گزارشی از کارگاه آموزشی درباره چخوف با حضور ویکتور گولچنکو ، چخوف شناس

نیلوفر رستمی
اولین برنامه کارگاه آموزشی بیست و سومین جشنواره تئاتر فجر با حضور ویکتور گولچنکو ، رئیس لابراتوار چخوف شناسی روسیه در خانه هنرمندان روز یکشنبه سوم بهمن ماه برگزار شد . البته این برنامه با حضور فقط چهارنفر از جماعت تئاتری تشکیل شد : دو روزنامه نگار ، دو بازیگر و یک نویسنده و منتقد . ویکتور گولچنکو یک ربع صبرکرد و بعد به اتفاق سیما تیرانداز ، سرپرست کارگاههای آموزشی برنامه را آغاز کرد . ویکتور در ابتدا برنامه با لحن گلایه آمیز گفت : با این تعداد استقبال کننده من می توانم نتیجه بگیرم که میزان علاقه به چخوف چقدر در ایران زیاد است . به غیر از باریدن برف که متعاقب آن در شهر تهران باعث ترافیک می شود و به همین علت یا با دیر رسیدن استقبال کنندگان می انجامد یا اینکه عطایش را به لقایش می بخشند مسئله مهم تر عدم روابط عمومی قوی برای برگزاری این کارگاه آموزشی بود .
در انتهای کارگاه سیما تیرانداز گفت : «من به ناچار با sms یا تلفن به دوستان تئاتری و مسوولان دانشگاهها از تشکیل چنین کارگاهی خبر دادم . »
بدین ترتیب عده زیادی از علاقه مندان حتی از وجود چنین کارگاهی نیز بی خبر مانده اند . البته در اواسط برنامه بتدریج چند نفر دیگر هم به این جمع پیوستند از جمله گروه نمایشی شهرستان اراک که در حال تمرین نمایش « باغ آلبالو » هستند و چند نفر منتقد و یک بازیگر .
ویکتور گولچنکو که برای اولین بار در هفته چخوف به ایران آمده بود در همان روزها با مسوولان تئاتر ایران به این توافق رسیدند که لابراتواری از چخوف به شکل مداوم در ایران تشکیل شود که هدف اصلی چنین برنامه ای تمرکز بر زبان صحنه ای و چگونگی بهتر اجرا کردن نمایشنامه های این نویسنده روسی باشد .
همچنین این چخوف شناس روسی از این خبرداد که شبیه چنین کارگاهی را در بوسنی و هرزگوین نیز برگزار کردند . هم چنین قرار است به زودی در آفریقای جنوبی هم اینگونه کارگاهها برگزار شود .
در ابتدای این کارگاه ، گولچنکو درباره چگونگی استفاده از متن های نمایشی گفت : « ما باید یاد بگیریم که نمایش نامه ها را به شیوه ادبیات داستانی نخوانیم بلکه متن را با فکر اجرایی بخوانیم.» و سپس در باب چگونه خواندن و چگونه اجرا کردن نمایش ها صحبت هایی کرد که برای حاضران تئاتری تکراری و جز دانسته های اولیه بود و بعد به این دلیل که گروه شهرستانی حاضر در کارگاه بر روی متن « باغ آلبالو » چخوف کار می کردند ، این متن را برای تحلیل و بحث انتخاب کرد .
وی در ابتدا به شرح خلاصه ای از این نمایشنامه پرداخت و بعد سئوالهایی در باب شخصیتهای نمایشنامه مذکور پرسید مانند؛ چرا « آنیا » با مادرش از پاریس به روسیه برگشت ؟ و سوالهایی از این دست.
