داستانی برای همیشه

تئاتر بازتاب جامعه‌ای است که در آن نفس می‌کشیم و زندگی می‌کنیم. در این میان نمایش‌ها با تلنگرزدن به اجتماع، بیننده را بیدار و آگاه می‌کنند. بنابراین هنرمندان تئاتر در سرنوشت مردم و جامعه‌ای که در آن قرار دارند سهیم می‌شوند. در این میان نمایشنامه‌های علیرضا نادری از جمله کارهایی است که با بیان موضوعاتی ساده، عمیق‌ترین ابعاد جامعه و درونیات آدم‌های حاضر در آن اجتماع را به تصویر می‌کشد. کارهایی که به تایید هنرمندان و مخاطبان متعلق به هیچ زمانی نیست و می‌تواند تا همیشه ادامه داشته باشد و مخاطبان خود را متاثر کند و به فکر وادارد. این روزها محسن علیخانی قصد دارد نمایش «سعادت لرزان مردمان تیره‌روز» را به عنوان نخستین تولید کمپانی تئاتر باران به صحنه ببرد. نمایشی که 15 سال پیش اجرا شده و خاطره‌اش در ذهن بسیاری باقی مانده است.

 تکرار یک زندگی از 15 سال پیش تا کنون

مهرانگیز قهرمانی: امروز نخستین باری است که برای گرفتن تمرین یک نمایش می‌روم و حس بسیار خوبی دارم، گرمای طاقت فرسای تیرماه برایم لذت‌بخش است، چراکه به دیدن تمرین نمایشی می‌روم که یکی از آثار قابل توجه تئاتر بشمار می‌رود و از آن بسیار شنیده‌ام، نمایشی که 15 سال پیش به صحنه رفته و قرار است به زودی مجددا به صحنه برود و بار دیگر متنی از علیرضا نادری را بر صحنه جان بخشد. رسیدنم به تئاتر باران همزمان با آمدن بازبین‌ها و ورودشان به سالن نمایش است. به همراه آنها و تعدادی از عوامل به تماشای نمایش می‌نشینم. تاریکی، صدای باران، پارس سگ و سکوت طولانی تنها چیزهایی است که دقایقی در فضا وجود دارد و از همان ابتدا نوید تماشای کار خاصی را می‌دهد. نور روشن می‌شود و نخستین تصویر شکل می‌گیرد، زن میانسالی در میانه صحنه در حال نماز خواندن و دختر جوانی در کناره صحنه که پشت به تماشاچیان است و اینگونه نمایش آغاز می شود.

بازیگران یک به یک به صحنه می‌آیند و هر یک داستان خود را بیان می‌کنند، بازی‌ها و دیالوگ‌هایشان چنان روان و دقیق است که گویی تو به واقع نظاره‌گر یک زندگی واقعی هستی، زندگی که از پانزده سال پیش تاکنون ادامه داشته و هیچ گاه متوقف نشده است. زندگی که همانند چادر سیاه مادر بدور این خانه پیچیده و این آدم‌ها را خود نگاه داشته است.

با اتمام اجرا و تشویق حاضرین در سالن، به سراغ کارگردان کار می‌روم تا دقایقی با او حرف بزنم، اما علیخانی تمایلی به سخن گفتن قبل از اجرای عموم ندارد، بنابراین دقایقی با بازیگران حرف می‌زنم.

ستاره اسکندری:پرسوناژ‌های نادری ازلی ابدی‌اند

بدون‌شک ستاره اسکندری یکی از بهترین بازیگران تئاتر است که در کارنامه هنری خود آثار درخشانی را ثبت کرده است، او در سخنانی کوتاه با اشاره به جایگاه علیرضا نادری در نمایشنامه‌نویسی می‌گوید: «در نمایشنامه‌نویسی اکنون، جنس دیالوگ‌نویسی، نوع نگاه و ایدوئولوژی نادری درخشان‌ترین نمایشنامه‌نویسی است که سراغ دارم.»

او ادامه می‌دهد: «نمایش «سعادت لرزان مردان تیره‌روز» در زمان خود آغاز کار ناتورالیستی بود. روایت خانواده‌ای در دهه شصت، که باید ببینیم با جوان الان چقدر رابطه برقرار می‌کند. امیدوارم این اتفاق بیفتد. البته می‌بایستی به این نکته توجه داشت که نوع پرسوناژهایی که علیرضا نادری خلق کرده، داشته‌ها و  احساسات‌شان ازلی، ابدی است و برای برهه‌های مختلف زمانی صدق پیدا می کند، برای همین نمایشنامه بزرگی است. می‌تواند از یک زمانی در تاریخ شروع شود و تا ابد ادامه داشته باشد.»

