گزارشی از طرح و برنامه‌های مدیریت جدید تالار سنگلج
تالار سنگلج به طور معمول ما را به یاد سال‌های دهه ۴۰ و اوج کار گروه هنر ملی می‌اندازد و حالا بعد از چند ماهی رکود با آمدن محمود فرهنگ انگار تکانی خورده است و این مدیر جدید، برنامه‌هایی برای این تالار قدیمی تئاتر ایران دارد و خواب‌هایی برایش دیده است.
مریم منصوری:
تالار سنگلج به طور معمول ما را به یاد سال‌های دهه 40 و اوج کار گروه هنر ملی می‌اندازد و حالا بعد از چند ماهی رکود با آمدن محمود فرهنگ انگار تکانی خورده است و این مدیر جدید، برنامه‌هایی برای این تالار قدیمی تئاتر ایران دارد و خواب‌هایی برایش دیده است.
تالاری برای نمایش‌های ایرانی
درِ اتاق محمود فرهنگ به قول خودش به روی همه باز و آماده است تا از طرح‌ها و ایده‌های جدید، البته در قالب مدیریتی خودش بهره ببرد. فرهنگ معتقد است:«سنگلج در سال‌های اوج خودش، در زمینه نمایش‌های ایرانی شناخته شده بود و ما هم می‌خواهیم همچنان در همان ژانر حرکت کنیم. هرچند که در حال حاضر سالنی که اختصاص به نمایش‌های ایرانی داشته باشد، نداریم و گذشته این تالار، نشان می‌دهد که این شیوه درباره این سالن جواب داده است و اتفاقاً در سال‌های بحرانی تئاتر ایران، اجرای نمایش‌های ایرانی در سنگلج، نقطه قوتی برای این تالار به حساب می‌آمده، از این رو در حال حاضر هم قصد داریم به اجرای نمایش‌های سنتی، کمدی و در کل نمایش‌های ایرانی بپردازیم. البته امکان دارد بخشی را هم به نمایش‌های آداپته شده از آثار نمایشی بزرگ جهان اختصاص دهیم.»
فرهنگ اشاره کرد:«شاید با این تلاش‌ها، نمایش سنتی را از انحصار دو سالانه جشنواره‌های سنتی و آئینی در بیاوریم و نمایش‌های آئینی و سنتی را که در فصل‌های مختلف و با مناسبت‌های متفاوت و ویژگی‌های خاص به لحاظ موسیقی، لباس و ... به شهرهای بزرگ منتقل کنیم. فکر می‌کنم در شرایط حاضر، این نمایش‌ها و سنت‌های آئینی نمایشی در روستا‌ها، به تدریج کمرنگ و کمرنگ‌تر شده و از یادها می‌رود.»
مرکز پژوهش تئاتر کمدی ایران و جهان
گویا عبدالحی شماسی و همکاران تالار سنگلج در بخش مدیریت این تالار، نزدیک به دو ماه و نیم وقت صرف کرده‌اند تا طرح و برنامه و ضرورت شکل گیری مرکزی برای پژوهش در حوزه تئاتر کمدی ایران و جهان در این تالار شکل بگیرد.
شماسی درباره این طرح می‌گوید:«اطلاعات ما در زمینه کمدی ایرانی، پراکنده است و تاکنون در این زمینه، یک جریان آموزشی مستمر و علمی و متمرکز نداشته‌ایم. این در حالی است که تعداد هنرمندان قدیمی این حوزه هم روز به روز کمتر می شود. این در حالی است که اثر مکتوب و علمی از آن‌ها باقی نمانده است مگر خاطرات و تصویر نمایش‌هایی که به صورت ویدئو در اختیار ما قرار دارد که این داشته‌ها برای ادامه این جریان تئاتری در طول تاریخ کفایت نمی‌کند و این امر، ملزم به داشتن یک نگاه آکادمیک به این ژانر تئاتری است. به همین دلیل ما آخرین شنبه هر ماه را به برگزاری نشست‌های تخصصی در این زمینه اختصاص داده‌ایم. از طرف دیگر یکی از اقدامات مطلوب این مرکز پژوهشی، حمایت از پایان‌نامه‌هایی است که در حوزه کمدی تئاتر ایرانی انجام می‌شود که در گام نخست، در صورت دارا بودن شرایط علمی، این پژوهش‌ها منتشر می‌شود و از سوی دیگر برای پژوهشگر امکاناتی جهت انجام تحقیق‌های میدانی فراهم می‌شود.»
شماسی اعلام کرد:«برای ارتباط بیشتر با مراکز آموزش آکادمیک تئاتر و دانشکده‌های تئاتری درصدد هستیم تا کلاس‌های آموزشی این دانشکده‌ها در حوزه تئاتر کمدی در تالار سنگلج برگزار شود. شاید شکل‌گیری یک آرشیو فیلم از نمونه‌های این نوع تئاتر در ایران، به بهتر برگزار شدن این کلاس‌ها هم کمک کند. از سوی دیگر برگزاری کارگاه‌های آموزشی در گرایش‌های بازیگری، کارگردانی و نمایشنامه‌نویسی تخت حوضی و فراخوان مقاله‌نویسی در این حوزه و انتخاب آثار برتر در این زمینه، از دیگر برنامه‌های این مرکز پژوهشی است.»
