گزارشی از نشست رسانه ای بررسی تئاتر نوجوان از نگاه نمایشگران عروسکی

به گزارش سایت ایران تئاتر، در ابتدای این نشست، رضا آشفته،که اجرای این برنامه را بر عهده داشت، با اشاره به برگزاری نوزدهمین جشنواره تئاتر کودک و نوجوان در استان همدان، به معرفی چند اثر ویژه نوجوانان از جمله نمایش های "دختران باغ های قالی" نوشته هنگامه مفید،"آدم بلا دیو ناقلا " و "خاله مرجان و خروس"، نوشته و کار مریم کاظمی،" مترسک" از محمدحسن معجونی و" اسگیلیگ و بچه های پرواز "کاری از محمد عاقبتی پرداخت.
هنگامه مفید با ارائه تعریفی از تئاتر نوجوان بیان کرد: تئاتر نوجوان به اندازه تئاتر بزرگسال قابل احترام است و تنها تفاوت آن در تماشاگران است، زیرا مخاطب نمایش های ویژه قشر نوجوان پرخروش زودجوش اند که با نگاه به آینده به فعالیت می پردازند.
وی افزود: نسل نوجوان امروز، نسبت به آینده عمیق تر فکر می کند و علاقه ای به تاریخ گذشته ندارد، اما از سوی دیگر همچون مخاطب کودک و بزرگسال به قصه های افسانه ای علاقه مند است.
مفید تاکید کرد: ما به عنوان نمایشگران اهدافی داریم که با دنبال کردن آن باید به اجرای آثاری قابل فهم و جذاب برای نوجوانان بپردازیم.
سپس مریم کاظمی تصریح کرد: در میان کسانی که به تئاتر می پردازند مسائل مشترکی چون اصول درام و آنچه به نمایشنامه مربوط است، وجود دارد که باید هم در آثار ویژه قشر بزرگسال و هم کودک و نوجوان رعایت شود.
وی یادآور شد: متاسفانه ما دانشکده ای برای آموزش تئاتر کودک و نوجوان نداریم تا یک نمایشگر بتواند فلسفه تئاتر کودک و نوجوان را بیاموزد و در آثار خود به کار گیرد، بلکه همه اطلاعات ما به شکل تجربی به دست می آید.
کاظمی تشریح کرد: تفاوت ما به عنوان کارگردان و هنرمند نمایش کودک و نوجوان در رعایت اصول اجرا و منطق اجراهاست. ما به آنچه با عنوان شاخصه تئاتر نوجوان اهمیت دارد، احترام می گذاریم، زیرا تئاتر نوجوان گذار از تئاتر کودک به بزرگسال است، بنابراین باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
این هنرمند نمایش های کودک و نوجوان بیان کرد: برای برآورده کردن خواسته ها و نیازهای نوجوان باید از طریق هنر زمینه ای فراهم شود تا با شناخت بهتری از اجتماع دست به انتخاب بزند.
کاظمی تاکید کرد: اگر هنرمندان تئاتر با دروغ و تقلب بخواهند چیزی را به نوجوان معرفی و در آثار خود از جذابیت های بصری کاذب استفاده کنند، در واقع به افراد آینده ساز این مملکت دروغ گفته اند. باید ارزش های بنیادی دینی وجود داشته باشد که فرد بتواند از آن بهره بگیرد و این امر از وظایف ماست.
سپس مجتبی مهدی اظهار کرد: با توجه به اینکه تئاتر کودک تئاتر تخیل و خلاقیت است، تئاتر نوجوان تئاتر تفکر و تئاتر بزرگسالان تئاتر اندیشمند است، اما تنها دوره ای که تئاتر می تواند تلنگری به یک فرد وارد کند دوره نوجوانی است.
وی افزود: هنرمندان تئاتر معتقدند که تئاتر کودک از تئاتر بزرگسال مشکل تر است و باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد، اما نمی توان گفت که تئاتر کودک پیچیده تر از تئاتر بزرگسال است و این در حالی است که تئاتر نوجوان از آنجا که ممکن است باعث آسیب شود و یا فرد نوجوان را به تفکر و اندیشه ای  برساند بسیار سخت است.
