گزارشی از سفر گروه تئاتر”روح گمشده” به کشورهای سوئیس و آلمان
نهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر لوراخ با هدف گردهمایی گروه‌های تئاتری داخلی و خارجی و تبادل نظر میان آن‌ها در کشور آلمان برگزار شد. برگزار کنندگان این جشنواره در نظر داشتند نمایش‌هایی از چندین کشور مختلف که دارای ساختار و اندیشه‌های متفاوت نیز هستند را در کنار یکدیگر به معرض تماشای عموم بگذارند تا از این میان راهی برای شناخت فرهنگ‌های دیگر و مهم‌تر از آن نوع نگاه دیگر ملت‌ها به زندگی و مسائل انسانی، گشوده شود.
مشهود محسنیان:نهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر لوراخ با هدف گردهمایی گروه‌های تئاتری داخلی و خارجی و تبادل نظر میان آن‌ها در کشور آلمان برگزار شد. برگزار کنندگان این جشنواره در نظر داشتند نمایش‌هایی از چندین کشور مختلف که دارای ساختار و اندیشه‌های متفاوت نیز هستند را در کنار یکدیگر به معرض تماشای عموم بگذارند تا از این میان راهی برای شناخت فرهنگ‌های دیگر و مهم‌تر از آن نوع نگاه دیگر ملت‌ها به زندگی و مسائل انسانی، گشوده شود.
بازی مبتنی بر عواطف و بیان دراماتیک افکار از جمله ویژگی‌های این جشنواره هستند. در طول مدت 4 روز برپایی این جشنواره 13 نمایش در سالن‌های مختلف روی صحنه رفتند. از جمله مهم‌ترین خصوصیات این جشنواره، استقبال بی‌نظیر مردم از اکثر نمایش‌ها بود. در واقع هیئت انتخاب کننده نمایش‌ها به همراه مردم، در مقام هیئت داوران قرار داشتند اما این جشنواره به سنت انتخاب‌های متعدد برای رشته‌های مختلف هنر تئاتر از جمله نویسندگی، کارگردانی، بازیگری و ... عمل نمی‌کند، بلکه در انتهای جشنواره تنها یک نمایش و یک گروه اجرایی از طرف مردم و برگزارکنندگان جشنواره به عنوان برگزیده معرفی می‌شود.
دبیر نهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر لوراخ، خانم”اینگرید واینمن” کارشناس و متخصص تئاتر که سابقه پژوهش در زمینه نمایش و اجرای آثار فراوانی را در کارنامه خود دارد، هدف از برگزاری این دوره جشنواره را شناخت توانایی‌ها و اندیشه‌های نوین گروه‌های شرکت کننده و همچنین تقابل شیوه‌های اجرایی به دست آمده در شرایط محیطی، جغرافیایی و فرهنگی متفاوت، در زمان واحد دانست. با توجه به جذب اسپانسرهای مختلف جشنواره را به شیوه مورد علاقه خود از شکل اجرایی تا اندیشه اجرایی، پیش ببرند.
گروه تئاتر زاگرب
این گروه در سال 1948 با هدف نمایش آثار خلاق جوانان توسط وزارت آموزش، تاسیس شده است. این گروه تحت عنوان”استودیو درام” هر ساله بیش از 200 جوان را تحت آموزش می‌گیرد. این افراد براساس درجه سنی خود به 30 گروه مختلف تقسیم‌بندی می‌شوند و پس از آن هر کدام سازمان، رتبه و تخصص خویش را در زمینه تئاتر فرامی‌گیرند و دنبال می‌کنند.
گروه تئاتر زاگرب در این جشنواره با نمایش”پسر گرگی” نوشته”پیتر چالتون” و به کارگردانی”ولادیمیر کراسیک” شرکت کرده بود. خشونت در آموزش، حرف اصلی این نمایش است که در قالب داستان پسری وحشی و جنگلی که مورد سلطه آموزش مردم به ظاهر متمدن واقع می‌شود، گفته شده است. این نمایش در کلیسای بزرگ شهر روی صحنه رفت. از خصوصیات بارز آن می‌توان به فاصله‌گذاری به وسیله قطعات موزیکال، استفاده از گروه همسرایان، عدم استفاده از وسایل صحنه و بازی‌های سبک گرایانه بازیگران اشاره کرد.
