گزارشی از نشست نقد و بررسی نمایش ”دو آدم خجالتی”

به گزارش دریافتی سایت ایران تئاتر، این جلسه اولین نشست از سلسله نشست های دفتر نقد و پژوهش های تئاتری معاونت پژوهشی خانه هنرمندان ایران بود که  با حضور  داریوش مؤدبیان مترجم نمایشنامه "دو آدم خجالتی" نوشته اوژن لابیش و همچنین کارگردان این نمایش ارشام مؤدبیان همراه بود. در ابتدای جلسه نامور مطلق به معرفی "دفتر نقد و پژوهش های تئاتری" خانه هنرمندان ایران به مدیریت علیرضا نراقی پرداخت. معاون پژوهشی آموزشی خانه هنرمندان در تشریح فعالیت های این دفتر افزود: از این پس  بناست فعالیت های پژوهشی مستمر و مطالعات نظام مندی با موضوع تئاتر به واسطه این دفتر در خانه هنرمندان ایران شکل گیرد.

پس از توضیحات نامور مطلق به عنوان رئیس جلسه، داریوش مؤدبیان ضمن بیان خاستگاه کمدی و تمایز آن با طنز، به توصیف خصوصیات کمدی وودویل و جایگاه اوژن لابیش در این گونه از کمدی پرداخت.

او در ادامه افزود: کمدی وودویل در اصل مبتنی بر موقعیت است و سپس شخصیت اما شخصیت های این نوع کمدی پیچیده نیستند. اصل دیگر در وودویل ها بازی با کلام است. در این نوع کمدی خانواده جایگاهی اساسی و بنیادین دارد  و رویکرد اجتماعی آن هم در قالب خانواده مطرح می شود.                                         

پس از گفته های مؤدبیان دکتر امیرعلی نجومیان عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی با این مطلب که کمدی همیشه وقتی اتفاق می افتد که عدم تجانس بین دو نشانه در یک نظام به وجود بیاید، سه نظریه دیگر را هم در باب کمدی برشمرد؛ وی ابتدا  "نظریه جامعه شناختی" را توضیح داد و سپس به توصیف و تشریح "نظریه روان شناختی" و "نظریه وجود شناختی" که اشکال جدیدتر  کمدی را در بر می گیرد پرداخت.

نجومیان در ادامه افزود: کمدی در طول تاریخ با توجه به فلسفه های روز خود را بازتعریف کرده است. او همچنین با پیش کشیدن بحث گفتمانی و ارزش های بورژوازی در نمایش "دو آدم خجالتی" متن لابیش را در واقع متنی در جهت تثبیت گفتمان مسلط دانست که ارزش های جامعه بورژوازی را تقویت می کند.          
پس از گفته های نجومیان، دکتر مرتضی بابک معین نشانه شناس و مترجم، به رساله "خنده" برگسون اشاره کرد.

او گفت: رساله خنده در سال 1900 نوشته شده  و در آن برگسون به صورتبندی خنده و کمدی پرداخته، خنده از نظر این فیلسوف شهودی فرانسوی عکس العملی در برابر خشکی و حالتی مکانیکی در عمل است.  وی همچنین با توجه به این نظریه  موقعیت های کمیک مختلفی که در نمایش "دو آدم خجالتی" رخ می دهد را توصیف و تحلیل کرد.                                                                                                    
در ادامه دکتر بهمن نامور مطلق ضمن توضیحی از متن و نوع روایت در این نمایش، به تفاوت کمیک با کمدی اشاره کرد که در اولی ما با صور بلاغی طرف هستیم و در دومی با بوطیقا. معاون پژوهشی خانه هنرمندان ایران و عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی در ادامه بحث خود به جابجایی ارزش، جابجایی معنا، موقعیت های تراویسی و دلالت های افزوده ای که وابسته به شرایط فرهنگی و گفتمانی اتفاق می افتد با توجه به نمایش "دو آدم خجالتی" اشاره کرد.                                                                                                
  در ادامه منتقدان جلسه ضمن اشاره به بحث های گفتمانی و وجوه اجرایی  متفاوت نمایش به سؤلات حضار پاسخ داده و با آنها به بحث و گفت و گو پرداخت اند.