در ادامه این نشست، امیر مشهدی عباس در تشریح شرایط تئاتر نوجوان اظهار کرد: تئاتر نوجوان از نسل امروز دور است و تئاتر ما بیشتر برای کودک است تا نوجوان، زیرا نوجوان امروزی فراتر از آن چیزی است که ما تصور می کنیم.
وی ادامه داد: دوره نوجوانی قدم گذاشتن به مرز شکل گیری شخصیت است، بنابراین عرصه سختی است و وقتی قرار باشد کاری به سرانجام رسد بیشتر در لحظات آخر این امکان فراهم می شود.
مشهدی عباس با بیان اینکه برای نوجوان امروز تئاتری نداریم، تصریح کرد: علت اصلی اینکه ما تئاتر نوجوان خوب نداریم، عدم حمایت و عدم مرزبندی میان گروه های سنی کودک و نوجوان است.
وی افزود: والدین کودکان را برای دیدن تئاتر به سالن می آورند و متاسفانه ما نمی توانیم در دوران نوجوانی نیازهای روحی و اندیشه آن ها را برطرف کنیم. نوجوان امروز کار ویژه گروه سنی خود را ضعیف و برای قشر کودک می داند و تمایلی به آن نشان نمی دهد و در نهایت بستری برای تولید کار نوجوان فراهم نمی شود.
مشهدی عباس بیان کرد: کار برای نوجوانان به دلیل وجود حساسیت های زیاد بسیار سخت تر است. از سوی دیگر تئاتر نوجوان نیاز به حمایت دارد، زیرا ابعاد موسیقی، صحنه ای و گیشه ای آن جذابیت لازم برای جذب مخاطب عام را ندارد.
در بخش بعدی این نشست رضا آشفته موضوع بضاعت و توانایی تئاتر نوجوان را مطرح کرد که هنگامه مفید در پاسخ گفت: طی دوره گذشته جشنواره تئاتر کودک و نوجوان همدان شاهد اجرای آثار بسیار شاخص، برگرفته از ایده های خلاقانه هنرمندان شهرستانی و تهرانی، بودیم که بسیار قابل توجه و شگفت انگیز بود.
وی بیان کرد: درست است که این تعداد آثار جوابگوی جمعیت نوجوان ما نیست، اما از سوی دیگر با از دست رفتن تماشاگر نیز رو به رو ایم، زیرا والدین به دلیل مسائل اقتصادی کمتر نوجوانان و کودکان خود را برای دیدن فیلم یا تئاتر به سالن و یا سینما می برند که این امر باعث می شود مسائلی که از اهمیت بسیار کمی برخوردارند از طریق دی وی دی ها و یا سی دی ها در خانه های مردم مطرح شود.
وی با تاکید بر اینکه از دست دادن تماشاگر تئاتر بسیار خطرناک است و عادت خوب تئاتر رفتن در حال فراموشی است، اعلام کرد: از نظر ما نوجوان موجود وحشتناکی است و ما از نوجوان می ترسیم در صورتی که باید این وحشت را کنار بگذاریم.
مفید افزود: ما باید بیاموزیم که با نوجوان چطور برخورد کنیم زیرا برای قشر گاه مسائلی اهمیت دارد که بسیار پیش پا افتاده به نظر می رسد.
این هنرمند پیشکسوت با اعتقاد به اینکه از هیچ اثر نمایشی حمایت لازم انجام نمی شود، تصریح کرد: نمایش کودک و نوجوان کمی خطرناک تر از آثار بزرگسال است؛ زیرا باعث می شود فرد به تئاتر بزرگسال روی آورد و این در حالی است که ما به تجربه بازیگر احتیاج داریم. بنابراین برپایی جشنواره کودک باعث امید و ایجاد انگیزه در هنرمندان می شود.
سپس مریم کاظمی گفت: اینکه آیا این تعداد آثار جوابگوی مخاطبان است یا نه یک مبحث کمی است، اما به عقیده من این موضوع که چقدر به تئاتر کودک و نوجوان بها داده می شود بسیار مهم است.
وی ادامه داد: نقش ما نقش تنگاتنگی است، زیرا در هر رویداد در کنار افرادی که جامعه را به پیش می برند دخیلیم بنابراین نمی توانیم با فکر کردن به مسائلی بر خلاف اصول عمل کنیم.