اسکندری بابیان ویژگی‌های کاراکتر «روح انگیز» که در این نمایش ایفا می‌کند اظهار می‌کند: «سعی کردیم خوانش به روزتری نسبت به اجرای 15 سال پیش داشته باشیم. کاراکتر «روح انگیز» ممکن است ربطی به خود من به عنوان ستاره اسکندری نداشته باشد، اما یکی از مثال زدنی‌ترین شخصیت‌هایی است که نوشته شده، به دلیل اینکه هنوز وجود زن قربانی معلق را نشان می‌دهد، زنی که لایه‌های مختلف دارد. عشق، نفرت، اندوه و خشم دارد، این مسئله برایم بی‌نهایت جذاب است.»

شهرام حقیقت‌دوست:دیالوگ ‌خوب تصویر و ایده به بازیگر می‌دهد

شهرام حقیقت دوست یکی دیگر از بازیگران این اثر است که جدیدترین عضو گروه بشمار می‌رود. او ایفاگر نقشی است که در اجرای قبل احمد مهران‌فر آن را ایفا می‌کرده است. حقیقت دوست با عنوان اهمیت این اثر خاطرنشان می‌کند: «همیشه با دوستانم در مورد تئاترهایی که دیده بودیم صحبت می‌کردیم، بارها میان کارهایی که نام برده می‌شد، اسم این کار را شنیده بودم. من «سعادت لرزان مردان تیره روز» را که سال 83 اجرا شد را ندیده بودم، اما می‌دانستم یکی از بهترین کارهای آن سال ها بوده و نام اش در ذهن خیلی‌ها مانده بود. شروع تمرین‌ها هم‌زمان با بودن احمد مهران فر سر سریال بود و او نمی‌توانست که در این نمایش حضور داشته باشد. وقتی با من تماس گرفتند با کمال میل پذیرفتم چون هم عاشق متن‌های علیرضا نادری‌ام، هم بچه‌ها و محسن علیخانی را می‌شناختم.»

او با اشاره به شیوه دیالوگ‌نویسی نادری  عنوان می‌کند: «ما به تعداد انگشتان دست نویسندگانی داریم که دیالوگ‌های عالی می‌نویسند، دیالوگ‌هایی که  ما بازیگران نیازمند آنها هستیم، چراکه دیالوگ تصویر و ایده می‌دهد و نادری از جمله نویسندگانی است که در این حوزه صاحب نظر است.»

اواضافه می‌کند: «آخرین فردی بودم که به گروه پیوستم، در نخستین جلسه تمرین پیش از حضور سایر اعضا گروه آمدم. محسن علیخانی متن را کامل برای من خواند، چشم‌هایم را بستم، می‌دانستم هر نقش را چه کسی بازی می‌کند. یکبار کامل اجرا را دیدم، آنقدر دیالوگ‌ها روان و شیرین‌انند که خیلی راحت می‌توانی آن را خیال و تصور کنی.»

این بازیگر تئاتر، نمایش را دور از زمان حاضر ندانست و خاطرنشان کرد: «قصه زمان معلومی دارد، از زمان اتفاقات خیلی گذشته و ممکن است قصه دغدغه خیلی‌ها نباشد، این هوش کارگردان را می‌رساند که با توجه به تاریخ خاصی که قصه دارد با فضاسازی جدید و المان‌هایی که بکار برده، اثر را برای تماشاچی امروز چشم نوازتر می‌کند.»

او در پایان سخنانش بیان می‌کند: «خیلی خوشحالم در این تیم کار می‌کنم، تک تک اعضا، بازیگران شاخص و حرفه‌ای اند،من راحت در این تیم جا گرفتم، انرژی خوبی از آنها دریافت می‌کنم و این برام ارزشمند است. این کار سخت است چون بازیگر خوبی مانند احمد مهران‌فر آن را پیش از این شکل داده است. شکستن این فضا هم برای من، هم برای تیم مشکل بود. اما گروه باعث شد به راحتی این مسیر را پیدا کنم، امیدوارم همکاری خوبی باشد.»

