بودجه تئاتر کشور را اعلام می کنم ؛ سه میلیارد و سیصد میلیون تومان

مریم فشندی : پس از حضور چهار ساله مجید شریف خدایی در مرکز هنرهای نمایشی ، ریاست خسرو نشان بر این مرکز با تغییرات عمده ای در حوزه های مدیریتی و زیر مجموعه آن همراه بود . تا آنجا که نحوه اداره مجموعه گسترده تئاتر شهر به طور کلی تغییر شکل داد . طرح های زیادی در رابطه با گروه های نمایشی داده شد و بسیاری اتفاقات دیگر روی داد و همه این ها تا آنجا پیش رفت که پیش بینی می شود که بیست و سومین جشنواره بین المللی تئاتر فجر به گونه ای متفاوت نسبت به سال های گذشته برگزار شود .
در فرصتی که تنها چند روز به آغاز این جشنواره باقی است خسرو نشان رئیس مرکز هنرهای نمایشی درباره جشنواره پیش رو و مسایل حواشی آن به پرسش های سایت ایران تئاتر پاسخ گفت .
سیاست گذاری های جشنواره امسال بر چه مبنایی است ؟
جشنواره بین المللی تئاتر فجر از سال های گذشته به گونه ای شکل گرفته بود که بایستی متناسب با تجربیاتی که از سال های گذشته به دست آمده بود ، درباره آن تجدید نظر به عمل می آمد و البته لزوم تجدید نظر به منزله شتاب زدگی در تصمیم گیری و الزاماً تأکید بر تغییرات نبود . از سوی دیگر این جشنواره پس از بیست و دو سال که از عمر آن می گذرد باید به مرحله پختگی برسد و نگرش مجدد بر این امر داشته باشد که چقدر با اهداف جشنواره ، کارکردهای آن و ... تناسب دارد و همچنین از تجربیات نو نیز بتواند استفاده کند . شیوه برگزاری جشنواره ، شیوه ای خاص و متداول است که هر ساله در جریان بوده است . قطعاً برگزاری جشنواره در طی ٢٢ دوره توانسته موقعیت و جایگاه ارزنده ای را برای تئاتر کشور به وجود آورد که امری غیر قابل تردید است . یعنی اگر ما موقعیت و رتبه ای برای تئاتر کشور از ٢٢ سال قبل در نظر بگیریم طبیعی است که بعد از این دوره های برگزاری ، تئاتر ما به موقعیت تازه تری دست یافته که از نقش و تأثیر برگزاری جشنواره در ایجاد چنین جایگاهی نباید غافل بود ولی امر بازنگری و استفاده از خلاقیت های نو ، به کارگیری شیوه های متناسب با موقعیت و زمان از مواردی بود که باید در برگزاری بیست و سومین دوره جشنواره بین امللی تئاتر فجر مورد لحاظ قرار می گرفت . اما شما به خوبی آگاه هستید که گروه کاری جدیدی که به تازگی در مرکز هنرهای نمایشی مشغول فعالیت است . خیلی فرصت زیادی برای این بازنگری و تجدد نظر بنیادی و اساسی در اختیار نداشت ، به خصوص این که هر دوره انتقال مدیریت ، مسایل خودش را در پی دارد و با حجم وسیعی از مسایل مواجه است که مدیر در ابتدا باید در صدد حل آنها بر آید و در وهله بعد پیش بینی موقعیت های جدید تری را بکند . ولی علیرغم این‌که فرصت اندک است تغییرات به زعم من تأثیر گذار است . خوشبختانه در حال حاضر وقتی باز خوردهای این تصمیم گیری و اجرا را می بینیم ، به این نتیجه می رسیم که نسبت به تغییرات ایجاد شده عکس العمل های خوبی را شاهدیم . فکر می کنم این باز خوردها نشانه های مثبتی است از اتفاقاتی که در حال روی دادن است .
یکی از تغییرات، غیر رقابتی شدن جشنواره امسال است . این غیر رقابتی شدن سال های گذشته هم اتفاق افتاده بود که چندان نتایج مثبتی در بر نداشت ؛ چرا که ادامه پیدا نکرد . چطور شد تصمیم گرفتید این تجربه را دوباره تکرار کنید ؛ و پیش بینی شما از سر انجام این تجربه و تصمیم چیست ؟
در سال های گذشته فقط یک مورد تغییر رویه پیش آمد که به نظرم این تجربه کوتاه و زود گذر نمی تواند ملاک قرار بگیرد .