فرهنگ در این مورد خاطر نشان کرد:«در بخش پژوهش به اقتباس‌هایی که از نمایش‌های کمدی جهان شده و وجوه اشتراک نمایش کمدی ایران و جهان می‌پردازیم و تمام تلاش ما برای احیاء دوباره نمایش‌های ایرانی است. آن هم در حالی که، از انواع گونه‌های نمایشی ایرانی، تنها تخت حوضی را آن هم در حد بسیار پایین و سطحی می‌بینیم. ما در سنگلج، سعی داریم از نظر محتوا و تکنیک در نمایش‌های ایرانی به یک الگوسازی برسیم و با استفاده از برگزیدگان و زبدگان این رشته، به بازسازی این نوع تئاتر بپردازیم.»
فیلم‌خانه و سایت خبری سنگلج
در ادامه مدیریت تالار سنگلج، از راه‌اندازی فیلم‌خانه تئاتر ایران با انگیزه حمایت از بخش پژوهشی این تالار، خبر داد. مدیریت فیلم‌خانه را افشین خورشیدباختری بر عهده دارد و قرار است هفته‌ای یک فیلم در زمینه‌های نمایش صحنه‌ای، نمایش عروسکی، تخت حوضی و تئاتر خیابانی به نمایش بگذارند که در اجرای اول هر فیلم با حضور اساتید به نقد و بررسی آن هم می‌پردازند.
از سوی دیگر فیلم‌هایی درباره افراد شاخص گرایش‌های مختلف تئاتر به نمایش درمی‌آید که نمایش فیلم‌ها در ادامه جلسات پژوهشی است که احتمالاً در زمینه‌هایی نظیر شکسپیر شناسی یا مولیر شناسی برگزار می‌شود. البته این مرکز در نظر دارد برای هر بخش هم ویژه‌نامه‌ای تدوین و آماده کند و اقدام تحسین برانگیز دیگر در تالار سنگلج راه‌اندازی سایت خبری برای این تالار 41 ساله است که اطلاعات از 41 سال فعالیت سنگلج و تمام نمایش‌هایی که از پیش از انقلاب تاکنون در آن انجام شده است را در اختیار علاقه‌مندان تئاتر ایران قرار می‌دهند. این سایت به زودی افتتاح می‌شود و علاقه‌مندان می‌توانند به این وسیله با سنگلج و تاریخچه آن آشنا شوند.
اما مدیریت این تالار یک اقدام دور اندیشانه هم انجام می‌دهد و آن این است که تمام بازسازی‌هایی که در این تالار انجام می‌شود در قالب یک برنامه نرم‌افزاری، ارائه و مکتوب می‌شود تا مدیر بعدی در جریان بازسازی‌های انجام شده و نیازهای موجود این تالار قرار گیرد.
سانس صبح سنگلج برای کودکان
به نظر می‌رسد محمود فرهنگ علاقه به نمایش کودک را با خود به سنگلج هم آورده است. وی که پیش از سابقه انتشار 27 مجموعه نمایشنامه کودک و نوجوان را در انتشار مدرسه داشته است، سانس ساعت 10 هر روز صبح را به اجرای نمایش‌های کودکانه اختصاص داده و در نظر دارد تا پایان سال 10 نمایش کودک را در این سالن به اجرا درآورد.
نمایش‌های”پسر عموها” به کارگردانی و نویسندگی جواد عزتی، ”گرگ کتاب‌خوان” به نویسندگی و کارگردانی حمیدرضا مرادی، ”گربه دوست منه” به نویسندگی و کارگردانی زهرا یعقوبی، ”گل باقالی” به نویسندگی و کارگردانی مهدیخواه، ”فیل کوچولو” به نویسندگی و کارگردانی محمود فرهنگ، ”فسقلی، قلقلی، فلفلی” به نویسندگی و کارگردانی سیامک بانیان از جمله این نمایش‌ها هستند که هر یک 10 روز،در این تالار اجرا می‌شوند.
فرهنگ معتقد است:«برای گسترش فرهنگ تئاتر و جذب مخاطب و بلوغ فرهنگی جامعه، ما باید به نسلی که از راه می‌رسد توجه کنیم. از این رو، نقطه نقل آموزش‌های ما کودکان هستند. این در حالی است که در شرایط فعلی، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان راه خودش را می‌رود، اما در وزارت ارشاد تئاتر کودک متولی ندارد. تنها جشنواره‌ای به تئاتر کودکان اختصاص داده شده که آن هم گاه برگزار می‌شود و گاه نمی‌شود. در فضای فعلی که فرهنگسراها ساز خودشان را می‌زنند و سالن‌های آزاد، یک ساز دیگر، تئاتر کودک با مسیر کج رفته پیشینش بسیار در خطر است. البته این نکته هم قابل ذکر است که نمایش‌های کودکان در حالی در سنگلج اجرا می‌شود که برنامه اجرای نمایش‌های بزرگسال و ایرانی سانس بعدازظهر هم تا پایان سال مشخص شده است که نمایش‌هایی از بنفشه توانایی‌خواه، ناصربخت، کریم اکبری‌مبارکه و نماش”خورشید کاروان” از آن جمله‌اند.»