فرزین صابونی: «نصرالله» شخصیت منفی نیست، او محصول اجتماع خود است

فرزین صابونی یکی دیگر از اعضا گروه بازیگری است، او از جمله بازیگران گزیده کار تئاتر است که در این نمایش نقش «نصرالله» شخصیت منفی نمایش را عهده داراست. او در مورد اجرای مجدد این نمایش توضیح می‌دهد: «اجرای مجدد کار یه حس گروهی بود که اتفاق افتاد، زمانیکه محسن علیخانی به ایران آمد و قصد اجرای کاری را داشت، تصمیم گرفتیم کاری را به صحنه ببریم که همه در آن حضور داشتند و از آن خاطره دارند و برایمان دلچسب بوده است، شاید نیاز به اجرای دوباره آن باشد چون نسلی جوان آمده‌اند که عقبه‌ای از کار ندارند و محسن را نمی‌شناسند، بنابراین چقدر خوب است گروه با این کار فعالیت‌اش را شروع کند. این روزها حال خیلی خوبی دارم، هر چند خیلی با بازتولید به معنای رایج آن موافق نیستم، چراکه امکان دارد خاطره خوب اجرای اول را از بین برود.»

او ادامه داد: «فکر می‌کنم با تمهیداتی که کارگردان نمایش و گروه اجرایی درنظر گرفته‌اند، این اجرا بسیار بهتر باشد، زیرا همه بچه‌ها تجربیات بیشتری دارند، علیخانی سال‌هاست با تئاتر روز در ارتباط بوده و تحصیلات‌اش را تکمیل کرده است، طبیعتا اتفاق بدی نمی‌افتد و این مایه دلگرمی است.»

صابونی با ارائه توضیحاتی در رابطه با شخصیت «نصراالله» می‌گوید: «15 سال قبل قرار بود نقش «کله» را بازی کنم، برای این نقش ایده و فکر داشتم، متاسفانه  برای نقش «نصرالله» فرد مناسبی را پیدا نکردیم و قرار شد من آن را بازی کنم. هنوز چشمم دنبال این نقش است، وقتی شهرام حقیقت‌دوست به گروه آمد، خیالم راحت شد، فکر می‌کنم نقش جای امنی است با احمد مهران‌فر این حس را نداشتم.»

اوخاطرنشان می کند: «شخصیت «نصرالله» به نوعی آدم دردمندی است. او در فضایی درد کشیده رشد کرده است. این را قبول ندارم که شخصیت منفی است. در قصه به او حق می‌دهم، احساس می‌کنم کارهایی که انجام داده، دست خودش نبوده است، برای همین دوستش دارم، یه وقت‌هایی دلم براش می سوزد و یه وقت هایی به او حق می‌دهم، رفتارهایش به خاطر تربیت در این خانواده است، شیوه رفتارش با دیگران و خانواده اش مال بستری است که در آن رشد کرده است، امیدوارم تماشاگر هم با او رابطه برقرار کند.»

این بازیگر تئاتر نمایشنامه را متعلق به زمان خاصی نمی‌داند و تاکید می‌کند: «این اتفاقات در تاریخ پیوسته است و تکرار می‌شود، افراد فقیر در سراسر جهان بسیارند، در تهران خانواده هایی هستند که همین سقف را ندارند، کافیست  دور شهر بگردید بسیاری از آنها را ببینید که در چادر زندگی می‌کنند، اکنون اتفاق‌های نمایش به روزتر شده است، المان‌هایی که تاریخ را مشخص می‌کند را نداریم. نمایش زمان ندارد و می‌تواند در هر دوره‌ای اتفاق بیفتد. نویسنده دست روی مواردی گذاشته که درد همیشگی است، این قصه مال ما ایرانی‌هاست. بدون شک این تیزبینی نویسنده و زاویه نگاه اوست که به داستانی می‌نگرد که سال های سال می‌توان آن را تعریف کرد.»

فهیمه امن زاده:کمپانی تئاتر باران، محدود به یکی دو کار نخواهد بود

فهیمه امن زاده مدیر تئاتر باران و یکی از بازیگران این نمایش است. او در پاسخ به آغاز فعالیت کمپانی تئاتر بران و شروع این فعالیت با نمایش «سعادت لرزان مردان تیره روز» توضیح می‌دهد: «بحث سالن و تئاتر خصوصی چند سالی است که در تئاتر ایران ایجاد شده است، ما به عنوان یکی از فعالان این عرصه قصد نداشتیم تا کارمان را تنها به داشتن سالن و اجرا محدود کنیم، بنابراین برایمان بسیار اهمیت داشت گام اول را چگونه برداریم.»

