بیژن مفید؛ نویسنده‌ای که از هیچ کس تقلید نکرد

نمایشنامه”سهراب، اسب، سنجاقک” نوشته بیژن مفید و به کارگردانی آزاده شاه‌میری روز گذشته با حضور خانواده مفید در سالن 24 اداره تئاتر خوانش شد و مورد نقد و بررسی قرار گرفت.
به گزارش سایت ایران تئاتر، این نمایشنامه که با حضور، هنگامه مفید، جعفر والی، لاله تقیان، کبیر و دکتر فلور یاحقی خوانش شد، از نوشته‌های بیژن مفید است که 30 سال قبل توسط این نمایشنامه‌نویس به نگارش درآمده است.
پس از خوانش این نمایشنامه لاله تقیان ضمن اشاره به زیبایی متن نمایشنامه”سهراب، اسب، سنجاقک” به خوانش زیبای این نمایشنامه اشاره کرد و به خاطر حسن انتخاب و شیوه اجرایی آن به آزاده شاه میری کارگردان نمایشنامه‌خوانی و گروه نمایشی او تبریک گفت.
تقیان در ادامه افزود:«نمایشنامه”سهراب، اسب، سنجاقک” یکی از بهترین آثار نمایشی بیژن مفید است که با وجود گذشت سی سال از نگارش آن هنوز تازگی خود را حفظ کرده، اما نکته قابل توجه این است که زمانی که بیژن مفید این نمایشنامه را نوشته کشور ما با هیچ جنگی درگیر نبوده و رویکرد خاصی برای آن وجود نداشته است، اما وقتی در زمان حال آن را می‌شنویم ضمن این که متوجه زیبایی نوع انتقال آن به مخاطب می‌شویم به قدرت بالای نویسنده و آگاهی بالای او از اتفاقات پیرامونش پی می‌بریم.
در مجموع شخصاً فکر نمی‌کنم که این نمایشنامه به نقد نیازمند باشد ولی می‌توانیم در مورد بهتر شدن بعضی از صحنه‌های آن صحبت کنیم.»
در ادامه جلسه هنگامه مفید، ضمن ابزار خوشحالی از خوانش نمایشنامه”سهراب، اسب، سنجاقک” و اشاره به ایفای نقش”گردآفرید” در این نمایش که حدود سی سال قبل اجرا شده بود گفت:«اکنون با گذشت حدود سه دهه از اجرای این نمایش و گذراندن روزهای جنگ ایران، می‌توانم بگویم که درک کنونی من از این نمایش تغییر پیدا کرده چرا که در آن زمان کوچکترین آشنایی با جنگ نداشتم، اما از این مطلب که بگذریم لازم می‌دانم که به آزاده شاه‌میری و گروهش تبریک بگویم که با وجود بضاعت کمی که به لحاظ کمک‌های بیرونی داشتند کارشان را بسیار خوب ارائه دادند.»
جعفر والی از دوستان نزدیک و هم دوره‌های بیژن مفید که در نمایشنامه‌خوانی حاضر بود در ادامه ضمن یادآور شدن خاطرات شیرینی که بیژن مفید داشته گفت:«در تمام مدتی که این نمایشنامه خوانده می‌شد وجود بیژن مفید را در کنار خود احساس می‌کردم و باید به این نکته متذکر شوم که خانواده مفید با شاهنامه به خوبی آشنا بودند که در این نمایشنامه کاملاً مشهود است.»
والی تصریح کرد:«به یاد می‌آورم هرگاه صحبت از رستم و سهراب به میان می‌آمد، بیژن مفید می‌گفت که معمولاً تراژدی این است که پدر به دست پسر کشته شود. تراژدی این جاست که دوره‌ای دارای قهرمانی است و قهرمان دیگر محکوم به مرگ است. در داستان”رستم و سهراب” تراژدی به این صورت مشاهده می‌شود که پسر به جای پدر کشته می‌شود و همین باعث شده که یک فرم تراژیک دائم به خود گرفته است.»