کانون تئاتر ماین شمالی
تئاتر کارگاهی متشکل از جوانانی است که از سال 1996 آغاز به کار کرده‌اند. اعضای این گروه از کشورهای آلمان، لهستان، هلند و ... گرد هم آمده‌اند. این گروه در این دوره جشنواره با نگاهی به دفترچه خاطرات”کافکا” و اتودهای کارگاهی خود در این زمینه، نمایش”کافکا، پشت در” را روی صحنه آورده بودند. کارگردان این نمایش عقیده داشت که این اثر نشان دهنده هویت آنهاست. آن‌ها با در نظر گرفتن افکار نویسنده‌ای چون”کافکا” و با نگاه به شیوه زندگی او و همچنین تلفیق دریافت‌های گروه با این اندیشه‌ها به نمایشی آکنده از تصویر و حرکت و نور و موسیقی رسیده بودند. هر تابلو از این نمایش بیانگر دوره‌ای از زندگی کافکاست که با تجربیات و زندگی افراد گروه در هم آمیخته است. هم شکل پوشی و گریم یکسان، تفاوت میان آدم‌های نمایش را به حداقل می‌رساند و باعث می‌شود همگی را یک پیکر واحد تصور کنیم. استفاده از رنگ در نورپردازی باعث می‌شود به فضای ذهنی این نویسنده بیشتر نزدیک شویم. اما مهم‌ترین نکته این نمایش استفاده از چندین”در” متحرک است که به اشکال نمادین گوناگون یا برای ساختن رازها، کابوس‌ها، درگیری‌های ذهنی و حتی گم شدن کافکا در میان آن‌ها، استفاده می‌شوند.
گروه نمایش دلقک‌ها
این گروه مدت 10 سال است که به فعالیت خود در زمینه اجرای نمایش مبتنی بر تکنیک‌های ”دلقک‌بازی” ادامه می‌دهد. عمده فعالیت‌های این گروه در انجمن‌های خیریه کشورهای مختلف اروپایی صورت گرفته‌اند. اجرای نمایش‌های شادی‌آور در بیمارستان، خانه سالمندان و ... از اهداف این گروه هستند. اعضای این گروه از کشورهای آلمان و ایتالیا گرد هم آمده‌اند و در این دوره جشنواره با ارائه داستان رویارویی یک انسان با فرشته‌های خوبی و بدی، حضور پیدا کرده بودند. این نمایش”زنده باد تحول” نام داشت. کمدی پر جنب و جوش و بزن و بکوب با استفاده از شخصیت دلقک که به گفته”هلگا هوتر” کارگردان گروه، چندان به سنت‌های”کمدیا دلارته” وابسته نیست و به اصل”دلقک سیرک” می‌پردازد. این گروه تا به حال در حدود 50 اجرای مختلف در کشورهای استرالیا، آلمان، ایتالیا، اسلوونی، سوئیس و ... داشته‌اند.
گروه تئاتر نلی ناز هورن
این گروه با هدف ایجاد تشکل تئاتری برای جوانان آلمانی تاسیس شده است، هر ساله در شهر لوراخ و دیگر شهرهای آلمان با نمایش‌های تازه‌ای روی صحنه می‌روند. این گروه تحت حمایت برگزار کنندگان جشنواره با گروه‌های مختلف خارجی ارتباط برقرار می‌سازند و از تجربیات آن‌ها بهره می‌گیرند.
دیگر گروه‌های شرکت کننده در این جشنواره از کشورهای گروه تئاتر تجربی انگلستان و فرانسه، اتریش، لهستان، چک، اسلوواکی و ...
گروه تئاتر”روح گمشده”
این گروه با هدف ارائه اندیشه و شکل اجرایی با قابلیت‌های درک جهانی توسط”هومن شباهنگ” تاسیس شده است و تاکنون به مدت 8 سال به فعالیت‌هایش ادامه داده است. دبیر جشنواره بین‌المللی تئاتر لوراخ با توجه به شناختی که نسبت به اندیشه‌های کارگردان و گروه داشت، تصمیم به دعوت از این گروه گرفت. یکی از مهم‌ترین دستاوردهای این جشنواره برای این گروه ایرانی، توجه فراوان برگزارکنندگان به مسائل اخلاقی در تئاتر و به خصوص نحوه سازماندهی گروهی بود. به طوری که گروه ایرانی علاوه بر منتخب شدن نمایش”تونل” به دریافت جایزه هماهنگی گروهی و اخلاقی نیز نایل شد.
در پایان هر روز از جشنواره در سالن اجتماعات، جلسات نقد و بررسی نمایش‌های آن روز با حضور تمامی گروه‌ها و برگزار کنندگان جشنواره انجام می‌شد. عدم حضور منتقد به معنای جدا از گروه‌های اجرایی از جمله خصوصیات منحصر به فرد این جلسات به شمار می‌رفت. گروه‌ها در طی دو ساعت این جلسات به بحث و بررسی آثار یکدیگر می‌پرداختند و تجربیاتشان را با یکدیگر معاوضه می‌کردند. نزدیک شدن دیدگاه‌های فلسفی یا اجرایی گروه‌ها، رسیدن به نقاط مشترک و نفرت نمایش‌ها، تبادل افکار و برقراری ارتباط بیشتر با فرهنگ‌های متفاوت، همگی از اهداف این جلسات به شمار می‌روند.
