ترسیم نقشه راه برای رسیدن به اهداف جشنواره نمایشهای آیینی و سنتی
در نشست شورای سیاستگذاری هفدمین جشنواره نمایشهای آیینی و سنتی که بعدازظهر یکشنبه 17 اسفند برگزار شد، داود فتحعلیبیگی، حکم دبیری این رویداد هنری را از دست علی نصیریان دریافت کرد.
چند روز پس از آنکه علی مرداخانی، معاون امور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، در حکمی، علی نصیریان، بازیگر و نویسنده پیشکسوت تئاتر ایران را به ریاست شورای سیاستگذاری هفدهمین جشنواره نمایشهای آیینی و سنتی منصوب کرد، این شورا، نخستین نشست خود را با حضور اعضا، مسوولان و چهرههای هنری برگزار کرد.
در این نشست، احکام اعضای شورای سیاستگذاری هفدمین جشنواره نمایشهای آیینی و سنتی، توسط علی مرادخانی، معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی اهدا شد. این شورا به ریاست علی نصیریان، متشکل از چهرههای شناخته شده هنری و مدیریتی کشور است.
محمدحسن طالبیان، معاون سازمان میراثفرهنگی و گردشگری،سید محمد بهشتی رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی، مرتضی کاظمی مشاور وزیر ارشاد در امور اقتصادی، مهدی شفیعی مدیرکل هنرهای نمایشی، علی منتظری رییس پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی و از مدیران پیشین مرکز هنرهای نمایشی، داود فتحعلیبیگی رییس کانون نمایشهای آیینی و سنتی، محمود عزیزی استاد دانشکده هنرهای زیبا و از هنرمندان پیشکسوت، اردشیر صالحپور استاد و پژوهشگر تئاتر، حمیدرضا اردلان استاد دانشگاه و دبیر سمینار جشنواره نمایشهای آیینی و سنتی و محمدحسین ناصربخت، استاد و پژوهشگر تئاتر اعضای شورای سیاستگذاری هفدمین جشنواره نمایشهای آیینی و سنتی هستند.
در نشست شورای سیاستگذاری هفدمین جشنواره نمایشهای آیینی و سنتی که عصر یکشنبه 17 اسفند برگزار شد، علی مرادخانی، مهدی شفیعی، سیدمحمد بهشتی، علیرضا قلینژاد مشاور رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، علی نصیریان، محمود عزیزی، ایرج راد مدیر عامل خانه تئاتر، داود فتحعلیبیگی، اردشیر صالحپور، حمیدرضا اردلان، ایرج نعیمایی، محمد حسین ناصربخت، پیمان شریعتی و ندا انتظامی مدیر روابط عمومی معاونت هنری حضور داشتند.
علی مرادخانی: جشنواره نمایشهای آیینی و سنتی باید بر غنای تئاتر ایران بیافزاید
در آغاز این نشست، علی مرادخانی، معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ضمن خوشامد به مدعوین گفت: «جشنواره نمایشهای آیینی و سنتی، در چارچوب مسائل هویتی قرار میگیرد، بر این اساس باید به گونهای آن را برگزار کنیم تا به غنا و ابعاد تئاتر ایران بیفزاییم.»
او ادامه داد: «جشنواره بهانهای است تا مباحث و ابعاد متفاوتی را در عرصه نمایشهای آیینی و سنتی مطرح و بررسی کنیم. بر این اساس، تلاش کردیم تا با تشکیل شورای سیاستگذاری پیش از آغاز سال نو، مباحث و موضوعات کلی را مطرح کنیم تا سال آینده با تشکیل جلسات مستمر، کار را ادامه دهیم تا در صورت لزوم، کمیسیونهای لازم شکل بگیرند.»
مرادخانی در پایان ابراز امیدواری کرد با برنامهریزیهای صورت گرفته، سال آینده، هفدهمین جشنواره نمایشهای آیینی و سنتی در سطح کمی و کیفی مناسبی برگزار شود.
مهدی شفیعی:جشنواره محدود به استان تهران نیست
مهدی شفیعی مدیرکل هنرهای نمایشی نیز با اظهار خرسندی از تشکیل نخستین جلسه شورای سیاستگذاری هفدهمین جشنواره نمایشهای آیینی سنتی بیان کرد: «بهترین بستر برای دستیابی به تئاتری با نشانه و فرهنگ ایرانی، جشنواره نمایشهای آیینی سنتی است. کانون تخصصی نمایشهای آیینی و سنتی به عنوان دبیرخانه این جشنواره به شکل مستمر فعالیتهای قابل توجهی را در طول سال دارد که بسیاری از امور را پیش میبرد.»