کاظمی خاطرنشان کرد: زمانی که کودک از خانه بیرون می آید به دنبال لذت بردن است. بنابراین داخل کردن او در جامعه و رضایت جمعی بسیار ساده است و ما کمتر از آن ترس داریم، زیرا می توانیم از او حفاظت کنیم، ولی در دوره نوجوانی از اینکه بی واسطه او را وارد جامعه کنیم واهمه داریم و بیشتر تلاش می کنیم تا با نگهداری از او آسیبی به وی وارد نشود که در نهایت موجب می شود نوجوان نتواند در فعالیت های جمعی شرکت کند، در صورتی که این گونه فعالیت ها باعث بالندگی او خواهد شد.
وی اظهار کرد: بخشی از وظایف تربیتی و آموزشی بر عهده آموزش و پرورش است که من به عنوان کارگردان تئاتر مسئولیت بخشی دیگر از این موضوع را بر عهده دارم که باید به درستی آن را انجام دهم، بنابراین وظیفه من رفع خطاهای آموزش و پرورش نیست.
وی افزود: احساس امنیت باعث مشارکت می شود تا مردم در کنار هم جمع شوند و به تماشای یک اثر بنشینند، اما از آنجا که شرایط زندگی اجتماعی متفاوت شده و مردم به دنبال تفریح و ورزش خصوصی اند در نهایت تئاتر خصوصی را نیز به دنبال دارد.
مشهدی عباس یادآور شد: واقعی ترین تئاتر نوجوان که در حال حاضر انجام می شود تئاتر مدرسه است، چون دانش آموزان دغدغه های خود را از طریق نمایش نشان می دهند. بنابراین برای داشتن فعالیت قوی و مستمر باید راهنمایی های خوبی برای مدارس داشته باشیم و افرادی را معرفی کنیم که بتوانند یاریگر ما باشند.
وی افزود: نوجوان امروز دچار ضعف هایی است که جامعه آن را تحمیل کرده است، بنابراین در این دوره نوجوانان خود را نمی شناسیم.
مشهدی عباس درباره مخاطب تئاتر نوجوان اظهار کرد: کسانی که کار نوجوان انجام می دهند، تعریفشان از تئاتر نوجوان بر اساس دوره نوجوانی خودشان است که به عقیده من بسیار اشتباه است، زیرا تئاتر برای مخاطب تولید می شود و مخاطب تماشاگر زمان معاصر است.
وی تاکید کرد: مخاطب شناسی مهم ترین معضل تئاتر نوجوان است، چون وقتی این قشر را بشناسیم طبیعتا چیزهای خوبی را برای او تولید می کنیم.
وی با مطرح کردن بحث کمبود سالن ها و تالارهای اختصاصی پیشنهاد کرد: بهتر است همه  سالن های نمایشی شهر یک نوبت از اجرای روزانه را به آثار ویژه نوجوان اختصاص دهند.
در ادامه این نشست هنگامه مفید تشریح کرد: به عقیده من نمی توان تئاتر کودک و نوجوان را از هم جدا کرد. سالن تئاتر در صورتی که مخصوص کودک باشد باعث می شود کودک تمایلی برای مراجعه به آن نداشته باشد. بنابراین من با اختصاص یک سالن به تئاتر کودک یا نوجوان کاملا مخالفم.
وی ادامه داد: اگر چند سالن داشته باشیم می توانیم از هر استان آثاری را دعوت کنیم و در نهایت عروسک ها و ماسک ها و دیگر جزئیات آثار نمایشی را، که در منزل هر یک از کارگردانان در حال خاک خوردن است، به شکل آرشیو درآوریم و نگهداری کنیم.
مفید اعلام کرد: تماشاگر نوجوان بسیار محترم است. بنابراین آنچه که به بیننده نوجوان ارائه می شود در فراخور و حد داشته های اوست.
مهدی تصریح کرد: سالن جایی است که تئاتر سرگرم کننده شما در آنجا اجرا می شود که هم مخاطب کودک هم نوجوان و هم بزرگسال را در بر می گیرد، ولی وقتی قرار باشد یک سالن اختصاصی در نظر گرفته شود باید در نظر داشت همانطورکه تئاتر کودک تئاتر سرگرمی و خلاقیت است، تئاتر نوجوان شکل دیگری دارد و به نزدیکی با تئاتر اندیشمند بزرگسال احتیاج دارد.