در بسیاری از نقاط دنیا ، جشنواره ها به صورت غیر رقابتی برگزار میشو د . اصولاً شاید به دلیل این که پیوند تئاتر با اقتصاد ،‌متفاوت است با پیوند سینما و اقتصاد و کارکردهای اقتصادی مقوله سینما ، این می تواند وجه تمایز قرار بگیرد . اگر در زمینه ای به رقابت نیاز داریم دلیلی ندارد این امر را به تئاتر هم تعمیم بدهیم . جشنواره های زیادی در کشور از جشنواره فجر الگو گرفته اند و به صورت رقابتی برگزار می شوند .
خیلی مناسب است ما در نقطه مقابل تجربه ای که دائماً تکرار می شود و شاهد شکل گیری جشنواره های متعددی به صورت رقابتی هستیم ، الگو و نمونه غیر رقابتی را نیز تجربه کنیم . ضمن اینکه همه متفق القول هستند که نوع رقابتی که در جشنواره تئاتر فجر در سال های گذشته شکل می گرفته ، رقابت ناقصی بوده است . به عنوان مثال بخش بین الملل در سال های قبل در حوزه رقابت شرکت نمی کرد . نمی توان قبول کرد که جشنواره ای عنوان بین المللی و رقابتی را یدک می کشد ولی در بخش های آن این اتفاق به درستی نمی افتد .
اتفاقاتی که در جشنواره های مشابه مثل جشنواره فیلم فجر رخ می دهد در جشنواره تئاتر نمی افتاد . بنابراین وقتی حلقه ها ناقص هستند نمی توانیم عنوان کلی و عامی را مثل جشنواره بین المللی تئاتر فجر با شیوه رقابتی در نظر بگیریم . چرا که بخش بین المللی در مسابقه شرکت نمی کند، ‌بسیاری از گروه ها و کارگردانان صاحب نام تمایلی به حضور در بخش رقابتی ندارند و بعد نتیجه این می شود که رقابتی که در جشنواره فجر اعمال می شود ، تبدیل به جشنواره ای در مقیاس استانی ، منطقه ای و ... می شود . به نظر می رسد که این نشان دهنده نقص یک جشنواره است . نکته دیگر این که باید این سوال را مطرح کنیم که چرا به رقابت احتیاج داریم ؟ گاهی اوقات در بعضی از رشته ها مثل رشته های ورزشی رقابت ، تعیین کننده نتیجه است . یعنی در ذات آن رشته ، مفهوم رقابت اصالت دارد . در بعضی زمینه های هنری هم مثل سینما به خاطر پیوندش با اقتصاد ، رقابت گر چه در ذات هنر نهفته نیست ولی کارکرد اقتصادی دارد که این در تئاتر منتفی است . یعنی رقابت در ذات تئاتر اصالت ندارد و کارکردهای اقتصادی در تئاتر معنا پیدا نمی کند . نکته دیگری که وجود دارد این است که باید ببینیم چیزی که تحت عنوان رقابت شکل گرفته تحت چه انگیزه ای بوده است ، شاید مهمترین عاملی که می شود برای موجودیت رقابت در جشنواره جستجو کرد ، موضوع تشویق باشد . ایجاد هیجان در جشنواره نیز از عوامل شکل گیری رقابت است . در حالی که در بعضی از این تشویقها اتفاق معکوس هم می افتد .
فرض کنید در جشنواره ای حدود ۵٠٠ تن شرکت می کنند و قرار است تنها به تعداد محدودی مثل ٣٠ تن جایزه تعلق بگیرد . این عامل تشویق در دیگران ، پیامدهای بدی مثل یأس ، ناامیدی و دل زدگی را ایجاد می کند . فکر نمی کنم این خیلی سنجیده باشد که ما عده قلیلی را تشویق کنیم و بعد نتیجه این باشد که حس منفی در عده زیادی ایجاد شود .
می توانیم به سراغ کسانی که سال های قبل در جشنواره تشویق شده اند ، برویم و بپرسیم آیا این تشویق ها در رشد آنان تأثیر داشته یا خیر . گاهی این تشویق ها باعث شده عده ای به جای حرکت به سوی رشد ، جهت معکوس را طی کنند . به نظر می آید اگر ما فرصت بیشتری داشتیم و می توانستیم این امر را به صورت آمار و اطلاعات قابل سنجش ارائه کنیم خیلی بهتر بود ولی در همین مدت کوتاه می توانیم مشاهده کنیم اهدای این جوایز چه پیامدهایی در بر دارد . اتفاقاً امسال قبل از این که در جشنواره بین المللی تئاتر فجر ، رقابت حذف شود ، در جشنواره منطقه ای این اتفاق افتاد و تأثیر ات خوبی داشت . در بعضی مناطق ١٢ گروه از استان های مختلف شرکت کرده بودند که سه تا از آن گروه ها به صورت مستقیم به جشنواره را ه پیدا می کردند و سه گروه هم به پیشنهاد هیأت داوری جشنواره منطقه ای به ستاد برگزاری جشنواره ، امکان راهیابی مجدد در مرحله دوم به جشنواره فجر را داشتند .