طی این جلسات که به زبان‌های آلمانی و انگلیسی برگزار می‌شدند، گروه تئاتر”روح گمشده” توانست با بسیاری از گروه‌های شرکت کننده از طریق نمایش”تونل” و شیوه اجرایی خاص آن ارتباط برقرار سازد. مهم‌ترین مسئله‌ای که در طی این جلسات به آن اشاره می‌شد، تکنیک‌های اجرایی در خدمت درونمایه اثر تا رسیدن به جلب نظر مخاطب بود. در همین جلسات نقد و بررسی گروه ایرانی از طرف گروه‌های تئاتر”فرانکفورت”، ”کلن” و گروه تئاتر فرانسه دعوت به همکاری شد. به پیشنهاد برگزار کنندگان جشنواره قرار شد گروه ایرانی، تکنیک اجرایی خود را در یک جلسه”work shop” به دیگر گروه‌ها آموزش دهد.
پس از پایان جشنواره، گروه تئاتر روح گمشده به دعوت گروه تئاتر”آنتاگون” به سوی شهر فرانکفورت حرکت کرد. ”آنتاگون” به مدت 15 سال است که به حیات حرفه‌ای‌اش ادامه می‌دهد. این گروه مستقل تئاتری اعضایی از کشورهای آلمان، آمریکا، هلند و سوئیس را در خود جای داده است. کمپی که اعضای این گروه در آن اقامت دارد، شامل قسمت‌های دفاتر اداری گروه، سالن تمرین، سالن نمایش، محل اقامت میهمانان، کارگاه ساخت دکور چوبی، کارگاه ساخت دکور فلزی، کارگاه ساخت و آزمایش جلوه‌های ویژه انفجاری و آتش‌زا، کارگاه و محل نگهداری وسائل نورپردازی و الکترونیکی، محل نگهداری و انبار وسائل صحنه و دکور، آرشیو لباس، سالن نمایش فیلم، سالن گردهمایی، استودیوی ضبط صدا و موسیقی و ... می‌شود.
گروه تئاتر روح گمشده در مدت 10 روز اقامت خود در”آنتاگون” شاهد زندگی اعضای این گروه با یکدیگر و حاصل تلاش 15 ساله آن‌ها در زمینه ساخت و تولید وسایل مورد نیاز هنر نمایش بود. گروه تئاتر آنتاگون به صورت خودکفایی عمل می‌کند و همین امر باعث توجه فراوان نهادهای خصوصی و دولتی برای همکاری با آنهاست.
این گروه در اکثر کشورهای اروپایی و کشورهای آسیایی چون ارمنستان، آذربایجان، اندونزی، مالزی و ویتنام همچنین چند کشور آفریقایی و آمریکای جنوبی از جمله ساحل عاج و برزیل، اجرای نمایش داشته‌اند. برای گروه تئاتر روح گمشده و نمایش”تونل” در شهر فرانکفورت و سالن نمایش آنتاگون دو روز اجرای عموم در نظر گرفته شد که با استقبال تماشاگران مواجه بود.
شرکت در تمرین‌های مختلف گروه آنتاگون با حضور مربی‌های آموزش حرکت، بدن سازی، کرئوگرافی(حرکت نگاری) و... از جمله تجارب گرانبهای این سفر بود. در اجراهای شهر فرانکفورت این بازیگران در نمایش”تونل” حضور پیدا کردند: نرگس عبدی، همایون تمدن، عادل حسن‌پور، مریم حسین‌پور، سارا قائمی، سیما بهشتی، بنجامین کراوس(مهمان از گروه تئاتر لوراخ)، آیدا افشار، امیر فتح‌الله‌زاده، اشکان مزین‌فر، نگار مهریار.
پس از کسب تجربه در آنتاگون و دیدن سازمان یک گروه تئاتری به معنای واقعی و برگزاری یک جلسه”work shop” دیگر در فرانکفورت گروه تئاتر روح گمشده به سمت کلن حرکت کرد تا در این شهر برای یک بار روی صحنه برود. حضور کشورهای سوئیس و آلمان برای تمامی اعضای گروه تجربه‌ای فراموش ناشدنی بود. هنوز در آلمان، مکتب اکسپرسیونیسم زنده است و همچون میراثی گرانبها حفظ می‌شود. اجرای نمایش‌های کلاسیک جایگاه خاص خود را در سالن‌های بزرگ نمایش در تمامی شهرها دارد. اپرا نیز به عنوان یک شکل هنری تلفیقی از موسیقی و تئاتر، همچنان به حیاتش ادامه می‌دهد. اما تئاتر مدرن یا تجربه‌گرا نیز از طرف صاحبان مشاغل و دولت حمایت می‌شود. در واقع تماشاگران برای انتخاب نوع نمایش مورد علاقه‌شان آزادی کامل دارند و با حمایت از تمامی شیوه‌ها و مکاتب تئاتری به گروه‌ها استقلال هنری و اقتصادی لازم را هدیه می‌کنند.
دیدار از بناهای تاریخی، حضور در مکان مقدسی چون کلیسا و اجرای هنر مقدس تئاتر در آن، دیدار با مردم سرزمین‌های دور و تبادل سلیقه و اندیشه با آن‌ها، ارائه تفکر شرقی و اخلاق‌گرایی و تکنیک تازه اجرایی در کنار نگاه به تئاتر جهانی و برقراری ارتباط از طریق تصاویر و نه کلام، از جمله دیگر موارد قابل ذکر این سفر هستند.