سنگلج مجهز و زیبا می‌شود
یادم می‌آید تا چند سال پیش، اکثر گروه‌هایی که در سنگلج به اجرای برنامه می‌پرداختند علاوه بر خط بردن از آکوستیک خوب سالن، از تهویه بد و صحنه نامناسب آن می‌نالیدند و حالا فرهنگ می‌گوید:«نزدیک به هفت ماه سالن تعطیل بود و وقتی که آمدم به خاطر شرایط بد پشت صحنه و سالن، صلاح دیدم که تا مدتی هیچ نمایشی اجرا نشود و به بازسازی پشت صحنه، دیوارها، اتاق‌ها، کف پوش و ... پرداختیم، اتاق 60 متری طبقه سوم به اتاق تمرین تبدیل شود و تا جایی که امکان داشت، سعی کردیم مشکلات پشت صحنه را هم حل کنیم. مرحله دوم بازسازی کف صحنه و تعویض در سالن بود. این مرحله با استفاده از اعتبارات وزارت خانه بود و مسئله مناقصه سه شرکت هم انجام شد، اما چون فرصت تمام شده بود بودجه 12 میلیون تومانی برگشت خورد، البته امسال 76 میلیون تومان به بازسازی تالار سنگلج اختصاص یافته و ما فقط منتظر ابلاغ برای انجام تعمیرات هستیم. التبه این عبارات، مقررات و سختی‌هایی دارد و ما برای انجام آن، باید با قوانین وزارت خانه هماهنگ باشیم.»
در ادامه فرهنگ با اشاره به تابلوی کاشیکاری سر در سنگلج گفت:«این تابلو، توجه یکی از هنرمندان کاشیکار به نام خانم تنباکوزاده را به خودش جلب کرد و پیشنهاد داد تا با هزینه خودش به مرمت این تابلو بپردازد. این طرح باعث شد تا ما پیشنهاد ساخت تصاویری از کاشی از نمایش‌های سنتی و آئینی ایران را بر دیوارهای طبقه اول و دوم تالار به این هنرمند و گروهش بدهیم. البته با توجه به این که تخصص این گروه روی نقش‌های ایرانی و اسلیمی بود، گروه دیگری هم که در حوزه کاشیکاری مدرن، تخصص داشت به این گروه پیوست و در حال حاضر، قرارداد پیشنهادی این گروه به مرکز هنرهای نمایشی، توسط وکیل انجمن نمایش در حال کارشناسی است.»
وی خاطر نشان کرد:«هزینه پیش‌بینی شده برای ترمیم نمای بیرونی، تعویض درب ورودی، کف و مبلمان سالن انتظار، پله‌ها و طراحی و کاشیکاری دیوارهای هر دو طبقه، نزدیک به 150 میلیون تومان پیش‌بینی شده است که برای آن کار از کمک اسپانسرهای غیر دولتی هم که توسط گروه‌ها پیشنهاد می‌شود استفاده می‌کنیم و به احتمال قوی در ازای آن فضاهایی را به تبلیغات این شرکت‌ها اختصاص خواهیم داد. علاوه بر این‌ها تهیه دو خط تلفن دیگر با استفاده از درآمد تالار و بودجه انجمن و تهیه تجهیزاتی نظیر دستگاه ویدئو پروجکشن، امکاناتی نظیر DVD و VSD و دستگاه کپی و ... با کمک معاونت هنری وزارت ارشاد از جمله اقدامات اخیر در این تالار است.»
مدیر تالار سنگلج در ادامه خاطر نشان کرد:«در حال حاضر تالار سنگلج به لحاظ امکانات نوری و صوتی در فقر به سر می‌برد و من در تعجبم در طی این همه سالی که از عمر این سالن می‌گذرد و همه به آن مفتخر هستند چرا این تالار تجهیز نشده است و من ترجیح می‌دهم پولی که قرار است برای بزرگداشت چهل‌ویک سالگی سنگلج هزینه شود، برای تجهیزات فنی این تالار خرج شود. من سی‌وششمین مدیر این تالار هستم و در شگفتم که امکانات نوری و صوتی این سالن مربوط به 20 سال پیش است و دیمر آن از رده خارج است. چرا یک سالن قدیمی و عالی نباید پروژکتورهای تئاتری داشته باشد؟ الوارهای کف صحنه شکسته باشد و مدام پای بازیگر توی چاله برود؟ من تلاش می‌کنم این تالار را از گوشه‌گیری و غربت نجات دهم و امیدوارم این تلاش‌ها نتیجه مطلوبی در پی داشته باشد.»
وی در پایان خبر داد با توجه به قدرت این سالن در نظر دارد با سازمان‌های جهان‌گردی و ایرانگردی، ارتباطی برقرار کند تا سالن سنگلج به عنوان سالنی که در تمام طول سال، نمایش ایرانی در آن اجرا می‌شود، برای توریست‌ها و جهانگردان شناخته شود.