در واقع از بین ١٢ گروه ، شش گروه در معرض جواب مثبت بودند و شش گروه به دلیل محدودیت هایی که برای پذیرش گروه های نمایشی داریم از گردونه رقابت حذف می شدند .
یک عامل دیگر که برای رقابتی کردن جشنواره می توان در نظر گرفت ، ایجاد هیجان در طول برگزاری جشنواره است که من فکر می کنم همان تجربه برگزاری جشنواره منطقه ای به شکل غیر رقابتی نشان داد که در واقع از هیجان کاذب کاسته می شود و لی نفس هیجان طی برگزاری جشنواره وجود دارد . ضمن اینکه من فکر می کنم هیجان واقعی و نشاطی که باید در حین برگزاری جشنواره اتفاق بیفتد ، نشاطی است که روی صحنه تئاتر و ارتباط متقابل میان بیننده و تئاتر شکل می گیرد ، این خیلی بهتر است تا اینکه بخواهیم هیجان های کاذبی را برای این مسیر انتخاب کنیم . با این ورودی هایی که در اختیار گروه های شهرستانی در یک مقیاس و گروه های تهرانی شرکت کننده در جشنواره قرار گرفته می شود، هر گروه نمایشی جایزه خود را از پیش دریافت کرده است . من نمی خواهم در مقام مقایسه های مالی قضیه قرار بگیرم ولی فکر می کنم اگر به یک گروه شهرستانی شرکت کننده در جشنواره قرار است حق ورودی یک میلیون تومانی پرداخت شود ، یعنی این گروه ده سکه از پیش دریافت کرده‌اند . بهتر است نوع دیگری به قضیه نگاه کنیم. راه یابی به جشنواره بزرگ‌ترین تشویق و جایز‌ه‌ای است که به گروه تعلق می‌گیرد.
در سال‌های گذشته کارهای برگزیده بخش مسابقه برای حضور در جشنواره‌های خارجی انتخاب می‌شوند اما امسال با حذف بخش رقابت و طبعاً وجود نداشتن برگزیدگان، آیا مشکلی در این امر یعنی اعزام گرو‌ه‌ها به خارج از کشور و انتخاب آن‌ها به وجود نخواهد آمد؟
اتفاقا به نظر من آن نوع انتخاب دارای ایراداتی است. چرا که به هر حال انتخابی است که حاصل سلیقه و تلاش جمع خاصی است. مثلا فرض کنید یک گروه داوری پنج یا هفت نفری وجود دارند که سیلقه محدودی دارند. حتی اگر به جای این پنج یا هفت تن، گروه هفت نفره دیگری را جایگزین کنید، نتیجه متفاوت خواهد بود. به نظر می‌رسد حتی این گونه قضاوت و داوری در تئاتر، داوری ناتمام، محدود و مبتنی بر سلایق خاص است. شما بهتر می‌دانید که اگر داوران بخواهند از سلایق خاص خودشان جدا شوند و با معیارهای ثابت و مشخصی به کارهای نمایشی نظر بیندازند، باز هم در ضمیر ناخودآگاه آنان تاثیر خواهدگذاشت و نتایج به سمت دیگری می‌رود. همیشه و سال‌های سال است که گروه‌های نمایشی نسبت به نتایج بازخوانی، بازبینی و داوری نهایی اعتراض دارند. هیچ کدام از ما شک نکردیم که شاید در این روش اشکال وجود دارد. وقتی که همواره نتایج با اعتراض مواجه می‌شوند، به جای این که به نتایج شک بکنیم باید به شیوه‌هایی که این نتایج از آن برآمده‌اند، شک کنیم. به همین دلیل امسال سعی شد فرصت عادلانه‌تری ایجاد شود و آن این که تا آنجا که ممکن است همگان پس از طی مراحل خاصی، شانس ورود به جشنواره را داشته باشند. سعی شد تعداد گروه‌های شهرستانی افزایش پیدا کند و جشنواره فعلی به گونه‌ای برآیند تئاتر کشور باشد. به جای این که ما سلایق خودمان را بر انتخاب گروه‌ها و اعزام آنها به خارج از کشور تحمیل کنیم، از مدیران جشنواره‌های معتبر جهانی دعوت کردیم که خودشان کارها را ببینند و انتخاب کنند.
