گزارشی از تمرین نمایش”شب‌مویه‌ها” کاری از گروه آیین
پارسایی، سیدحسین فدایی‌حسین، آزاد و ملامحمدی جزء آن ۵ یا ۶ نفری بودند که با اجرای نمایش در قرارگاه‌ها و لشگرهای جبهه‌های جنوب، هسته اولیه گروه تئاتر آیین را شکل دادند
زهرا شایان‌فر:
نمایش”شب مویه‌ها” نوشته نغمه ثمینی و به کارگردانی کورش زارعی در تالار قشقایی مجموعه تئاترشهر روی صحنه است. دکور این نمایش که توسط گروه تئاتر آیین و برای بیست‌وسومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر تولید شده است، چند روز پیش از تاریخ اجرا در سالن قشقایی و در انتظار گروه اجرایی آرمیده بود . در حالی که سالن‌های دیگر پرهیاهو و شلوغ مشغول نصب دکور بودند و بعضاً از روزهای پیش‌بینی شده آغاز اجرایشان می‌گذشت و با این همه درگیری‌ها همچنان ادامه داشت. این بهانه کافی بود تا ما نیز روزهایی را در انتظار کارگردان سپری کنیم و با آرامش قشقایی آرام گیریم. این گزارش قبل از اجرای عمومی نمایش تهیه شده است.
جایزه بهترین بازیگری یا کارگردانی
کورش زارعی کارگردان و بازیگر تئاتر و تلویزیون، مسئول واحد نمایش حوزه هنری شهرهای تهران و قم است. او از سال 64 فعالیت تئاتری خود را آغاز کرده و در 6 جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر موفق به اخذ جایزه بهترین بازیگری یا کارگردانی شده است. ”زمان مداحی”، ”آیینه توسن”، ”هذیان”، ”شب محبوبه” و بسیاری دیگر نمایش‌هایی هستند که او به عنوان کارگردان روی صحنه برده است.
می‌دانیم که کورش زارعی در سریال حضرت یوسف نقشی بر عهده دارد و روزهای گذشته به علت فیلمبرداری در زمان تمرین”شب مویه‌ها” شرکت نداشته است اما او را با مو و محاسن رنگ شده به سختی می‌شناسیم. نکته جالب توجه در شخصیت هنری او استفاده از عبارت”گروه تئاتر آیین”، حتی به جای عبارت”من”است.
وی درباره کارهایش می‌گوید:«چند اجرا در خارج از کشور داشته‌ام. ”شب مویه‌ها” نیز آخرین کار من است که اجرا می‌شود. این اثر دغدغه فکر گروه آیین را در خود دارد. گروه آیین علاوه بر کارهای مذهبی و دینی و دفاع مقدس در حیطه تئاترهای ملی، اسطوره‌ای و آیینی نیز فعالیت دارد. حتی چند اثر خارجی را آدابته کرده و اجرا کرده‌ایم. به طور مثال”مده‌آ” اثر اوریپید را به نام”شب محبوبه” در سال گذشته روی صحنه بردیم.»
گروه تئاتر آیین از زبان کارگردان
گروه تئاتر آیین با سرپرستی حسین پارسایی از اوایل دهه 60 شکل گرفت. زارعی درباره هسته اولیه گروه می‌گوید:«پارسایی، سیدحسین فدایی‌حسین، آزاد و ملامحمدی جزء آن 5 یا 6 نفری بودند که با اجرای نمایش در قرارگاه‌ها و لشگرهای جبهه‌های جنوب، هسته اولیه گروه تئاتر آیین را شکل دادند.»
وی ادامه می‌دهد:«در حال حاضر 40 عضو داریم. همه بچه‌هایی تحصیل کرده هستند که تخصص‌های مختلفی را شامل می‌شوند. گرافیست، طراح، نویسنده، کارگردان، موزیسین، بازیگر، دکوراتور و ... به همین دلیل سعی می‌کنیم از اعضاء گروه استفاده کنیم مگر در حالتی خاص که به شخصی خارج از گروه نیاز داشته باشیم.»
وی ادامه می‌دهد:«در طی سال به طور معمول دو نمایش تولید می‌کنیم در حالی که پرونده کارهای مذهبی‌مان را هم نمی‌بندیم. سعی می‌کنیم آن را در طی پروسه‌های زمانی که با نمایش‌های مذهبی ما مناسب دارد اجرا کنیم.»
زارعی تاکید می‌کند:«یکی از گروه‌های جریان ساز برای تئاتر مذهبی و دینی در کل کشور هستیم.» و ادامه می‌دهد:«در شهرستان‌های زیادی اجرا کرده‌ایم.»
نصب مویه‌ها
بر صحنه قشقایی ساختمانی نیمه کاره به چشم می‌آید. اتاقکی که به جای در ملافه‌ای مقابل آن آویزان است، یک راه پله که انتهایی ندارد، دیواری نیمه ویران که قسمتی از یک سقاخانه در دلش جای خوش کرده و گل‌ها و گلدان‌ها.
