گزارش برگزاری هم اندیشی بزرگ هنرمندان دفاع مقدس

هم اندیشی بزرگ هنرمندان، در ششمین روز از هفته بزرگداشت دفاع مقدس با حضور هنرمندان سراسر کشور در سالن اسوه تهران برگزار شد.
این هم‌اندیشی با هدف بررسی راه‌کارهای جدید، مفید و موثر برای پرداختن به تئاتر دفاع مقدس، نگاه جدی برای تغییر ساختار جشنواره، به خصوص در زمینه متون و ادبیات نمایشی و استفاده از نظرات هنرمندان در بهبود اصلاح مشکلات تئاتر برای نخستین بار برپا شد.
از جمله برنامه‌های این هم اندیشی که به صورت ابتکاری و برای نخستین بار تجربه شد، سخنرانی جمعی از هنرمندان با محور نقد وضعیت موجود تئاتر دفاع مقدس و برگزاری نمایشگاه تخصصی بود.
در این نمایشگاه بیش از 5000 نمایشنامه که در دوره‌های گذشته جشنواره تئاتر دفاع مقدس شرکت داشتند، به تفکیک کارگردان، شهر، استان، بخش و دوره در قالب تابلوهای مجزا در معرض دید هنرمندان قرار گرفتند.
آسیب شناسی تئاتر دفاع مقدس امری ضروری است
در این هم اندیشی، سردار باقرزاده، رئیس بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های انقلاب اسلامی گفت:«آسیب شناسی تئاتر دفاع مقدس امری ضروری است و این آسیب شناسی به معنای تضعیف نقاط قوت و نادیده گرفتن این هنر نیست بلکه تاملی بر عدم موفقیت‌ها و رفع موانع این مسیر است.»
وی افزود:«این تاخیر یک ساله به معنای تعطیلی این جشنواره نیست و قصد ما حل مشکلات این مسیر و هموار ساختن راه برای آیندگان است.»
وی به آسیب‌های موجود در این عرصه اشاره کرد و گفت:«آسیب‌ها دو دسته می‌شوند، یکی نظری و دیگری عملی. بخش نظری همان حوزه نظر و اندیشه است که جنبه تئوری دارد. نخستین آسیبی که به نظر می‌رسد اصل تفکر در حوزه تئاتر است، تفکری بی‌قید و بند. دفاع مقدس، فرهنگ خاص و ناب خود را داراست و باید توسط هنرمندان دفاع مقدس حفظ شود.»
باقرزاده آسیب‌های دیگر را این گونه برشمرد:«عدم تعیین اهداف بنیادین و اولویت‌ها و عدم نیاز سنجی، پرداخت بیش از حد به موضوعات حاشیه‌ای، کم توجهی به دو عنصر اصلی چون حوادث مستند و تاریخی و پرداخت به شخصیت‌های خالق این حوادث واقعی، عدم دلبستگی لازم به کار و نداشتن انگیزه، عدم توجه به این موضوع که ارزش‌های دفاع مقدس ارزش‌هایی پایدارند، عدم برقراری پیوند بین هنجارهای دفاع مقدس و زندگی فردی و اجتماعی مردم، عدم ترسیم چهره حقیقی دشمنان ما در دفاع مقدس و حاکم کردن زبان و ادبیات محاوره‌ای مردم پایتخت و عدم استفاده از گویش‌های سایر مناطق کشور.»
باقرزاده در ادامه آسیب‌های موجود در حوزه عملی را این گونه بیان کرد:«عدم رعایت حلال و حرام، عدم کنترل انحرافات در صحنه عمل و رفتار عملی مبتنی بر تساهل و تسامح، تحصیل هزینه‌های گزاف بر سازمان‌های مربوطه، نبودن مکانیزم همگانی در جشنواره برای طرد کردن آثار غیر ارزشی از این حوزه و جلوگیری از طرح دوباره آن‌ها، عدم رعایت عدل و انصاف در داوری‌ها، از دست دادن فرصت‌ها، کم مخاطب بودن آثار و تخریب و عدم سعه صدر در مناسبات و روابط درونی گروه‌های تئاتری.»