به افزایش تعداد گروه‌های شهرستانی در جشنواره امسال اشاره کردید. با توجه به موقعیت‌های مدیریتی که در استان‌های مختلف داشته‌اید، فکر می‌کنید این افزایش کمی، می‌تواند رشد کیفی را نیز با خود به همراه بیاورد؟
مرکز هنرهای نمایشی، یک مرکز تئاتر برای کل کشور است و متعلق به یک منطقه خاص نیست. یعنی اگر بخواهد وظایف خود را به نحو احسن انجام دهد، باید تمامی کشور را لحاظ کند. به نظر می‌رسد با اعتراض‌هایی که استا‌ن‌ها و انجمن‌های نمایش شهرستان‌ها داشتند، باید سهم بیشتری برای تئاتر سایر نقاط کشور در نظر می‌گرفتیم ولی متاسفانه به دلیل مشکلات مالی مرکز نمی‌توانستیم این سهم را از طریق کمک‌های مالی ایجاد کنیم، بنابراین اقلام آموزشی، انتشارات، ایجاد موقعیت‌ خاص برای گروه‌های نمایشی شهرستان‌ها می‌توانست تا حدی اندک، این کمبود را جبران کند. ما با یک پیش فرض سراغ جشنواره‌های تئاتر استانی رفتیم و آن این بود که تا جایی که ممکن است سهم گروه‌های تئاتر استانی را در جشنواره بین المللی تئاتر فجر افزایش دهیم. این پیش فرض از طرف مقابل هم احتیاج به یک تضمین داشت و‌ آن این بود که آیا متناسب با سهمی که برای گروه‌های نمایش شهرستان‌ها قایل شده‌ایم، کار با کیفیت از دل جشنوار‌ه‌های استانی و منطقه‌ای برمی‌آید یا خیر. خوشبختانه داوران اعزامی به جشنواره‌ها تاکید می‌کردند که در بعضی از استان‌ها و مناطق نمونه‌های بسیار خوبی از نمایش‌ها را دیده‌اند و خواستار این بودند که سهمیه‌ها افزایش پیدا کند. آنان حتی بارها تاکید می‌کردند که تئاتر شهرستان‌ها رشد چشمگیری داشته است. این مهر تائیدی زد بر تصمیم اولیه ما که می‌توان سهمیه تئاتر شهرستان‌ها را افزایش داد.
بد نیست راجع به کارهای خارجی و انتخاب آن‌ها نیزکمی صحبت کنید.
به طور کلی و در مجموع ١۵ نمایش از بیش از ده کشور مختلف در جشنواره حضور پیدا می‌کنند و این انتخاب حاصل فرایندی بود. تقریباً ١٨٠ کار نمایشی دیده شد تا به این انتخاب رسیدیم. از آن ١٨٠کار،١٢٠ نمایش را از طریق حضور در جشنواره‌های معتبر دنیا تا جایی که امکان داشت، برگزیدیم. بخشی از کارها به این ترتیب انتخاب شد و بخش دیگر از طریق تعاملات و ارتباطاتی که در خلال این جشنواره‌ها شکل می‌گرفت برگزیده شد. به این ترتیب که تعدادی از نمایش‌ها، فیلم اجرایشان را به ستاد جشنواره تئاتر فجر ارسال کردند. حدود ۶٠ نمایش نیز طبق روال سال‌های گذشته به همین طریق ارسال فیلم انتخاب شدند. به نظر می‌رسد کارهای امسال با صبر و حوصله بیشتری انتخاب شده‌اند. می‌دانید که ما برای انتخاب آثار نمایشی خارجی، معیارهایی داریم. در کنار این ملاک‌ها، محدودیت هایی نیز وجود دارد که یکی از این محدودیت‌ها، محدودیت زبان است. با همه این مسائل نو و خلاقه بودن نمایش، ارتباط با تماشاگر، ارایه حاصل و ثمر‌ه‌ای برای گروه‌های نمایشی کشور، آشنایی با تئاتر جهان و ... می‌تواند مجموعه عواملی باشد که در نظر گرفته می‌شود. سعی شده انواع گوناگون تئاتر از کشورهای مختلف انتخاب شوند. نمونه‌ای از این کارها، آثار کلاسیک هستند. به عنوان مثال از ژاپن و ارمنستان دو اثر کلاسیک خواهید دید. بخشی از آثار اتفاقاً مدرن و در شکل اجرایی متفاوت هستند. حتی یک نمونه تئاتر عروسکی هم دعوت شده که به تنوع آثار نمایشی جشنواره اضافه می‌کند.
