گفت‌وگو با محمدحسین ایمانی‌خوشخو، معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی
خوشبختانه با برنامه‌ریزی که در طول سال‌های اخیر در جهت توسعه تئاتر شده، می‌بینیم که بخش بزرگی از آن اهداف و برنامه‌ها در جشنواره فجر امسال متبلور شده است. اگر اهالی تئاتر روند این هنر را در دو، سه ماه اخیر یک بار دیگر بازنگری کنند،متوجه می‌شوند که دولت جدید نگاه بسیار مثبتی به تئاتر دارد و همه این‌ها می‌تواند امیدوار کننده باشد
نیلوفر رستمی:
اشاره:
محمدحسین ایمانی‌خوشخو، معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دیروز میهمان تئاترشهر بود. با او در دفتر مدیریت تئاترشهر قبل از این که به تماشای یکی از نمایش‌های جشنواره برود درباره جشنواره و اتفاقات مهم دیگر تئاتر مانند بودجه، سند توسعه تئاتر، ساخت سالن‌های جدید تئاتر و ... گفت‌وگو کردیم.
نظرتان درباره جشنواره امسال چیست؟ چقدر به ایده‌آ‌ل‌های شما نزدیک شده است؟
خوشبختانه با برنامه‌ریزی که در طول سال‌های اخیر در جهت توسعه تئاتر شده، می‌بینیم که بخش بزرگی از آن اهداف و برنامه‌ها در جشنواره فجر امسال متبلور شده است. ما همیشه به هنرمندان می‌گوییم که باید تئاتر تماشاگر داشته باشد و فاصله میان مردم و تئاتر برداشته شود یا به حداقل برسد و به تماشاگران به عنوان یکی از ارکان پشتوانه توسعه تئاتر توجه شود. حالا فکر می‌کنم با حضور خوبی که هنرمندان در جشنواره امسال داشتند و در مطبوعات هم اعلام شده امسال شاهد یکی از شلوغ‌ترین جشنواره‌های تئاتر کشور هستیم. مشکل عمده ما این است که نمی‌توانیم پاسخگوی تقاضای تماشاگران برای حضور در سالن‌ها باشیم وگرنه اکثر کارها با تماشاگران انبوه مواجه هستند که این خود نشانگر این است که سیاست ما در تئاتر اجرا شده و تئاتر در همین راستا حرکت می‌کند. مسئله بعدی کیفیت کارهاست که هم در بخش داخلی و هم بین‌المللی با توجه به نظرات شنیده شده از تئاتری‌ها بسیار خوب بوده و کارهایی که در بخش بین‌الملل حضور دارند پر از نکات آموزنده برای هنرمندان بوده. به طور کلی تعامل خوبی بین تولیدات داخلی و خارجی ایجاد شده است. به نظرم جشنواره امسال نقطه عطفی برای تحقق اهداف توسعه تئاتر کشور است در ضمن این را هم به فال نیک می‌گیریم که جشنواره امسال مقارن با بررسی بودجه تئاتر در سال 85 شده است. در حال حاضر تصمیم گیرندگان تئاتر کشور با عظمت تئاتر و تاثیرات مهم این هنر در روند توسعه فرهنگی و اجتماعی جامعه مواجه شده‌اند. انشاءالله با توجه ویژه‌ای هم که مجلس به بودجه تئاتر کشور خواهد داشت سال آینده می‌توانیم شاهد روزهای خوب و پر رونقی برای تئاتر کشور باشیم. همان طور که من روزهای قبل این را به عنوان یک پیش‌بینی مطرح کردم. من در همین جا از همه پیشکسوتان، اساتید و هنرمندان تئاتر کشور که در سال‌های گذشته محدودیت‌ها را به جان خریدند و صحنه را ترک نکردند، تشکر می‌کنم. این پایداری و ایستادگی امروز دارد نتیجه می‌دهد. امسال وقتی انبوه استقبال کنندگان را می‌بینیم، متوجه می‌شویم که مردم دوباره به هنر بزرگ تئاتر روی آورده‌اند. ما امیدواریم تا با برنامه‌ریزی مناسب در طول سال، سالن‌های تئاتری را مملو از تماشاگران کنیم و در کنار این‌ها، جامعه تئاتری باید با تمام توانایی‌ها و دانش‌هایش، هنر مخاطب‌شناسی را در هم در نظر بگیرد که در این صورت با رونق هنر تئاتر، حتماً مخاطب بیشتری خواهیم داشت. به نظرم سریع‌تر سکوهای توسعه پیموده می‌شود و به این ترتیب به توسعه پایدار و همه جانبه که در برنامه‌های جمهوری اسلامی همیشه مورد تاکید بوده، می‌رسیم.