او ادامه داد: «متاسفانه در سالهای اخیر، بسیاری از هنرمندان آیینی را از دست دادهایم، بدون آنکه بتوانیم داشتههای آنان را به نسلهای جوان انتقال دهیم. همچنین با وجود ثبت تعزیه، نقالی و شیوه های نمایشی در یونسکو، نتوانستهایم آنچنان که باید به این عرصه هنری توجه کنیم. برگزاری جشنواره نمایشهای آیینی و سنتی تنها بهانهای است که ما را برای اجرا و پرداخت بهتر به این عرصه دارای انگیزه میکند. امید است بتوانیم با کمک سازمان میراث فرهنگی، شهرداری تهران و نهادهایی که در این زمینه فعالاند و دغدغه گسترش و پرداخت به این هنرها را دارند، در نمایشهای آیینی و سنتی جریان سازی کنیم.»
مدیر کل هنرهای نمایشی با تاکید بر نقش استانهای کشور در تئاتر کشور بیان کرد: «امید است جشنواره هفدهم نمایشهای آیینی و سنتی، تنها به استان تهران محدود نشود. با برنامهریزیهایی که درنظر گرفتهایم، قصد داریم با دیگر استانهای کشور که علاقمند به فعالیت در این رویداد بزرگ هستند، تعامل داشته باشیم.»
علی نصیریان: با ادبیات فارسی بیگانهایم
در ادامه این مراسم، علی نصیریان، هنرمند پیشکسوت تئاتر، سینما و تلویزیون و رییس شورای سیاستگذاری جشنواره نمایش های آیینی و سنتی با بیان اینکه بیشتر هنرمندان این عرصه دیگر فعال نیستند، گفت: «با پیشرفت سینما و تلویزیون و جایگزین شدن رسانه های جمعی، بسیاری از هنرها که روزگاری نقش اساسی در زندگی ما داشتهاند، کم رنگ شده اند. حال آنچه اهمیت دارد، آنست که بتوانیم این مبانی و هنرهای اصیل را حفظ کنیم و از آنها بهره ببریم.»
او یادآور شد: «به یاد دارم سال 29 در کلاسهای آموزش تئاتر که در آنها شرکت میکردم، به من گلستان سعدی را آموزش میدادند. اکنون کجا میتوان در دانشگاهها چنین آموزشهایی را شاهد بود. امروز متاسفانه با ادبیات کهنمان بیگانه شدهایم و دیگر کسی شاهنامه نمیخواند. ضروری است به ادبیات فارسی نگاهی جدی تر داشته باشیم. معتقدم بایستی کارگاه های آموزشی برگزار شود تا افراد علاقمند را بتوان آموزش داد و هدایت کرد. من حاضرم در اوقات فراغتی که دارم، چنین کارگاهی را برگزار کنم تا بتوانم تجربیاتم را در اختیار نسل جدید قرار دهم و از دیدگاههای تازه آنها بهرمند شوم.»
نصیریان در باره شیوه آموزش در این کارگاههای پیشنهادی توضیح داد: «من به درس دادن در این عرصه اعتقادی ندارم، زیرا این نوع نمایشها مبانی مدون نداشتند. میتوانم آنچه را آموختهام منتقل کنم. با راهکار و برنامه ریزی درست میتوانیم ادبیات و نمایشهای آیینی و سنتی را به جوانان آموزش دهیم. آنان نگاههای تازه و متفاوتی به این حوزه دارند که میتواند خیلی راهگشا باشد.»
سید محمد بهشتی:نمایشهای آیینی سنتی نیازمند نهادی دائمی است
سید محمد بهشتی، رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی که در این نشست حضور داشت، با تاکید بر ایجاد نهادی مستقل برای نمایش های آیینی و سنتی گفت: «باید تلاش کرد نهادی تشکیل شود که به صورت مداوم به نمایش های آیینی و سنتی بپردازد. برگزاری جشنواره خوب است، اما کافی نیست. در جشنواره تنها خروجیهای نهایی اجرا اهمیت دارد. این مسئله زمانی به بار می نشیند که نهاد دائمی برای آن ایجاد شود. در تداوم فرهنگ ایرانی، نمایش های ایرانی، آیینی و سنتی به اندازه زبان فارسی اهمیت دارد.»
او تصریح کرد: «در میراث فرهنگی موزه زنده است. طبیعی است نگاه موزهای به نمایش های آیینی و سنتی همراه با دلالت و نفس فرهنگی آن، امر بسیار پسندیده ای است تا حقیقت آشکار بشود و این هنر تبدیل به سرگرمی نشود.»