همه این کارها و اصلاً برگزاری جشنواره مستلزم هزینه‌ای گزاف است. جدا از این همواره درباره رقم بودجه مرکز هنرهای نمایشی ابهام وجود داشته است. بنابراین بد نیست رقم بودجه مرکز را اعلام کرده و در ادامه اشاره کنید که کاهش ١٢ درصدی بودجه که گویا اخیراً گریبان گیر مرکز هنرهای نمایشی شده به چه دلیل بوده است؟
کل بودجه‌ای که تحت عنوان توسعه هنرهای نمایشی به ما داده می‌شود سه میلیارد و ٣٠٠ میلیون تومان است که در مقیاس سال گذشته افزایش قابل قبول و چشمگیری داشته است. ولی طی سالیان گذشته رشد و فعالیت‌های گروه نمایشی ظرفیت‌های جدیدی به تئاتر ما افزوده که بودجه متناسب با این ظرفیت‌ها افزایش پیدا نکرده است. یعنی گاهی بودجه به شکل چشمگیر افزایش می‌یابد ولی نیاز از سوی مقابل و عرضه فعالیت‌های نمایشی بیش از آن بودجه‌ است و تناسبی این بین به وجود نمی‌آید. از طرفی نمی‌توان جلوی رشد تئاتر را گرفت، بلکه باید اسباب و عوامل رشد تئاتر را فراهم آورد و از طرف دیگر میزان اعتباراتی که به این هنر اختصاص می‌یابد نیز در حدی نیست که پاسخگوی انتظارات و توقعات باشد. یک مشکل دیگر که در دل این عدم تناسب وجود دارد، این است که همواره بدهی‌های سالهای قبل به مجموع بدهی‌های سالهای بعد افزوده می‌شود. به همین دلیل این مجموعه بدهی‌ها مرکز را در برابر تنگنایی قرار می‌دهد که بسیاری از مشکلات و مسایلی که گاه به عنوان گلایه در میان دست‌اندرکاران تئاتر عنوان می‌شود به این عامل بستگی دارد. البته دولت نیز با تنگناهایی مواجه است، به همین دلیل بودجه کلیه دستگاه‌ها به ٨٨ درصد کاهش پیدا کرده که خیلی هم به تئاتر ربطی ندارد. ولی به دلیل مشکلات خاصی که در زمینه فعالیت‌های مرکزی هنرهای نمایشی و تأمین اعتبار آن وجود دارد ، دوستان و همکاران ما در معاونت هنری و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تلاش خود را به کار می برند تا ضمن صرفه جویی در سایر منابع ، بخشی هم به سهم تئاتر اضافه کنند که اگر این اتفاق بیفتد ، می توان گفت که بخشی از عقب افتادگی ها جبران می شود .
پیش بینی شما برای هزینه های جشنواره امسال چقدر است؟
همه ساله تقریباً حدود یک چهارم بودجه تئاتر کشور صرف برگزاری جشنواره فجر می شود .
امسال با وجود حذف بخش قابل رقابت و به تبع حذف جوایز، باز هم همین مقدار از بودجه تئاتر کسر می شود ؟
دوستان در مرکز هنرهای نمایشی دو وظیفه دارند: یکی وظیفه برآورد هزینه و دیگری وظیفه صرفه جویی حین انجام کار .
گاهی اوقات برآوردهای ما ، واقع بینانه است. یعنی به دلیل تنگناهای مالی که در سایر بخش ها داریم ، از جمله پرداخت مطالبات گروه های نمایشی ، ناگزیر می شویم که با ایجاد صرفه جویی هایی ، هزینه ها را تقلیل دهیم . همان چیزی که در جشنواره تئاتر عروسکی اتفاق افتاد . در جشنواره تئاتر عروسکی یک برآورد ٣۵٠ میلیون تومانی داشتیم ولی با صرفه جویی که صورت گرفت به رقم ٢٧٠ میلیون تومان نزدیک شدیم . درباره جشنواره بین المللی تئاتر فجر نیز ما یک برآورد حدود ٨٠٠ میلیون تومانی وجود دارد که امیدوار هستیم در جریان عمل تا جایی که ممکن است هزینه ها را کاهش دهیم .