از بودجه تئاتر گفتید، بحث بودجه به کجا رسیده است؟ اگر ردیف جداگانه‌ای برای بودجه تئاتر ایجاد شود آن وقت تمایل و علاقه شما برای تخصیص بودجه بیشتر به کدام یک از هنرها خواهد بود؟ آیا در این صورت شخصاً تمایلی به افزایش بودجه در بخش تئاتر خواهید داشت؟
خوشبختانه در بودجه امسال برعکس سال‌های گذشته، برای همه هنرها به طور مجزا ردیف بودجه تعریف شده، یعنی امسال در بودجه 85 ردیف جداگانه‌ای برای هنر تئاتر می‌بینیم پس این مسئله منتفی است که ممکن است درباره برخی هنرها کم توجهی یا توجه زیادی شود. در ضمن دولت هم بودجه زیادتری را نسبت به سال قبل برای تئاتر در نظر گرفته است. در این راستا نمایندگان مجلس هم به دنبال راه‌حل‌هایی هستند تا ضمن این که تغییر عمده‌ای در ردیف بودجه ایجاد نشود اما حمایت‌هایی از داخل مجلس برای تئاتر کسب کنند. ما هم در جلسات کمیسیون فرهنگی مرتب شرکت می‌کنیم تا انشاءالله بودجه‌ای در ردیف خاص تئاتر گنجانده شود.
یکی از اتفاقات قابل ذکر جشنواره امسال بخش تبلیغات و اطلاع رسانی بوده که نسبت به سال‌های قبل به نظر می‌رسد مسئولان موفق‌تر عمل کرده‌اند، مانند پخش تیزر در مناطق مختلف شهر و پخش آن در شبکه‌های تلویزیونی و ... شما نظرتان درباره این بخش چیست؟
همیشه در تعریف تبلیغات گفته شده که تبلیغات مانند پلی است میان مردم و موضوع فعالیت‌ها. اما در گذشته به این امر کمتر توجه شده، شما هر موضوع مهمی را اگر اطلاع‌رسانی درستی انجام ندهید حق مردم را که محق هستند نسبت به فعالیت‌ها آگاهی کافی داشته باشند زیر پا گذاشتید. خوشبختانه با تدبیرهای تخصصی در جشنواره امسال این اطلاع‌رسانی به خوبی انجام شده و یکی از دلایلی که مردم امسال در جشنواره حضور گسترده‌ای دارند به دلیل همین اطلاع‌رسانی خوب است. مثلاً تئاتر برعکس سینما به دلیل کمبود سالن‌ها نمی‌تواند گسترش کمی را در سراسر شهر داشته باشد بنابراین با وجود این مشکل باید بخش اطلاع رسانی پررنگ‌تر عمل کند که به نظرم ما امسال به خوبی شاهد تحقق این امر بودیم و من از همین جا تشکر می‌کنم از تمام رسانه‌های گروهی که همگام با دست‌اندرکاران تئاتر در این عرصه حضور پررنگی داشتند و پوشش خبری مناسبی در این راستا انجام دادند که در جای خود هم از آن‌ها تقدیر می‌شود.
