزه هنرهای معاصر- برگزار شد.
در این دوره در کل 19 نمایش اجرا شد که این نمایش ها 51 نوبت به صحنه رفتند. از ایران 15 نمایش به صحنه رفت که از این تعداد 13 اثر تهرانی بود و دو نمایش هم از مشهد و سمنان شرکت کرده بودند. در ضمن دو گروه هم از شوروی با اجرای سه عنوان نمایش و یک گروه از هند با اجرای یک نمایش شرکت کرده بودند. یکی از برنامه های مهم در حاشیه جشن واره اول، برگزاری سمینار عروسکی با سخن رانی لاله تقیان، مهر کنتراکتور از هند، آندرانیک گامجیان از شوروی، ایرج طهماسب، قطب الدین صادقی و بهروز غریب پور بود. هم چنین نمایشگاهی از عروسک های کشورهای کامبوج، چین، اندونزی، مالزی، هند، تایلند، تبت، برمه، مکزیک، ژاپن، ترکیه و ایران در طبقه سوم تالار وحدت برگزار شد.
این جشن واره که به دبیری علی منتظری برگزار شد، 13 هزار تماشاگر داشت و در روز شنبه 7 مرداد در تالار وحدت اختتامیه اش برگزار شد.
از میان آثار شرکت کننده ایرانی می توان به حضور مرضیه برومند(سارا)، مرضیه محبوب (شاخه گلی برای آدم آهنی)، احمد خمسه ای (خیمه شب بازی سلیم خان)، اردشیر کشاورزی (لی لی حوضک)، رحیم دوستی (علی کوچیکه- بر اساس شعری از فروغ فرخزاد)، هما جدیکار (کچل کفترباز)، ایرج طهماسب (پایان ناامیدی) اشاره کرد.
از میان خارجی ها هم سه کارگردان به نام های آلو آرزویا از شوروی (داستان سه خوک)، آندرانیک آکوپوویچ از شوروی ( دو نمایش خم طلا و مرد عاقل) و مهر کنتراکتور از هند (رستم و سهراب) شرکت کرده بودند.
دوره دوم
دور دوم بلافاصله در سال 69 از 20 تا 28 تیرماه برگزار شد تالار وحدت و مجموعه تئاترشهر (اصلی، چارسو و شماره 2) محل برگزاری این دوره از جشنواره بود. از تعداد نمایش ها نسبت به دور اول کاسته شد و این نمایش ها به 14 عنوان رسید.حتا از نوبت اجراها هم کاسته شد و در کل 22 نوبت نمایش ها اجرا شدند. اتفاق مهم شاید کاسته شدن از تعداد اجراهای ایرانی و افزودن بر تعداد عناوین نمایش های خارجی باشد. در دوره دوم 6 نمایش از ایران شامل سه نمایش از تهران و سه نمایش هم از شهرهای اصفهان، سبزوار و اردبیل شرکت کرده بودند. در ضمن 8 گروه خارجی از کشورهای ایتالیا، لهستان (سه نمایش)، برزیل، نیوزلند، آذربایجان شوروی (دو نمایش) و هندوستان حضور داشتند. هم چنین نکته بعدی حضور مهمانان خارجی و داخلی بود که جشن واره را به شکل و شمایل یک جشن واره معتبر نزدیک تر می کرد. در این دوره 53 مهمان خارجی و 141 میهمان ایرانی دعوت شده بودند.
یکی دیگر از اتفاق های مهم که در دور دوم آغاز شد، همانا انتشار یک جلد نشریه و شش جلد خبرنامه به نام "مبارک" بود. در این دوره، هم چنین لوح و دیپلم افتخار جشن واره به تمامی شرکت کنندگان اهدا شد. در جلسات سخنرانی دور دوم علی منتظری، محمود عزیزی و مرضیه برومند از ایران، رحمان قلی  اف و نامق آقایف از آذربایجان شوروی، آناماریا آمارال از برزیل، پائولو پاپاروتو از ایتالیا، مهر کنتراکتور از هند، و میشل ورواگ از آلمان شرکت کردند. دور دوم باز به دبیری علی منتظری و با حضور 16792 تماشاگر در روز 26 مرداد در تالار وحدت خاتمه یافت.