مشهدی عباس بیان کرد: انتخاب تماشاگر امری غیرممکن است. بنابراین وقتی کار از رده سنی خارج می شود تخصصی بودن و تکنیک کار از بین می رود.
وی افزود: من با اختصاص سالن مشخص به تئاتر نوجوان مخالفم، زیرا تئاتر کودک و نوجوان به هم نزدیک اند.
مریم کاظمی در ادامه سخنان مشهدی عباس به نوزدهمین جشنواره تئاتر کودک اشاره و بیان کرد: جشنواره تئاتر کودک و نوجوان تخصصی ترین جشنواره است، زیرا شما بدین طریق برآیند تولید تئاتر در یک سال گذشته را شاهدید و هیچ جشنواره ای به این شکل برگزار نمی شود.
وی ادامه داد: اینکه از میان کارهای اجرا شده، آثاری به جشنواره کودک راه پیدا می کنند بسیار خوب است.
مهدی در این باره بیان کرد: نوزدهمین جشنواره تئاتر کودک و نوجوان به شکل پربارتری برگزار می شود، زیرا هنرمندانی چون حسن دادشکر، مشهدی عباس، حسن معجونی، مریم کاظمی در بخش مسابقه این جشنواره آثار نمایشی خود را ارائه می کنند.
مشهدی عباس ضمن اینکه جشنواره تئاتر کودک و نوجوان را یکی از بزرگ ترین موهبت های این دولت دانست اظهار کرد: طی 12 سال متمادی است که در این جشنواره شرکت می کنم و معتقدم این جشنواره باعث ایجاد انگیزه برای گروه ها می شود تا با اجرای آثارشان به جامعه تئاتر کودک و نوجوان معرفی شوند.
مهدی در ادامه تصریح کرد: مشکل ما با جشنواره های تئاتر کودک و نوجوان همدان عدم امکان برای اجراست. اگر بتوانیم شرایطی فراهم کنیم که آثار فاخر جشنواره به اجرای عموم درآیند و با دریافت کمک هزینه به صحنه روند بسیار خوب است.
وی با اشاره به چرخه اجرای فاخر به جشنواره کودک و خروج آثار با کیفیت جشنواره به اجرای عموم، به عدم انتشار نقد تئاترها پرداخت.
مریم کاظمی در ادامه این نشست پیشنهاد کرد: خوب است با نگاه سوم شخص اشکالات قصه و تکنیک های نمایشی را برطرف کنیم. بهتر است در هنگام تمرین نمایش از حضور منتقد آگاه برای ارتقاء سطح کیفی استفاده کنیم.
هنگامه مفید یادآور شد: به منظور اطلاع نمایشگران ایرانی از اتفاقات حوزه نمایش در تهران، بهتر است نشریه یا ماهنامه ای منتشر شود تا اخبار نقد آثار و گفت و گو درباره آثار نمایشی بدین طریق به چاپ رسد.
در ادامه این نشست شهرام کرمی به عنوان متولی این جلسه اظهار کرد: موضوعی که کمتر به آن دچاریم این است که همیشه تئاتر کودک و نوجوان را متناقض با هم به کار می بریم.
وی افزود: نکته ای که در حوزه تئاتر کودک و نوجوان اهمیت دارد این است که در آغاز از دید خود هنرمندان و بعد عموم مردم عملی ساده و دم دستی است.
کرمی تاکید کرد: در صورتی که در زمینه شناخت این گونه و معرفی مخاطب آن کم کاری کرده ایم لازم است تئاتر نوجوان را تعریف کنیم، زیرا هنوز مشخص نشده که چه سنی ابتدا و انتهای  دوران کودکی است و از چه سنی دوره نوجوانی آغاز می شود.
وی در پایان تشریح کرد: مشکل ما این است که موضوع را معرفی و مشکلاتمان را بررسی نمی کنیم، معرفی نمایش و مسائلی مثل نشریه تئاتر نوجوان یک حلقه مفقوده است که ناشناخته مانده  و مخاطب ندارد.