سند توسعه تئاتر در زمان مدیریتی شما تدوین شده، در حال حاضر روند پیگیری این سند به کجا رسیده و اجرای این سند چه مقدار بودجه می‌طلبد؟
سند توسعه تئاتر در آخرین روزهای دولت پیشین به دولت ارائه شد و سعی شد که دورنمایی از تئاتر کشور به شکل مکتوب و برنامه‌ریزی شده ارائه شود که با توجه به پایان عمر دولت قبلی این سند واگذار شد به دولت جدید، ما هم از این فرصت استفاده کردیم برای بازنگری مجدد سند و استفاده از نظرات کارشناسان که در حال حاضر در حال انجام اصلاحات است انشاءالله وقتی پیش‌نویسش آماده شود مجدد به دولت جدید ارائه می‌شود و خوشبختانه با رویکرد مثبتی که رئیس جمهور و هیئت دولت در این مدت به تئاتر نشان دادند، به نظر این سند می‌تواند توجه آن‌ها را جلب کند و هیئت دولت تصویب کند و بعد به مجلس ارائه شود تا تمام فعالیت‌های تئاتری کشور طبق این سند انجام شوند. انشاءالله با مسئله افزایش بودجه که در حال پیگیری است بتوانیم کارهای بهتری در راستای توسعه تئاتر داشته باشیم.
شما مرتب در صحبت‌هایتان به بودجه اشاره کردید چیزی که دغدغه فعلی تئاتری‌هاست. آیا می‌توان در همین گفت‌وگو به هنرمندان این امید را دارد که واقعاً بودجه تئاتر کشور افزایش پیدا می‌کند؟ آیا به نظر شما راه برای چنین امیدی باز است؟
گاهی انسان از امید حرف می‌زند و گاهی در راستای آن عمل می‌کند. اگر اهالی تئاتر روند این هنر را در دو، سه ماه اخیر یک بار دیگر بازنگری کنند، متوجه می‌شوند که وقتی”کنگره بزرگ تئاتر” با پیام رئیس جمهور افتتاح می‌شود و مشاوره ویژه‌اش در مراسم افتتاحیه کنگره شرکت می‌کند و در جشنواره امسال هم رئیس مجلس پیام می‌دهد و اکثر نمایندگان و اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس اعلام موضع خویش را در حمایت از تئاتر کشور اعلام می‌کنند و رسانه‌ها به خصوص تلویزیون بهترین زمان کاری خود را به بحث تئاتر و مسئله بودجه این هنر اختصاص می‌دهد، یعنی دولت جدید نگاه بسیار مثبتی به تئاتر دارد و همه این‌ها می‌تواند امیدوار کننده باشد یعنی منتهی به این نشده که مسئولی فقط پشت تریبون اعلام کند که در آینده برنامه خوبی خواهیم داشت و بعد تمام شود! 5 ، 6 ماه بیشتر از استقرار دولت جدید نمی‌گذرد و به قولی می‌گویند”سالی که نکوست از بهارش پیداست”. در همین ابتدا فقط رویکرد مثبت عوامل دولتی را دیده‌ایم، توجه و حمایت رئیس جمهور به هنر بزرگ تئاتر، همچنین دیدگاه‌های وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، حسین صفارهرندی درباره این هنر که همگی نشانگر روزهای خوب برای تئاتر کشور می‌تواند باشد. اما یقیناً در این مسیر کار اصلی به عهده خود هنرمندان است که باید در چارچوب سیاست‌های فرهنگی کشور به ارائه اثر بپردازند. پس با این چیزهایی که در این مدت دیده شده جای نگرانی نیست.
شما از”کنگره بزرگ تئاتر” گفتید، بخش بزرگ این کنگره مربوط به گردهمایی گروه‌های تئاتری شهرستانی بوده، در این راستا چه برنامه‌ها و امکاناتی را برای تئاتر شهرستان‌ها در نظر گرفته‌اید؟
پس از اتمام کنگره بلافاصله جشنواره فجر شروع شد، در این جشنواره حضور پررنگ هنرمندان شهرستانی را شاهد هستیم که با سال‌های قبل فرق می‌کند، از چیزهای ظاهری مانند اقامتشان در بهترین هتل و در نظر گرفتن تسهیلات ویژه برای بازدید از نمایش گرفته تا چیزهای کلی‌تر دیگر. این اولین قدم بعد از کنگره در راستای متعالی کردن تئاتر شهرستان‌ها بود اما قدم بعدی توجه ویژه به انجمن‌های نمایش است. ما در بودجه پیشنهادی تبصره‌ای هم قائل شدیم که در بودجه‌های استانی سهم تئاتر مشخص شود و در ضمن افزایش یابد. همان طور که شما هم می‌دانید الان بودجه فرهنگی ـ هنری استان‌ها به شکل کلی در نظر گرفته می‌شود در حالی که ما تبصره‌ای قائل شدیم تا سهم تئاتر جدا و مشخص شود. در ضمن تمام انجمن‌های نمایشی کشور باید به شکل تشکیلاتی به هم متصل شود و ارتباط‌شان با انجمن مرکز هنرهای نمایشی بیشتر شود تا انشاءالله بتوانند از امکانات مرکز بیشتر استفاده کنند. البته من تاکید می‌کنم که همه این‌ها یقیناً در سال 85 اتفاق نمی‌افتد و باید مرحله به مرحله انجام گیرد اما این دو، سه موردی که به قول هنرمندان دارد کلید می‌خورد نشانگر ادامه‌دار بودن این حرکت است. تاکید می‌کنم که این حرکت منحصر به کنگره نشده بلکه در جشنواره هم تداوم پیدا کرده و از این پس هم یقیناً چنین خواهد شد. در ضمن در سند توسعه تئاتر هم ما توجه ویژه‌ای در حمایت از تئاتر شهرستان‌ها داشتیم.