کبیر که یکی دیگر از هم دوره‌های بیژن مفید بوده در ادامه صحبت‌های جعفر والی گفت:«نسل ما نسلی بود که به دلایل متعدد با ادبیات معاصر روسیه آشنا بود، چرا که ارزان و خیلی ساده به دست می‌آمد. اما بیژن مفید به هیچ عنوان تحت تاثیر نوشته‌های مختلف قرار نگرفت و در حقیقت از هیچ نویسنده‌ای تقلید نکرد.»
وی تصریح کرد:«در آن زمان ما در عرصه فیلم سازی نیز فعال بودیم، به همین دلیل تصمیم داشتیم نمایشنامه”اسب، سهراب، سنجاقک” را بسازیم چرا که در حد نمایش فیلم بود و از گزینه‌های تصویری و نمایشی زیادی برخوردار است اما متاسفانه این اتفاق نیفتاد.»
در ادامه جلسه لاله تقیان از آزاده شاه‌میری کارگردان نمایشنامه‌خوانی”سهراب، اسب، سنجاقک” خواست تا در مورد این نمایشنامه صحبت کند. شاه‌میری ضمن تشکر از حضور بزرگان و حاضران در سالن اظهار کرد:«در مورد خوانش این نمایشنامه، اگر نقطه قوتی بود از سوی اعضای گروه بود و اگر ضعفی وجود داشت از کم کاری من بوده چرا که هنرمندانی که این نمایشنامه را خوانش می‌کردند متحمل زحمت بسیاری شده‌اند. اما در مورد این متن باید بگویم که آن را قبلاً خوانده بودم و در مجله سیمیا نیز در مورد آن مطلبی نوشته بودم، به همین دلیل علاقه‌مند بودم که آن را کارگردانی کنم.»
کارگردان نمایشنامه‌‌خوانی”سهراب، اسب، سنجاقک” در ادامه افزود:«تمام سعی من این بوده که این نمایشنامه درست خوانده شود. اما نکته‌ای که باید بدان اشاره کنم، تفاوت این متن با سایر متن‌های بیژن مفید است و به اعتقاد من این نمایشنامه بابی بود برای نمایشنامه‌های خوب و بعدی این نمایشنامه‌نویس.»
کبیر در ادامه این مطلب افزود:«در آن زمان تئاتر ایران سه مکتب داشت: اول مکتب تفکری که هدف آن سرگرم کردن و خنداندن مردم بوده، مکتب بعدی مکتب نوشین و مکتب سوم مکتب امریکایی. بازیگران و دست‌اندرکاران ما نیز به این سه مکتب عادت داشتند. مشکل عمده بیژن مفید نیز این بود که روشی را پیش گرفته بود که با این سه مکتب فرق داشت در نتیجه مجبور بود که نگارش متن، آهنگسازی و ... نمایش‌هایش را خودش انجام دهد و در حقیقت می‌توان او را هنرمندی کامل دانست.»
جعفر والی نیز در تایید این مطلب گفت:«برخی اوقات یک هنرمند روش خاصی دارد که قابل تقلید نیست و در حقیقت به عظمتی می‌رسد که تقلید از آن مسیر نیست که بیژن مفید به این حد رسیده بود.»
در پایان دکترفلور حقی به ذکاوت بی‌حد بیژن مفید اشاره کرد و گفت:«اساتید ما در دانشگاه همگی آمریکایی بودند، به همین دلیل بیژن مفید از ابتدا تا پایان کلاس در کنار استاد می‌ایستاد و تمام صحبت‌های او را برای ما ترجمه می‌کرد و این نشانگر تسلط کامل او بر نمایشنامه‌نویسی، بازیگری و زبان انگلیسی بود. او تمام مدت شعر می‌خواند و آهنگ می‌ساخت و تمام هم دوره‌های خود را با خود هم آواز می‌کرد.»
گفتنی است 21 آبان ماه و در برنامه‌ بعدی نمایشنامه‌خوانی اداره تئاتر نمایشنامه”عقاب و روباه” نوشته بیژن مفید با همکاری خانواده مفید خوانش خواهد شد.