آخرین دقایق پیش از اجرا در یک سالن تئاتر مملو از دیدنی‌ترین لحظات است. دستیاران در حال جابه‌جا کردن وسائل‌اند، بازیگران لباس پوشیده‌اندو در تنظیم وسائل صحنه کمک می‌کنند. تپه‌ای از گل برگ‌ها و ساقه‌های نیمه پوسیده گل وسط صحنه را اشغال کرده است. فروغ قجابگلی بازیگر اصلی نمایش روی زمین و در کنار آن تپه نشسته و از میان آن‌ها آن چه را به درد می‌خورد جدا می‌کند. طراحان می‌روند و می‌آیند، چیزی را جابجا می‌کنند، تغییر می‌دهند و تذکر ... در تمام این لحظات نورها از اتاق فرمان تغییر می‌کنند؛ اگر می‌خواستیم این تغییرات را ثبت کنیم باید از نخستین لحظه و ثانیه‌ای یک بار می‌نوشتیم فیداین، فیداوت، نور شب، نور روز ، بک دایت آبی، بک دایت سفید و ...
خلاصه داستان
”شب مویه‌ها” داستان زنی است به نام الحان که همراه دختر خوانده‌اش در یک ساختمان نیمه کاره در گوشه ای از شهر تهران زندگی می‌کند.
زارعی درباره داستان نمایش می‌گوید:«آن‌ها چشم انتظار بازگشت رحمان هستند که سال‌ها به جنگ رفته و باز نگشته است . این دو زن زندگی سختی دارند و از طریق گل فروشی روزگار می‌گذرانند.»
وی توضیح می‌دهد:«در متن خانم ثمینی فالگیر و معرکه گیرند اما به دلیل کهنه شدن این سوژه به ایشان پینشهاد دادیم که نوع کار آن‌ها را تغییر دهد.» و ادامه می‌دهد:«تغییرات شدیدی در متن ایجاد کردیم. صحنه 3 به جای صحنه 2 و صحنه 2 به جای صحنه 5 قرار گرفتند. روی شخصیت دختر تغییر ایجاد کردیم و همچنین مردی که بعد از سال‌ها اسارت بازگشته است. روی زمان و دلیل رهایی مرد نیز تغییر دادیم. حتی به جنگ آمریکا و عراق نیز در کار اشاره می‌شود.»
ناخودآگاه می‌گوییم”پس متن قلع و قمع شده است؟” و پاسخ می‌دهد:«از آن چه بر صحنه می‌رود راضی هستم ولی این که خانم ثمینی چقدر از اجرا راضی باشند... سعی کردیم تغییرات در خدمت اجرا باشد. تماشاگر امروز تئاتر ما با گرفتاری‌ها و دغدغه‌های زندگی روزمره دیگر توان صرف دو ساعت وقت برای تئاتر را ندارد. لازم است که با استفاده از جلوه‌های نمایشی، تصویر به جای دیالوگ، که به ایجاد منتهی شود او را راضی نگاه داشت.»
تاکید می‌کند:«البته همه این تغییرات با حفظ تفکر، بن اندیشه و درون مایه اثر انجام شده و گاهاً آن را تکمیل کرده است.»
توضیح می‌دهد:«البته متن خانم ثمینی این ظرفیت را داشته است که به ما اجازه دهد پا از آن فراتر بگذاریم.»
این کارگردان تئاتر می‌افزاید:«شرایط فرهنگی جامعه امروز ما و نگاه امروزی ما متن 10 سال قبل را نمی‌پذیرد در هر حال باید با شرایط تغییر کند.»
استقلال گروهی حسادت برانگیز
با بالا گرفتن فریادهای طراح نور که تغییر نور یک پروژکتور بک لایت آبی را از اتاق فرمان می‌خواهد فرصت را غنیمت دانسته و می‌پرسیم دکور جشنواره را حفظ کرده‌اید؟ و پاسخ می‌گیریم:«بله. یک سوله اجاره کرده‌ایم به وسعت دو برابر سالن قشقایی که هم محل نگاه داری و مسائل است و هم کارگاه ساخت دکور.»
در حالی که حسادتمان تحریک شده است ادامه می‌دهیم:«سه روز قبل دکورتان نصب شده بود در حالی که سالن‌های دیگر در تب و تاب آماده شدن صحنه بودند. اعتراف می‌کنم که افکار خاصی نیز از ذهنم گذشت که ...»
زارعی با صدای بلند می‌خندد و پاسخ می‌دهد:«ما تنها گروهی هستیم که در تئاترشهر اجرا می‌رویم، خودمان دکورمان را می‌سازیم و نصب می‌کنیم و در پایان خودمان نیز آن را جمع می‌کنیم. هیچ کدام از عوامل تئاترشهر در طی این 10 سال که اجرا داشته‌ایم برایمان دکور نساخته‌اند، نصب نکردهاند و حتی دکورمان را جمع نکردهاند.»
او که در حال حاضر سرپرستی گروه را نیز بر عهده دارد می‌افزاید:«حتی نورمان را خودمان می‌بندیم. با دکور تمرین می‌کنیم و دکورهایمان را برای اجراهای دیگر حفظ می‌کنیم.»
و با خنده ادامه می‌دهد:«از آن وقت که آ پارسایی رئیس تئاترشهر شده است نه تنها به نفع گروه تئاتر آیین نشده که بدتر هم شده است. می‌خواستند”شب مویه‌ها” در سالن شماره 2 اجرا برود باور کنید به زور قشقایی را گرفتیم.»
فروغ قجابگلی، وفا طرفه و محمدرضا آزاد که بازیگران اویند آماده اجرا هستند. صحنه این نمایش به طراحی سیدحسین فدایی‌حسین و اجرای مهدی نیک‌روشن شکل گرفته است.
وفا طرفه، طراح لباس، محمد فرشته‌نژاد آهنگساز اثر و خانم کوهستانی به همراه آزاده کریمی منشی صحنه‌اند.