تئاتر دفاع مقدس به بن بست نرسیده است
پس از پایان سخنان باقرزاده، حفیظ‌الله رفیعی، جانشین سابق انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس و دبیر هم اندیشی بزرگ هنرمندان دفاع مقدس گفت:«تئاتر دفاع مقدس به بن بست نرسیده است و پرچمی است که بر زمین مانده و باید برداشته شود.»
وی افزود:«یک سال گذشت و جشنواره دوازدهم برگزار نشد و ما نگران بودیم و دلسوزانه دل در گروی این نهال نو شکفته داشتیم تا این که حقیر به بنیاد فراخوانده شدم. جلسات متعدد و طولانی تشکیل شد و به زعم محدودیت‌های زمانی، ریاست محترم بنیاد، که حتی به اطرافیان خویش نیز وقت‌های ملاقات محدود می‌داد ما ساعت‌ها راجع به تئاتر با ایشان وارد بحث و مذاکره شدیم و نتیجه این شد که هر حرکتی و هر آغازی که داشته باشیم بی‌حضور هنرمند بی‌اثر خواهد بود.»
وی افزود:«هم اندیشی هنرمندان تئاتر دفاع مقدس در زمانی اندک طراحی شد؛ اما این بار قرار نشد فقط مدیران بگویند، بلکه تمرکز برنامه‌های هم اندیشی بر تعامل، شنیدن و گفت‌وگو قرار گرفت. از هنرمندان حاضر در برنامه که به طور عمده نمایشنامه‌نویس و کارگردانی بودند خواسته شد تا بگویند آن چه را که می‌دانند و باید می‌گفتند؛ اما مجالی برای گفتن نداشتند.»
رفیعی خاطر نشان کرد:«ما دلمان نیامد دوستان را از اقصی نقاط کشور بخوانیم و با دست خالی باز گردانیم. بر آن شدیم تا فعالیت‌مان را جدی‌تر کرده و بخشی از کارهای ناکرده را به حد وسع خویش به انجام رسانیم. با مراجعه به گفته‌ها و مصاحبه‌ها و مقالات نمایشنامه‌نویسان و کارگردانان و مدیران تئاتری در سال‌های گذشته و تاکیدشان بر کاستی‌های نمایشنامه در تئاتر بر آن شدیم تا بر محور نمایشنامه تمرکز کنیم.»
وی تصریح کرد:«دبیرخانه فعال شد و کمیته علمی شکل گرفت و موفق شدیم اطلاعات جامع و کاملی از نمایشنامه‌های یازده دوره جشنواره‌های تئاتر دفاع مقدس را جمع‌آوری کنیم که این اطلاعات به دو گونه نمایشگاهی و پوستر که بررسی تطبیق به صورت کمی خواهد بود در معرض دید عزیزان قرار خواهد گرفت.»
دبیر هم اندیشی هنرمندان دفاع مقدس گفت:«این اطلاعات زمینه بررسی کیفی آثار در گام بعدی و ایجاد بانک اطلاعات را نیز در بر دارند. همچنین یک نظرسنجی پژوهشی پیش بینی شده است که این نظرسنجی هم با رجوع به گفته‌ها، سخنرانی‌ها و مقالات منتشر شده در مطبوعات طی بیست‌وپنج سال گذشته تنظیم شده است.»
وی اهداف این هم اندیشی را این گونه برشمرد:«گفت‌وگو و تعامل مدیران و هنرمندان برای رسیدن به یک تفاهم منطقی و استماع دیدگاه‌های هنرمندان و استفاده سرشار از توقعات هنرمندان در برنامه‌ریزی‌های کلان تئاتر در بنیاد حفظ آثار.»
رفیعی در پایان خاطر نشان کرد:«آیا این گونه تئاتر، گونه‌ای تبلیغی است یا پرسش گرانه و منتقدانه پرده از زشتی‌ها برمی‌دارد؟ نگاهی موضوعی بر جنگ دارد یا نگاهی تحلیلی؟ به طور حتم اگر منطبق بر واقعیت‌ها نباشد به تحریف ختم خواهد شد. پرسش‌ها فراوانند و برای دست یابی به پاسخ‌ها نیاز به تلاش فراوانی است.»