یکی از مشکلات عمده تئاتر کمبود سالن و تعمیر سالن‌های فعلی است، در حال حاضر 2 بار سالن‌های تئاترشهر دچار آتش سوزی شده که باید برای بازسازی آن ها و جلوگیری از خطرهای بعدی اقداماتی انجام داد، همچنین سال‌هاست که سوله‌های خانه هنرمندان بلاتکلیف مانده است و حدود 90 و اندی هم سالن تئاتری داریم که تغییر کاربری داده و زیر پوشش سازمان‌ها و نهادهای دولتی قرار گرفته است. برای این‌ها چه برنامه‌ای دارید؟
بحث فضاها و سالن‌های تئاتر از مشکلات و موانع توسعه تئاتر کشور است و متاسفانه حل آن هم در کوتاه مدت غیر ممکن است اما برای حل این مشکل دوستان ما در اداره کل هنرهای نمایشی وارد تعامل با دیگر سازمان‌ها شدند مثلاً در تهران با شهرداری تهران ارتباط خوبی برقرار شد و به نظرم آقای قالیباف به زودی برنامه‌ها و حمایت‌هایشان را اعلام می‌کنند. ساخت تئاترشهر 2 پیگیری سوله‌های خانه هنرمندان و ساخت سالن‌های دیگر تئاتری در شهر را از برنامه‌های آتی و حتمی ما خواهد بود. ما در شهرستان‌ها با استفاده از اعتبار استانی برای حل مشکل سالن‌های تئاتری برنامه‌هایی داریم. در این راستا یکی از برنامه‌ها تشکیل جلسات ویژه با استاندارهاست تا بتوانند بیشتر از قبل تئاتر را مورد حمایت قرار دهند. البته تاکید می‌کنم که به این سرعت مشکل کمبود فضا حل نمی‌شود اما پیگیری آن در رأس برنامه‌ها قرار گرفته است و امیدواریم که نتایجش را به مرور ببینیم.
مدت‌هاست که اهالی تئاتر یکی از خواسته‌هایشان تبدیل مرکز هنرهای نمایشی به سازمان هنرهای نمایشی است. شما چه نظری درباره افزایش قدرت این حیطه دارید؟ آیا با نظرات هنرمندان و مدیر مرکز هنرهای نمایشی در این باره موافق‌اید یا بیشتر نظرتان به کوچک شدن این حیطه و در حد همان اداره کل هنرهای نمایشی است؟
توسعه تشکیلات تئاتر اگر به توسعه تئاتر منجر شود مطمئناً مورد حمایت و قابل پیگیری است اما این نیازمند یک کار کارشناسی است، وقتی در این باره صحبت می‌کنیم باید از نتایج و نقاط مثبت و منفی‌اش آگاه باشیم به نظر در چارچوب برنامه‌های تشکیلاتی دولت باید مورد توجه قرار گیرد. در نظر داشته باشید که در سیاست‌های عمومی دولت، توسعه تشکیلاتی مورد توجه نیست و همیشه تاکید بر کوچک کردن تشکیلات می‌شود، یقیناً تئاتر کشور هم نمی‌تواند خود را از دولت جدا کند به خصوص که هنوز برای رشد خود به حمایت دولت احتیاج دارد. حالا اگر این حمایت‌ها از طریق سازمان تئاتر می‌تواند داده شود، چه بهتر که ایجاد سازمان هم به عملکرد مثبتی تعبیر می‌شود. اما اگر پیش‌بینی شود که با استقلال تشکیلات تئاتری و دور شدن آن از نظام دولت، نسبت به حمایت خدشه‌ای وارد می‌شود به نظر من شاید به نفع تئاتر نباشد. بنابراین در حال حاضر نمی‌توان اعلام موضع‌گیری صریح کرد که یا باید سازمان تئاتر داشته باشیم یا منوط به اداه کل هنرهای نمایشی شود و یا حتی به شکل بزرگتر تبدیل به وزارتخانه شود. هر کدام از این‌ها می‌تواند دارای نقاط مثبت و منفی باشد که نیازمند بررسی کارشناسی است. ما اکنون بحث تشکیلات را در دستور کارمان قرار می‌دهیم.