محمود عزیزی: هنر، همانند اوراق بهادار است
همچنین دکتر محمد عزیزی، در این نشست با تاکید بر اهمیت ایجاد موزه تئاتر عنوان کرد: «با ایجاد موزه تئاتر می توانیم نمایشهای آیینی و سنتی را زنده نگاه داریم. ما طرح هایی را برای ایجاد مرکز پژوهش های بین المللی در کنار موزه تئاتر تعریف کردهایم که می تواند اطلاعات، تجربیات و آموخته های گذشتگان را به نسل بعد انتقال دهد. بر این اساس باید اساسنامه نمایشهای آیینی سنتی دیده و کاستی های آن مرتفع شود.»
او بیان کرد: «رفع این دغدغه ها نیاز به همبستگی و همدلی همه اعضا دارد. تاکنون جریان سازیهای لازم ایجاد نشده است. تغییرات مدیریتی فرصت لازم را برای این مسئله نداده است. امیدوارم با پیگیری آقای مرادخانی، این مسئله شکل بگیرد.»
این هنرمند افزود: «این شکل از فعالیت ها نیازمند زیرساخت تعریف شده است. هنوز فرصت وجود دارد. می توان آنچه را ثبت نشده است، حفظ کنیم. اگر این اتفاق رخ دهد، برایمان همانند اوراق بهادار خواهد بود، چراکه هنر سرمایه است. ایجاد موزه تئاتر می تواند ایجاد شغل و سود مالی داشته باشد. این حوزه بی نظیر است و نباید از آن غفلت کنیم.»
ایرج راد: با ورود تئاتر فرنگی، نمایش های ایرانی را فراموش کردیم
ایرج راد مدیر عامل خانه تئاتر نیز در این نشست با بیان اینکه ورود تئاتر فرنگی سبب غفلت ما از نمایش های ایرانی شده است، گفت: «از زمانیکه تئاتر فرنگی به ایران وارد شد با جریانی روشنفکری روبه رو شدیم که باعث شد آنچه داشتیم را بد بداند و آن را کنار بگذاریم. این درحالی است که اگر نمایش های ایرانی و سنتی مان سیر تکاملی خود را طی می کردند، اکنون دارای جایگاه رفیعی از تئاتر ملی بودیم.»
او هر کشوری را دارای شناسنامه خاص خود خواند و یادآور شد: «تئاتر در سراسر دنیا به گونهایست که هر کشوری شناسنامه خاص خود را دارد. به نطر من باید سه بخش را مورد توجه خاص قرار دهیم تا بتوانیم آنچه را از گذشته تا امروز به دستمان رسیده است، حفظ کنیم.»
مدیر عامل خانه تئاتر با اشاره به این سه مورد توضیح داد: «در مرحله نخست روش استاد شاگردی است که باید آموزشها به همان روش حفظ و اجرا شود. دوم شکل گیری کارگاهایی است که در آن باید از عناصر زنده نمایشی سنتی بهره برد، به گونهای که برای تئاتر امروز نیز مناسب باشد؛ کارگاه هایی که با زبان و تکنیک های تئاتر امروز شکل بگیرد. در نهایت، مسئله پژوهش و تحقیق است که از اهمیت خاصی برخوردار است، هنوز مباحث ریادی همانند نقش موسیقی در تعزیه وجود دارد که به آنها نپرداخته ایم.»
مرتضی کاظمی: نمایش های سنتی باید آسیب شناسی شوند
در بخش دیگری از این نشست، مهندس مرتضی کاظمی، مشاور اقتصادی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و دیگر عضو شورای سیاستگذاری جشنواره نمایشهای آیین و سنتی، آسیبشناسی بهروز را یکی از اقدامات موثر در بهتر برگزار کردن این جشنواره دانست و گفت: «این حوزه برای ادامه حیات خود نیازمند آسیبشناسی به روز است تا بر اساس خروجی آن بتوان راهکارهایی را ایجاد کرد.»
او ادامه داد: «بر این اساس پیشنهاد میکنم با دعوت از هنرمندان سرشناس و دارای تجربه بینالمللی، همراه کردن همه رسانهها با نمایشهای آیینی و سنتی و اختصاص بودجه مناسب، برای جذب اسپانسر اقدامات موثری را انجام داد.»