امسال تعدادی از سازمان ها و نهادها در جشنواره حضور دارند و برگزیدگان خود را در بخش های مختلف اعلام می کنند . آیا این امکان وجود نداشت که این نهادها بتوانند کمک های مالی به جشنواره بکنند ؟
مشابه دعوتی که برای اهدای جوایز خاص از سوی نهادها و دستگاه ها انجام دادیم ، همین نوع دعوت هم برای تأمین بخشی از هزینه های جشنواره صورت گرفت که شاید تمایل به شرکت در بخش اهدای جوایز بیشتر از جنبه مشارکتی بوده است . اما من همین الان تقاضا می کنم دستگاه ها و نهادهایی که توانایی دارند از این رویداد هنری و تئاتری که یک رخداد بین المللی است ، حمایت کنند. البته ما تا آخرین لحظات هم این امید را داریم که به بخشی از تقاضاهای ما پاسخ مثبت داده شود .
چندی قبل اعلام کردید که در حال پرداخت بدهی های معوقه گروه های نمایشی هستید . آیا تا این لحظه تمام این بدهی ها پرداخت شده است ؟
بدهی های سال های ٧٧،٨٠، ٨١ و ٨٢ تا جایی که به ما تقاضا رسیده و در اسناد و مدارک موجود بوده خوشبختانه پرداخت شده است . اما چیزی که باقی مانده مطالباتی است که در سال ٨٣ وجود دارد ، که به دنبال تأمین منابع آن هستیم .
آیا این امیدواری برای گروه های تئاتری سال ٨٣ وجود دارد که بتوانند دستمزدهایشان را تا پایان امسال دریافت کنند ؟
با شرایط حاضر این امر را بعید می دانم مگر این که کمک هایی صورت بگیرد تا ما بتوانیم مطالبات امسال را هم پرداخت کنیم . به دلیل این که بخشی از تعهدات ما مربوط به گروه های نمایشی و همچنین بخش خصوصی بود . کسانی که امکانات ، خدمات و کارهایشان را در گذشته در خدمت مرکز هنرهای نمایشی گذاشته بودند و مطالبات کارکنان مرکز و انجمن های نمایش نیز در این حوزه جای می گرفت طبیعی بود که مطالبات بیرونی در اولویت بودند ، بنابراین ما سعی می کردیم ابتدا مطالبات گروه ها و بخش خصوصی و مقداری از مطالبات کارکنان مرکز را پرداخت کنیم . یعنی موفق شدیم این را تا محدوده سال ٨٢ پیش ببریم اما در کنار این مطالبات که تا سال ٨٢ وجود داشت،
تعهداتی نیز از قبل برای سال ٨٣ ایجاد شده بود . گروه های نمایشی که در جشنواره فجر سال ٨٢ شرکت کرده و در اولویت اجرای عمومی قرار گرفته بودند . به همین جهت ، پذیرش آن حجم از نمایش ها در جدول اجراهای عمومی که جزء تعهدات دوره قبل بود ، باز بر آن حجم مطالبات و بدهی های قبلی می افزود . با این وضعیت مالی و شرایط فعلی بعید می دانم که اگر کمک ویژه ای صورت نگیرد ، بتوانیم از پس این حجم از تعهدات بر آییم .
چندی پیش مدیر تالار خانه نمایش اعلام کرد که توافقاتی با سازمان فرهنگی هنری شهرداری صورت گرفته مبنی بر این که فلش های راهنمایی برای این تالار در سه نقطه نصب شود و این هزینه ای بالغ بر ١١۵ هزار تومان می طلبد . آیا مرکز هنرهای نمایشی قادر نیست همین مبلغ را هم پرداخت کند ؟
گاهی اوقات این تلقی وجود دارد که هر چیزی که در حوزه تئاتر در کل کشور اتفاق می افتد ، در حوزه مسوولیت های مرکز هنرهای نمایشی است . مسایلی که در ماه های اخیر روی داد مثل تعطیلی تئاتر پارس و ... در حیطه وظایف مرکز هنرهای نمایشی نیست ولی این امر بدین معنا نیست که ما نسبت به زیان هایی که متوجه تئاتر است واکنش نشان نمی دهیم . ما متناسب با اختیاراتمان به انتظارات پاسخ می دهیم . بخشی از مسئولیت های خانه نمایش اداره تئاتر به عهده اداره کل ارشاد استان تهران است اما ما در چند ماه اخیر تلاش هایی در جهت بازسازی خانه نمایش انجام داده ایم . اگر می بینید شکل و شمایل آنجا اندکی عوض شده به دلیل تعمیراتی است که مرکز هنرهای نمایشی انجام داده است اما بهتر است اجازه دهیم مرکز هنرهای نمایشی به تعهدات خودش عمل کند . با این که ما خود را ملزم به حمایت از آنان می دانیم ولی نمی توانیم پاسخگوی مسایل دیگران هم باشیم و به جزئیات بپردازیم .