چند روز دیگر دومین همایش آئین‌های عاشورایی را خواهیم داشت که امسال نسبت به سال قبل گروهای حرفه‌ای‌تر و بیشتری از این همایش استقبال کرده‌اند، آیا این همایش صرفاً با امکانات مرکز هنرهای نمایشی برگزار می‌شود و یا مراکز دیگری هم مشارکت دارند؟ اساساً نظرتان و دیدگاهایتان را درباره این همایش بگویید؟
یکی از اهداف برگزاری همایش آئین‌های عاشورایی، استفاده از همه ظرفیت‌های هنر نمایش است. وقتی می‌گوییم تئاتر ظرفیت‌های بسیاری دارد و می‌تواند با سوژه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی، دینی، فرهنگی و در زمان‌ها و مکان‌های مختلف ارتباط برقرار کند، مسائل ارزشی و مذهبی هم می‌تواند یکی از حوزه‌های کاری تئاتر باشد. به طور کل سال گذشته تجربه مثبتی در این حوزه داشتیم و این حرکت امسال هم ادامه پیدا کرده است. در ضمن می‌خواستیم برخلاف گذشته تصور نشود که تئاتر فقط در ماه‌ها و مناسبت‌های خاصی در سال عرضه می‌شود بلکه تئاتر هنریست که می‌تواند در زمان‌های مختلف و به مناسبت‌های متفاوت عرضه شود. در ضمن امسال همایش با کیفیت خوبی برگزار می‌شود و سازمان‌های مختلفی برای مشارکت در این همایش اعلام آمادگی کردند. همچنین این همایش با ویژگی‌هایی که در بطن خود دارد در حوزه امکانات و اعتبارات مطمئناً با مشکلات کمتری مواجه می‌شود و در نهایت امیدوارم که اهداف پیش‌بینی شده از این همایش به نحو احسن تحقق پیدا کند.
آیا در دولت جدید ما شاهد تشکیل تئاترهای خصوصی خواهیم بود؟
اگر از تئاتر خصوصی این تعریف را داشته باشیم که تئاترهای بدون هیچ حمایت دولتی اجرا شود، به نظرم در عرصه تئاتر فعلی اصلاً نمی‌توان به چنین تعریف و دسته‌بندی رسید. اکنون بیشترین بودجه تئاتر صرف حمایت از گروه‌های تئاتری می‌شود که به شکل مستقل و جدا از دولت به فعالیت مشغول هستند. من به تقسیم‌بندی تئاتر دولتی و خصوصی موافق نیستم و به جای آن می‌گویم که باید گروه‌های تئاتری تشکیل شود تا در طول سال به فعالیت بپردازند و به مرور سابقه قابل توجهی کسب کنند. در کل این اصلاح دولتی و خصوصی برایم قابل معنا نیست. ما تئاتری داریم که با حمایت دولت و بدون وابستگی به آن فعالیت می‌کند و البته در چارچوب سیاست‌های کشور. به طور خلاصه سیاست‌گذاری، نظارت و برنامه‌ریزی کلان از دولت باید باشد و اجرا با گروه‌های تئاتری.