حمیدرضا اردلان: سمینار جشنواره آینده بر آسیای میانه تمرکز دارد
حمیدرضا اردلان پژوهشگر و دبیر سمینار بینالمللی جشنواره نمایشهای آیینی و سنتی در باره برنامههای سال آینده توضیح داد: «چهار دوره از زمان برگزاری بخش سمینار این جشنواره میگذرد. سمینار از سال نخست به صورت بینالمللی و با گرایشهای بین رشتهای شکل گرفت. در طی این سالها ار 50 کشور مختلف آسیایی و اروپایی دعوت به عمل آمده است و هنرمندان سرشناس با تخصصهای مختلف در آن مقالههایشان را ارائه دادهاند.»
او یادآور شد: «تمرکز اصلی سمینار در دوره هفدهم جشنواره بر آسیای میانه و مشترکاتی است که با آنها داریم. بدون شک با تزریق سریع بودجه، مهمانان را در زمان مناسب دعوت و امور مورد نظر را بررسی و انجام میدهیم.»
اردشیر صالحپور: ادبیات دراماتیک فارسی مغفول مانده است
اردشیر صالحپور، استاد و پژوهشگر تئاتر نیز با تاکید بر ضرورت پرداخت به مبانی و اصول حاکم بر نمایشهای ایرانی خاطرنشان کرد: «تنها برگزاری جشنواره کافی نیست، ما باید به مسائل مهمی که مبانی و پایههای نمایشهای آیینی و سنتی را تشکیل میدهند، توجه کنیم. بیشک ایجاد گرایش نمایشهای ایرانی در دانشگاهها، تاسیس خانههای نمایش ایرانی یا حتی قهوهخانههایی که به این نوع از نمایشها بپردازند را میتوانیم مورد توجه قرار دهیم. در گذشته کنار مجموعه تئاتر شهر کافهای وجود داشته که هنوز زمین آن باقی است. هویت و جوهر تئاتر را باید به چنین مکانهایی بازگردانیم.»
او در بخش دیگری از سخنانش عنوان کرد: «ما تاکنون به ادبیات حماسی خودمان نپرداختهایم، برای مثال نظامی سرآمد ادبیات دراماتیک فارسی است. جنبههای دراماتیک ادبیات فارسی مغفول مانده است. باید آثار این مشاهیر را دراماتیزه کرد و کاربردی نمود.»
علیرضا قلینژاد: از یک مرکز نمی توان همه چیز را کنترل کرد
علیرضا قلینژاد، مشاور رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نیز در سخانی کوتاه بیان کرد: «ما نیازمند مجموعهای از اقدامات هستیم تا بتوانیم برنامههای مشخصی را تدوین کنیم. بایستی پایگاههایی را تعریف کنیم، چرا که نمیتوان همه چیز را از یک مرکز کنترل کرد.»
او ادامه داد: «با تشکیل یک پایگاه و هدایت امور به صورت مدون، جشنواره نمایشهای آیینی و سنتی، سمت و سو مشخص و درستی میگیرد. باید همه امور را بررسی کنیم تا با رفع مشکلات به نتایج بهتری دست یابیم.»
داود فتحعلی بیگی: به اهداف خود نرسیدهایم
در بخش پایانی این نشست، داود فتحعلیبیگی با اشاره به اینکه اقدامات صورت گرفته تا کنون نتوانسته تاثیرات لازم و مناسبی داشته باشد، گفت: «پیدایش این جشنواره از بدو تولد تاثیر زیادی در حفظ و اشاعه نمایشهای سنتی داشته اما هنوز اهداف آن محقق نشده است. با این که جشنواره سبب شده است تا افراد و هنرمندان بسیاری شناخته و به جامعه معرفی شوند، همچنین متون و شیوههای نمایشی گردآوری شوند و سمینار و پژوهشهای لازم صورت بگیرد، اما اینها کافی نیست.»
او خاطرنشان کرد: «در بسیاری اوقات به فعالیتهای کانون نمایشهای آیینی و سنتی توجه جدی نشده و بسیاری از کارها ابتر مانده است. ما تجربه و توانمندی داریم. جوانان زیادی هستند که بخش زیادی از توانمندیهایشان ماحصل این جشنواره است. امیدوارم با این شورا و سیاستهای حاکم بر آن بتوانیم نقشه راه مناسبی را ترسیم کنیم تا راهگشا باشد.»
در پایان این مراسم، حکم دبیری هفدهمین جشنواره نمایشهای آیینی و سنتی توسط علی نصیریان به داود فتحعلی بیگی اهداشد.
همچنین احکام اعضای شورای سیاستگذاری هفدهمین جشنواره نمایشهای آیینی و سنتی توسط علی مرادخانی، معاون امور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی اهدا شد.
هفدهمین جشنواره نمایشهای آیینی و سنتی، شهریور سال آینده برگزار میشود.