راستی ! طرح جامع و سند ملی تئاتر کشور به کجا رسید ؟
تدوین طرح جامع تئاتر کشور موضوعی بود که متعاقب تشکیل شورای تئاتر کشور مد نظر قرار گرفت . پس از جلسه اولیه ای که شورای تئاتر کشور با حضور صاحب نظران تئاتر تشکیل داد ، پیشنهاد شد کار شورا در گروه های تخصصی دنبال شود . پنج گروه تخصصی به وجود آمد به این ترتیب : گروه تشکیلات و بودجه ، گروه جشنواره ها و تعاملات بین المللی ، گروه مربوط به حرفه‌ای های تئاتر ، امور استان ها و آموزش و پرورش . در بین این گروه ها چند گروه به اقتضای نیازها ، خیلی فعال بودند و جلساتشان مدام برگزاری می شد . از جمله دو گروه بودجه و تشکیلات که از وظایف آن ها تنظیم سند تئاتر است و گروه آموزش و پژوهش. بعداً متوجه شدیم افرادی که در گروه آموزش و پژوهش حضور دارند ، می توانند در تصمیم گیری کمک زیادی به ما بکنند. در جاهایی کمیسیون تلفیق از این دو گروه تشکیل شد . نقطه نظرها و دیدگاه ها در حوزه های مختلف جمع بندی شد و منجر به این شد که ما به فردی که دارای ویژگی برنامه نویسی است دسترسی پیدا کنیم . یعنی در مرحله ای می توانیم از اعضای گروه بودجه و آموزش و پژوهش در خواست کنیم که نیازهای تئاتر کشور را بر ملا کنند ولی در مرحله تدوین باید فردی باشد که دانش و تجربه این کار را داشته باشد . بنابراین قرار دادی با یکی از افرادی که در این زمینه صاحب نظر است و تحصیلات و تجربه کافی دارند ، بسته شد و ایشان کار خود را آغاز کرد . کار این فرد تدوین سند ملی تئاتر کشور است . اما در بین راه ضرورت عاجلی پیش آمد و آن این بود که معاونت برنامه ریزی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در صدد تدوین و ارائه سند توسعه فرهنگ، برآمد و قرار شد ما ‌به آن بخش هم کمک کنیم که تلاش زیادی صورت گرفت و پیشنهادات برجسته ای ناشی از این هم اندیشی در حوزه های و گروه های مختلف کاری داده شد . از جمله به نظر آمد دیگر ظرفیت تئاتر کشور و توسعه یافتگی آن به جایی رسیده که مرکز هنرهای نمایشی با این شکل و قواره فعلی پاسخگوی این همه نیاز نیست . بنابراین ارتقای سازمانی دستگاه تئاتر کشور مد نظر قرار گرفت و پیشنهاد شدکه سازمان هنرهای نمایشی کشور در حد معاونت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایجاد شود . البته این ها هنوز پیشنهاد است و به مرحله تصویب نرسیده است . اما همزمان با تشکیل سازمان هنرهای نمایشی کشور ضمن این که ارتقای سازمانی ایجاد می کنیم سعی ما بر این است که دستگاه دولتی گسترده ای در حوزه تئاتر به وجود نیاوریم .
یعنی ارتقای سازمانی با توجه به کوچک تر شدن سازمان و ارتقای جایگاه به اضافه کوچک تر شدن مراحل اداری. یکی از ابزار لازم این امر این است که ما بخش تصدی‌گری را به آنان واگذار کنیم . به معنای دیگر بخش خصوصی مبتنی بر سیاست های نظام یافته بخش دولتی طراحی می شود .
این در راستای سیاست های دولت است . بخشی از پیشنهادات نیز معطوف به توسعه فضاهای نمایشی کشور شد . این حق هر شهروند ایرانی است که در مقدار متناسب و با توجه به امکانات دولت بتواند به فضاهای نمایشی دسترسی پیدا کند . این تناسب هر سالن برای یک صد هزار تن مقدار مناسبی است که با معیارهای موجود نیز سازگار است به همین علت باید به سمت ایجاد سالن های نمایشی کوچک اما کارآمد در سراسر کشور پیش رفت .