پس از آن از حاضران خواست تا قسمت هایی از نمایشنامه « باغ آلبالو » را فارغ از دیالوگهای متن بازی کنند و تاکید کرد که دراین تمرین ها مهم نشان دادن حرکات و حالت است نه دیالوگ ها . وی سکوت را عنصر مهمی تلقی کرد و عنوان کرد؛ سکوت بسیاری از حالتهای بازیگران را نشان می دهد . در اولین بخش تمرین سیما تیرانداز سرپرست کارگاه به اتفاق رزیتا فضایی در نقش رانوسکایا و آنیا با دیالوگهای فی البداهه بازی کردند . پس از آن یکی از بازیگران اراکی و رزیتا فضایی بخش دیگری از نمایشنامه را بازی کردند . در انتها نیز افشین هاشمی و سیما تیرانداز قسمت اعتراف خرید باغ آلبالو از سوی پالوخین به رانو‌سکایا را بازی کردند. بازیی که گولچنکو را بسیار خنداند و از بازی قوی افشین هاشمی و سیماتیرانداز تشکر کرد.
آخرین بخش تمرین کارگاه توسط سیما تیرانداز و افشین هاشمی و سینا رازانی که در هفته چخوف در نمایش « مرغ دریایی من » به کارگردانی محمد رحمانیان بازی کرده بود، فی البداهه تمرین شد . در انتهای این بخش گولچنکو که از دیدن بازیهای قوی بازیگران خوشحال شده بود . گفت : من تعارف و تعریف نمی کنم . جداً می گویم که امروز با بازیگرهایی آشنا شدم که به خوبی آثار چخوف را درک می کنند و راههای وارد شدن به آثار او را می دانند. بازیگرهایی که بی تعارف بسیار حرفه ای هستند . وی همچنین اظهار امیدواری کردکه در کارگاههای آینده جمعیت بیشتری استقبال کنند .
جلسات آینده این گروه به ترتیب در روزهای سه شنبه و جمعه ساعت ١٠-١٢ در خانه هنرمندان برگزار می شود . همچنین به درخواست بازیگران گولچنکو برنامه آینده را تمرکز بر روابط مرد و زن نمایش های چخوف به ویژه نمایشنامه های « سه خواهر » و «‌دایی وانیا » عنوان کرد .
در باب ویکتور گولچنکو و انیستیتوی چخوف شناسی
ویکتور گولچنکو در رشته کارگردانی تئاتر تحصیل کرده است . وی تا به حال مسئول امور مالی تئاتر مسکو ، مسئول واحد سینما – تئاتر دانشگاه مسکو ، مدیر تئاتر مسکو ،‌مسئول دفتر چخوف شناسی در امریکا ، مسئول جشنواره چخوف شناسی مسکو از سال ٢٠٠١ و مسئول جمع آوری ونگهداری تاریخچه زندگی استانسیلاوسکی در سال ١٩٨٩ بوده است .
انیستیتوی چخوف شناسی که گولچنکو به عنوان رئیس در آنجا فعالیت می کند از ماه جولای سال ٢٠٠١ فعالیتش را آغاز کرده است و تمرکز این موسسه بیشتر تربیت بازیگرانی برای نمایش های چخوف است .
همچنین این انستیتو اولین فستیوال چخوف شناسی را در جهان برگزار کرده است و با کلیه چخوف شناسان دنیا در ارتباط است .
هدف از برپایی این انستیتو ، شناسایی دنیای آثار چخوف به علاقه مندان تئاتر در دنیا عنوان شده است.
مباحثی که در این انستیتو تدریس می شود : کشف ریشه کلام در آثار چخوف ، پرورش بازیگران بر اساس دیالوگ ها و اتودهای متون چخوف ، ایجاد شرایط پیشرفته و درک موقعیت در نمایشنامه های این نویسنده روسی و در نهایت آماده شدن برای اجرای بهترین ذهنیت از نمایشنامه های چخوف به شکل یک پرفرمنس است. دوره های این انستیتو نیز به سه بخش تقسیم می شود : دوره های ابتدایی در حد ٢ هفته ، دوره های میانه در حد ٨ تا ١٢ هفته و در نهایت دوره تکمیلی به مدت ۶ ماه تدریس می شود .
بنابر آنچه این انستیتو در بروشور خود عنوان کرده است بعد از اتمام این دوره ها ، فارغ التحصیلان می توانند آثار چخوف را به بهترین شیوه اجرا کنند .