او ادامه می‌دهد: «اولین نمایش، معرفی کمپانی ما بود، بنابراین اینکه چه اثری و با چه شرایطی باشد بسیار حائض اهمیت بود. با بزرگان بسیاری در این رابطه صحبت کردیم، در این میان همیشه بسیاری از افراد سراغ نمایش «سعادت لرزان مردان تیره روز» را از من می‌گرفتند، نمایشی که من به عنوان بازیگر در آن حضور داشتم. زمانیکه محسن علیخانی به ایران آمد، این پیشنهاد مطرح شد اما او تمایلی به بازتولید نداشت، چراکه معتقد بود نمایش برای آن دوره درخشان بوده اگر آن را به همان شکل انجام دهیم جذاب نخواهد بود. اکنون نمی‌توانم نام بازتولید بر این نمایش بگذارم، ما همان گروهیم، اما نگاه و تجربیاتمان تغییر کرده است.»

او با تاکید بر اینکه کمپانی باران تمام تلاش خود را در جهت برداشتن گام های درست و حرفه ای بر می‌دارد بیان می‌کند: «مسلما مسیر طولانی را تا رسیدن به استانداردهای جهانی در پیش داریم، تمام تلاشمان را می‌کنیم که به صورت حرفه ای آن را برگزار کنیم، ما محدود به یک یا دو کار نمی‌شویم، در طی سال با افراد مختلفی صحبت می‌کنیم و با آنها برای نگارش و تولید قرارداد می‌نویسیم. کارهایی که برای این سالن و با توجه به شرایط، ابعاد آن نوشته می‌شود، می خواهیم تیم خودمان را داشته باشیم، تیمی که دستمزد و شرایط کاری‌اش مشخص است و می‌داند در چه تاریخی اجرا می‌رود.»

 امن زاده با اعلام کار بعدی این کمپانی خبر داد: «نمایشی به کارگردانی مهران رنجبر که خود او حمیدرضا نعیمی در آن بازی می‌کنند کار آینده کمپانی ما خواهد بود، بعد از آن نیز با افراد دیگری صحبت کرده‌ایم که به تناوب اعلام می‌شود.»

مدیر تئاتر باران در رابطه با ریسک مالی فراوان این فعالیت اظهار می‌کند: «اگر بخواهی کاری بزرگ انجام دهی باید مسائل آن را هم بپذیری. قرارداد این کار برای ما بالا بود و می‌توان گفت حساب دو دو تا چهارتا است، اما می‌توان کارهای دیگری انجام داد مانند اجراهای دیگر در تهران و سایر استان های کشور و خارج از کشور. ما برای برنامه‌های اجرای داخلی و خارجی در حال رایزنی هستیم، همچنین ارائه دی وی دی‌های اجرا و انتشار آن از دیگر برنامه‌هایمان بشمار می رود.»

این بازیگر تئاتر جایگاه علیرضا نادری را در تاریخ تئاتر ایران قابل توجه دانسته و می‌گوید: «جایگاه آقای نادری گفتن ندارد، او همیشه درجه یک بوده است. من در انتخاب کارهایم خیلی وسواس دارم و گزیده کارم، مگر چقدر کار خوب نوشته می‌شود و من تا چه اندازه شانس دارم که در آنها حضور داشته باشم.»

او در ادامه با اشاره به دو نمایش نادری که در آنها بازی کرده است عنوان کرد: «متن‌های علیرضا همیشه درخشان است، نمایش «کوکوی کبوتران حرم» یکی دیگر از این متن هاست که در آن بازی داشتم، نمایشی کاملا زنانه. همیشه این برایم سئوال بود که چگونه یک نفر می‌تواند اینقدر زنانه بنویسد. این اتفاق در نمایش «سعادت لرزان مردان تیره روز» هم افتاده است، دغدغه‌ها و درونیات کاراکترهای داستان به بهترین نحو به تصویر کشیده شده‌است. دغدغه‌ها و حرف‌هایی که می‌تواند در تمام دنیا رخ دهد. ما نویسندگانی مانند نادری نداریم. نکته که در این میان باید اشاره کنم شناخت خوب آقای علیخانی از نادری است، او فضای کارهای این نویسنده را بخوبی می‌شناسد و آن را اجرا می‌کند.»

نمایش «سعادت مردان تیره‌روز» نوشته علیرضا نادری و کارگردانی محسن علیخانی از 28 تیرماه در تئاتر باران به صحنه می‌رود. فهیمه امن‌زاده، پونه عبدالکریم‌زاده، فرزین صابونی، مریم باقری، ستاره اسکندری، مهدی سلطانی و شهرام حقیقت دوست بازیگران این نمایش‌اند.

عکاس: مهدی آشنا