نمایش عروسکی یک زبان کامل است
صحبت‌های رفیعی به پایان رسید و بهروز غریب‌پور، دبیر جشنواره عروسکی در سال جاری سخنان خود را این گونه شروع کرد:«نمایش عروسکی یک زبان کامل است که می‌تواند از جنگ نیز بگوید و آن را به نمایش بگذارد. نمایش عروسکی چه در ادوار کهن و چه در دوره‌های معاصر نسبت به جهان پیرامون خود حساسیت به خرج داده و توانسته است که حتی باعث ایجاد جریانات پیوسته هنری باشد.»
وی افزود:«هنر دفاع مقدس بایستی خود را از قید تکرار و تقلید روش‌ها خارج کند و مدیوم‌های جدید را بیازماید تا در بستری نو، خود را از نو به نمایش بگذارد.»
غریب‌پور ادامه داد:«نمونه تئاتر اشیا یا تئاتر عروسکی اشیا یکی از راه‌های نرفته است که باید مورد آزمایش قرار گیرد و چون نمونه‌های موفق این گونه تئاتر سرمشق تئاترهای صحنه‌ای هم بشوند.»
وی در پایان گفت:«نمایش عروسکی در انواع شیوه‌ها می‌تواند صحنه را از قید دیالوگ‌ها برهاند و به خلق تصاویر رو کند زیرا غالب هنرمندان تئاتری که در حوزه تئاتر دفاع مقدس فعالند هرگز نتوانسته‌اند خود را از قید زبان به معنای متعارف رها کرده و به زبان تصویر روی بیاورند.»
این نهال داشت به درختی تنومند تبدیل می‌شد
در ادامه حسین پارسایی مدیر مجموعه تئاترشهر گفت:«تئاتر دفاع مقدس یک سوم عصر ما را به خود اختصاص داده است و در یک پروسه 10 ساله این نهال داشت به درختی تنومند تبدیل می‌شد به گونه‌ای که هنرمندان حرفه‌ای نیز مایل به حضور در این جشنواره بودند که متاسفانه تجارب 10 ساله در دوره یازدهم افتی شدید یافتند.»
وی افزود:«ما هنرمندان و برگزار کنندگان سابق مورد نقد قرار گرفتیم و به گونه‌ای برخورد شد که انگار سایت‌ها تغییر یافته‌اند. علوی که آمد از توان بچه‌های حرفه‌ای بهره‌ برد اما به حواشی پرداخت و اجازه داده شد که اطرافیان اطلاعات نادرستی درباره هنرمندان ارائه دهند و همه ناصالح شناخته شدند.»
پارسایی خاطر نشان کرد:«به دلیل تغییر دیدگاه‌ها، بسیاری از چیزها غلط جلوه کردند و ما هم دچار اشتباه شدیم که آیا مشکل در ما هنرمندان ارزشی است و بایستی پالوده شویم و بعد دیدیم همه چیز در شکل آیین نامه ارائه شده است.»
وی گفت:«مگر هنر دفاع مقدس گوشت قربانی است که هر قسمت آن در جایی اجرا شود؟ تئاتر دفاع مقدس می‌تواند با حمایت بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های انقلاب اسلامی و بنیاد روایت فتح فعالیت خود را ادامه دهد.»
پارسایی متذکر شد:«هنرمندان دفاع مقدس در جایی هستند که احتیاجی به خط قرمزها و محدودیت‌ها ندارند.»
وی در پایان گفت:«نباید بگذاریم افراد غیر متولی برای جشنواره تئاتر دفاع مقدس تصمیم گیری کنند.»
آرامش پیامبرگونه لازم است
در ادامه هیهاوند سخنان خود را این گونه آغاز کرد:«اولین جشنواره تئاتر دفاع مقدس در نهم مهر ماه سال 59 برگزار شد که من به همراه فنائیان، جمالپور، دشت‌گلی، مهندس‌پور و ... در آن حضور داشتیم و گروه ما به سیاه‌پوش‌ها معروف بود.»