از میان کارگردانان ایرانی می توان از بهروز غریب پور از اصفهان (سفر سبز در سبز)، اتابک نادری از اردبیل (سارا عروس)، مرضیه محبوب (ماه پیشونی)، حمیدرضا اردلان و مهدی لطفی (سنجاقک و سنگ سیاه)، مرضیه برومند (زال و سیمرغ) نام برد. از میان خارجی ها مهر کنتراکتور از هند (رامایانا) برای دومین بار، رحمان علی زاده از آذربایجان شوروی (سفر سندباد)، نامق آقایف از آذربایجان(بلبل)، فرانسوا لازارو از لهستان (تنهایی)، لسلی ترابریچ از نیوزلند (رمئو و ژولیت)، استانیسلاو اوچمانسکی از لهستان (با کودک بزرگ شدن) و پائولو پاپاروتو از ایتالیا (مضحکه آرلکینو) اشاره کرد. سفر سبز در سبز 13 اجرا در تالار اصلی و 3194 تماشاگر داشت و در میان آثار خارجی دو نمایش رامایانا با 1730 نفر و تنهایی با 1264 نفر بیش ترین استقبال را داشتند. شاید به جرات بتوان گفت که در دومین دوره شکل برگزاری جشن واره منطبق با استانداردهای لازم برای برگزاری یک جشن واره قابل اعتنا در سطح بین المللی باشد؛ چراکه موازنه آثار داخلی و خارجی دلالتی آشکار براین گفته است.
دور سوم
دور سوم هم پیوسته بود و در سال 70 بازهم با دبیری علی منتظری برگزار شد. علاوه بر مجموعه تئاترشهر، تالارهای سنگلج، هنر و فرهنگسرای بهمن هم برای آن در اختیار گرفته شد. کمیته انتخاب هم متشکل از جواد ذوالفقاری، مسلم قاسمی، ابوالقاسم کاخی، ایرج طهماسب و مجید سرسنگی بود. از میان 45 متقاضی داخلی، 15 نمایش شامل 10 اثر تهرانی و 5 اثر از شهرستان¬ها را انتخاب کردند. از میان 50 متقاضی خارجی نیز 6 گروه از کشورهای سوییس، پاکستان، ژاپن، هندوستان، لهستان و اسپانیا دعوت به تهران شدند. از اتفاقات مهم در این دوره افتتاح فرهنگسرای بهمن با اجرای بابابزرگ و ترب در روز 20 شهریور بود. انتشار 5 خبرنامه به دو زبان انگلیسی و فارسی و چاپ 6 پوستر هم در این دور باعث جدی¬تر تلقی شدن خبررسانی و تبلیغات در برگزاری جشن واره شد.
در جلسات سخنرانی اسپومنکا از یوگسلاوی، جان مک کورمیک از انگلستان، سرجیو دیوتی از ایتالیا، ژرار استور از فرانسه، ژاک پامپانو از فرانسه، مهر کنتراکتور و جی.دی.ویرمانی از هند، نات دات از ویتنام، هوانگ کیم دونگ از ویتنام، هاتموت تاف از آلمان، بهروز غریب پور و قطب الدین صادقی از ایران شرکت کردند.
در دور سوم 25 هزار تماشاگر حضور داشتند که نسبت به دور اول به افزایش بیش از 50 درصدی نزدیک شده است. اختتامیه این جشنواره 26 شهریور در تالار اصلی  برگزار شد. از میان چهره های ایرانی؛ مریم سعادت با ولوله در اتاق، حمیدرضا اردلان با سوگ یحیا، هما جدیکار با هفت خوان رستم، مجید سرسنگی با یکی بود، یکی نبود، بهروز غریب پور با بابابزرگ و ترب، مرضیه محبوب با شیرین تر از پرواز، ایرج طهماسب با داستان لطیف، احمد خمسه ای با خیمه شب بازی بارگاه سلیم خان و اصغر احمدی با خیمه شب بازی فرخ خان شرکت کردند. از میان خارجی ها هم می توان به نمایش های آمار سینگ راتور هند به کارگردانی ساگارباها از هند، در جست وجوی دون کریستو بال کار خولیو میچل از اسپانیا، علاءالدین و چراغ جادو کار سعدان پیرزادا از پاکستان، آقای زرد کار زوتروپ ومرسر و کاریون از اسپانیا، تخیلات گوناگون کار مونجی موری از اسپانیا، افسانه ای درباره یک اژدهای خوب کار آندره ئی لابینگ از لهستان، و قصه هُدهُد کار سرجیو دیوتبی از ایتالیا اشاره کرد.
