نگاهی به نمایش خیابانی یک لقمه نان

سیدعلی تدین صدوقی
کانون ملی منتقدان تئاتر
صرف بر اینکه تئاتری در خیابان اجرا شود نمی‌توان آنرا تئاتر خیابانی خواند چرا که اینگونه تئاتری واجد بکارگیری عناصر و نشانه‌هایست که آنرا از تئاتر صحنه‌ای متمایز می‌کند. شالوده شکنی و درهم شکستن فضا و از نو ساختن آن موردیست که در یک کار خیابانی مدام اتفاق می‌افتد. در واقع تئاتر خود را از حصار صحنه و قاب و عناصر مترتب با آن بیرون کشید تا بتواند آزادانه‌تر عمل کند و تماشاکنان را نه چون یک تماشاگر منفعل بلکه چون یکی از عوامل تئاتر بکار گیرد و ارتباط نزدیکتری با تماشاگر برقرار کرده و مخاطبان از این راه به درک عمیق‌تری پیرامون مسایل روز دست یابند، چرا که عمدتاً تئاتر خیابانی حول محور مسایل روز می‌گردد. پس باید در یک کار خیابانی با ژرف اندیشی مسایل و معضلات را یافت و به شیوه تئاتر خیابانی پیاده کرد که این خود علم بکارگیری از عناصر و آزادی‌های رفتاری و اجرایی در این گونه را می‌طلبد. از سویی متاسفانه در تئاترهای خیابانی که طی سالیان شاهد آن هستیم، ذهنیتی به غلط جا افتاده و به صورت یک اپیدمی در این شیوه درآمده است. اینکه تا چه حد یک نمایش خیابانی باید دارای کمدی و طنز باشد مبحثی است که به نوع نگاه نویسنده و یا کارگردان برمی‌گردد. اما اینکه حتماً یک نمایش خیابانی باید وجهه کمدی و طنز داشته باشد مقوله‌ای است که باید بررسی شود. در کارهای خیابانی ما کمدی کلامی به هزل و هجو کشیده شده و حرکات و میزانسنها آنقدر دم دستی و سطحی است که به لودگی می‌انجامد و این خود معضلی شده است برای نمایش‌های خیابانی تا حدی که بعضی از کارها به ابتذال کشیده می‌شود.
طنز و کمدی باید از دل کار بیرون بیاید و در لحظه اتفاق بیفتد چرا که یکی از خصوصیات منحصر به فرد تئاتر خیابانی در لحظه بودن است. این شیوه با تماشاکنان است که در لحظه شکل می‌گیرد و خلق می‌شود . نمایش‌ خیابانی ”یک لقمه نان” نیز به همین معضل دچار است. مردی که بی‌کار است و به هر دری می‌زند کار پیدا نمی‌کند دخترش بیمار می‌شود پول ندارد. از جایی تقاضای وام می‌کند به او نمی‌دهند او نیز با مدیر آنجا درگیر می‌شود و به زندان می‌رود رفتگری هم که از روی سادگی یکبار مواد مخدر فروخته در زندان است و آخرین روز محکومیتش را می‌گذراند این دو برای هم ماجرایشان را باز می‌گویند و حتی در، بازی در بازی‌ها نیز لودگی خود را برخ می‌کشاند. موضوع هم آنقدرها پرداخت نشده و مشخص است که هنوز به صورت طرحی خام است یک کار خیابانی در عین حال از قوام و پختگی خاص خود نیز باید برخوردار باشد. بکارگیری لهجه و صداسازی هم نه تنها کمکی نمی‌کند که تصنعی و دم دستی به نظر می‌رسد در یک نمایش خیابانی بافت لباس، رنگ‌ها، بوها و... خیلی مهم و اساسی هستند. باید بازنگری مجدد و جدی‌ای در چگونگی انتخاب نمایش‌های خیابانی انجام گیرد اینکه اساساً پارامترهای انتخاب یک نمایش خیابانی باید چه باشد و چه کسانی در رویا انتخاب یک تئاتر خیابانی می‌توانند نظر داده و دخیل باشند. برمی‌گردد به کانون تئاتر خیابانی که جداً باید به این امر توجه کرد و سیاستهای خود را مورد بررسی قرار دهد.