اما در زیر مجموعه سازمان هنرهای نمایشی کشور مرکز پژوهش های نمایشی می تواند شکل بگیرد . ما به ماندگاری و حمایت از میراث نمایشی بسیار علاقه مندیم که در این زمینه ایجاد موزه هنرهای نمایشی نیز بسیار لازم است . از دیگر پیشنهادات می توان بنیاد دایره المعارف جامع تئاتر جهت ارتقاء کمی و کیفی پژوهش تئاتر، حمایت از گروه های نمایشی و در نظر گرفتن مزایای ویژه ، تمرکز زدایی از تئاتر کشور و استفاده از دستاوردهای جدید در ارائه کارهای نمایشی و ... اشاره کرد . به این ترتیب به نظر می رسد به این وسیله بتوان نگاهی همه جانبه به فعالیت های حوزه تئاتر داشت .
چه زمان این پیشنهادات عملی می شود ؟
این پیشنهادات هیچ تضمین عملی و اجرایی ندارد . فقط به عنوان دستگاه ایده آل و آرمان خود را منتقل می کنیم . تصمیم گیری در مراحل بالاتر صورت می گیرد . ما می توانستیم به دو نحو عمل کنیم . یکی این که تصور کنیم به هیچ وجه نمی توان از گردونه وضعیت موجود خلاص شد و باید به وضع موجود تن داد و تئاتر را با حداقل های خود حفظ کرد که این البته پیش از این هم بوده است .
حالت دیگر این است که تسلیم شرایط نشده و جریان تئاتر کشور را تصادفی دنبال نکنیم و چشم اندازی برای آن مشخص کنیم . خارج از این که چقدر این پیشنهادات با نتیجه مثبت مواجه شود ، خروج از وضع موجود و فکر کردن به شرایط مطلوب می تواند موثر باشد . شاید در یک دوره کاری نسبتاً کوتاه نتوانیم به هیچ یک از این موارد دست یابیم ولی همین که افق های خود را تعیین کرده و اذهان خود را تغییر می دهیم ، حداقل کاری است که از دستمان برمی آید .
به عنوان آخرین سوال بفرمایید مهم ترین مشکل حوزه مدیریتی شما و مهم ترین انتظاری که از جامعه تئاتری دارید چیست ؟
به هر حال ما همیشه و در هر موضعی از یک وضعیت موجود برخوردار هستیم . به نظر می رسد که اگر وضعیت موجود را با یک یا چند دهه گذشته مقایسه کنیم ، می توانیم نشانه‌های درخشانی در آن ببینیم. هنر تئاتر ، هنر پیشرو و ارزنده ای است که روز به روز عمومیت بیشتری پیدا کرده و افراد بیشتری در حوزه فعالیت آن وارد می شوند و روز به روز تأثیرگذاری آن افزوده می شود . تئاتر ضمن این که می تواند در بخش ارتباط با مخاطب تأثیر گذار باشد و نقش ایفا کند می تواند در اهداف یک نظام و ارزش های آن تأکید ورزیده و بر اندیشه و رفتار مردم تأثیر بگذارد .
شعار « تئاتر برای همه » را که در صدر جشنواره امسال قرار دادیم ، چیزی نیست که خود به خود پدید آمده باشد .
واقعیت این است که تئاتر به جایگاهی رسیده که می تواند چنین نقشی داشته باشند و این ادعا را داشته باشد . شاید این ادعا در سال های پیش واقعیت نداشت .
تئاتر ما تأثیر گذار شده و همه حساسیت های مثبت و منفی که گاه پیرامون آن شکل می گیرد نشان دهنده جایگاهی است که این هنر کسب کرده است .
مهم تر از این جایگاه، موقعیتی است که در آینده در انتظار تئاتر کشور است . اگر چیزی را به عنوان آرمان مطرح می کنیم ، مثلاً شکل گیری سازمان هنرهای نمایشی کشور امروزه طرح این آرمان و دستیابی به آن دور از انتظار نیست .
انتظار من این است که همه ما در هر جایی که هستیم چه در حوزه مسوولیت تئاتر و چه غیر از آن ، به عنوان یک جوان پیشکسوت ، صنف تئاتر و گروه های نمایشی یا فردی که در رسانه ای فعالیت می کند ، حتی افرادی که به صورت مستقیم با تئاتر در ارتباط نیستند ولی تصمیم گیری آنان در تئاتر تأثیر می گذارد ، به جای این که انرژی خود را صرف مسایلی بکنیم که به مطلوب تر شدن وضع موجود منجر نمی شود ، این انرژی را به سویی سوق دهیم که یک بخش از جامعه ما که نشان داده می تواند تأثیرگذار باشد ، تقویت و احیا شود . امکانات و شرایط لازم را در اختیار آن قرار دهیم و سپس از آن انتظار داشته باشیم .