دور چهارم
چهارمین دوره هم شکل پیوسته و سالیانه خود را حفظ کرد. یعنی از 24 تا 29 شهریورماه 71 به دبیری محمد حسین صوفی برگزار شد. مجموعه تئاتر شهر و سالن موزه هنرهای معاصر محل برگزاری آن بود. تعداد متقاضیان ایرانی 41 نمایش بود که  6 نمایش از تهران انتخاب شد و برای اولین بار شهرستان ها در آن اصلن حضوری نداشتند. هم چنین 7 نمایش هم از کشورهای لهستان، هلند، مالزی، چین، جمهوری آذربایجان، هند و جمهوری چک شرکت کردند.
در این دوره برای اولین بار یک کاتالوگ به دو زبان فارسی و انگلیسی منتشر شد و خبرنامه هم در یک شماره چاپ شد که این دلالت بر کم اهمیت شدن وجه اطلاع رسانی در این دوره می کند. برای اولین بار کانون ملی منتقدان جشن واره را داوری کرد و توانست دو نمایش شوخی از ایران و داستانی درباره یک پسر و باد از لهستان را به عنوان نمایش های برگزیده معرفی کند. در این دوره تصمیم گرفته شد که جشن واره در دوره های بعدی به صورت دو سالانه برگزار شود و این تصمیم به نظر می رسد که مانع از تحقق یک جشن واره بسیار موثر و ممتاز در سطح بین المللی شد چراکه جشن واره عروسکی هم بنا بر جمعیت جوان ایرانی باید به اندازه جشن واره صحنه ای فجر با اهمیت تلقی بشود.
متاسفانه در دور چهارم از اهمیت جلسات سخنرانی کاسته شد و در آن جواد ذوالفقاری از ایران، ماریوس پرین از هلند، محمد شوکری از مالزی، استفانو گیونچی از ایتالیا، گانگل از چین و لوئیجی آنجلینی از ایتالیا شرکت کردند. در این دوره اهدای یادبود جشن واره، دپیلم افتخار، لوح تقدیر و کیف یادبود تقدیم گروه های شرکت کننده شد. یکشنبه 29 شهریور در تالار وحدت اختتامیه برگزار شد.  
نمایش های عرسکی لی لی حوضک کار حمید عبدالملکی، نقلی و مادر بزرگ کار حسن دادشکر، شوخی کار حمیدرضا اردلان، مرغ افسانه کار پریسا مدرس صادقی و شادی پور مهدی، بند انگشتی کار سهیلا احمدی فر، بلبل سرگشته کار شعله پاکروان و هملت کار منصور پاک بین، در این دوره اجرا شدند که از این میان، شوخی با 8 اجرا و 1730 تماشاگر از بیش ترین استقبال برخوردار بود.
هم چنین نمایش های خارجی داستانی درباره یک پسر و باد کار الکساندر آنتر تراک از لهستان، کیچه کاودا کار شری دودابالا پاکیله کیاتارا از هند، یانگ جو کار کانگ لی از چین، حسنک الماسک کار ظفر جواداف از تاجیکستان، فلوت جادویی کار ماریوس پرین از هلند، اوخای و احمد کار نامق آقایف از جمهوری آذربایجان، پاک پاندیر کار محمد شوکری بن اردوس از مالزی و بلبل کار نامق آقایف از آذربایجان اجرا شدند. نمایش یانگ جو با  5 نوبت اجرا و جذب 2809 تماشاگر توانست رکورددار نمایش های خارجی و  داخلی در جذب تماشاگر باشد.