وی افزود:«نامه‌ای برای یکی از آقایان نوشته‌ام که به دلیل خشم زیاد از آن چشم پوشی می‌کنم. گاهی در اطراف مدیران فضایی مسموم ایجاد می‌شود که مانع انتخابات درست او می‌شود. باید جنجال آفرینان دست از اغتشاش بردارند و آرامش پیامبرگونه لازم است.»
هیهاوند خاطر نشان کرد:«می‌آییم دیکتاتوری را از بین ببریم، لیبرالی عمل می‌کنیم. تعطیل کننده‌های فکر و عقاید نباید با سلیقه‌های خود عقاید را تعریف کنند و جایی برای بله قربان گویان نیست. ورود حسود به تئاتر ممنوع است. ای حسادت درون بمیر تا حسرت و شک و بدگمانی نیز بمیرند.»
وی افزود:«اساس و پایه باید درست باشد و باید اصلاحاتی کارشناسانه صورت گیرد. اگر قرار است ریل عوض شود نباید قطار را نگاه داشت بلکه باید ریل موازی ایجاد کرد. این ره که می‌رویم به ترکستان نیز نمی‌رسد.»
هیهاوند تصریح کرد:«با حضور علوی که حساس است و دوران سختی داشته مایل به پرده‌برداری نیستم. نمی‌خواهم فشارهای شب نامه‌ای را بیان کنم. تئاتر با اخلاق و حکمت عجین است. تئاتر دفاع مقدس جزو تئاتر است نه اضافه شده بر آن!»
با نمایشنامه‌ای شایسته دفاع هشت ساله‌مان برخورد نکرده‌ام
پس از سخنان هیهاوند، دریانورد، فیلمنامه‌نویس و نمایشنامه‌نویس دفاع مقدس گفت:«فرهنگ جبهه از سه بخش گفتار، رفتار و شنیدار تشکیل شده است و نشان از رفتار و ذوق رزمندگان در 8 سال دفاع مقدس دارد و باید در این فرهنگ به دنبال جلوه‌ها و آثار نمایشی گشت و آن‌ها را تصویر کرد.»
وی ژانرهای موجود در این حوزه را این گونه برشمرد:«جنگ و عشق، جنگ و حشت، جنگ و ضد جنگ، جنگ و پی رنگ بلوغ، جنگ و سرخوردگی، جنگ و پی رنگ کمدی، جنگ و پی رنگ جنایی، جنگ و پی رنگ ماجرایی و تاریخی و ...»
دریانورد افزود:«گاهی این ژانرها به هم وصل شده و ژانری ترکیبی را شکل می‌دهند. البته من تا به حال با نمایشنامه ‌ای شایسته دفاع هشت ساله‌مان برخورد نکرده‌ام.»
این جشنواره باید تقویم و تاریخ مناسبی داشته باشد
دریانورد سخنان خود را به پایان رساند و پس از او یعقوب صدیق‌جمالی بیانات خود را آغاز کرد:«بیان مقاله‌های تخصصی در زمینه دفاع مقدس بسیار خوب است؛ اما در این زمان که جشنواره‌ای در میان نیست این حرف‌ها چندان مفید نیستند و بهتر است در اندیشه تداوم جشنواره تئاتر دفاع مقدس باشیم.»
وی خاطر نشان کرد:«این جشنواره باید تقویم و تاریخ مناسبی داشته باشد و تغییر زمان برگزاری در هر سال اتفاق خوش‌آیندی نیست. نباید از روی موضوع، تئاتر دفاع مقدس را محدود کرد. در امر پژوهش نباید به اطلاعات گذشته بسنده کرد و از طرفی باید بی‌طرف بود و قضاوت اخلاقی نکرد.»
در ادامه برنامه آقایان اثباتی و علوی برای اهدای هدایا به زحمت کشان این عرصه، به صحنه رفتند و از خانم‌ها گلکارزاده و فرجی و آقای هیهاوند تجلیل شد و پس از مراسم اهدای جوایز نشستی با حضور علوی و هنرمندان برگزار شد.